ԴԻ­ՏԱՐ­ԿՈՒՄ­ՆԵՐ ԱԶ­ԳԱ­ՅԻՆ ԱՆՎ­ՏԱՆ­ԳՈՒ­ԹՅԱՆ ԵՎ ՌԱԶ­ՄԱ­ՎԱ­ՐՈՒ­ԹՅԱՆ ՇՈՒՐՋ

 Ար­ցա­խի պե­տա­կան հա­մալ­սա­րա­նում մա­յի­սի 16-ին հյու­րըն­կալ­վե­ցին ռազ­մա­կան վեր­լու­ծա­բան, փոր­ձա­գետ Ար­մեն Հա­րու­թյու­նյա­նը և քա­ղա­քա­գետ Հրա­չյա Ար­զու­մա­նյա­նը:

Ա. Հա­րու­թյու­նյա­նը դա­սա­խո­սու­թյուն կար­դաց ռազ­մա­կան անվ­տան­գու­թյան և ռազ­մա­վա­րու­թյան թե­մա­յով, ո­րը, նրա դի­տարկ­մամբ, շատ հրա­տապ է մեր երկ­րի հա­մար` հաշ­վի առ­նե­լով պա­տե­րազ­մի լուրջ վտան­գը և մեր տա­րա­ծաշր­ջա­նում տե­ղի ու­նե­ցող ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րը: Ըստ նրա՝ ա­պա­գա քա­ղա­քա­գետ­նե­րը և հա­սա­րա­կու­թյունն ընդ­հան­րա­պես պետք է լավ պատ­կե­րա­ցում կազ­մեն` ինչ է ի­րե­նից ներ­կա­յաց­նում ռազ­մա­կան անվ­տան­գու­թյու­նը, և որն է այն ռազ­մա­կան դոկտ­րի­նը, ո­րը կլի­նի ա­մե­նաար­դյու­նա­վե­տը:
Նրա կար­ծի­քով` մեր պե­տու­թյու­նը որ­դեգ­րել է պաշտ­պա­նա­կան ռազ­մա­վա­րու­թյուն, որն ար­դյու­նա­վետ չէ: Ապ­րի­լյան պա­տե­րազմն ա­պա­ցու­ցեց, որ այդ դոկտ­րի­նը չի կա­րող թշ­նա­մու զոր­քե­րի ջախ­ջա­խում և մեր երկ­րի հա­մար եր­կա­րատև խա­ղաղ ժա­մա­նա­կաշր­ջան ա­պա­հո­վել: Դրա հա­մար պետք է անց­նել հար­ձա­կո­ղա­կան ռազ­մա­կան դոկտ­րի­նի և ա­վե­լի ար­դիա­կա­նաց­նել մեր բա­նա­կը, ձեռք բե­րել նո­րա­գույն զին­տեխ­նի­կա: Պետք է ա­մեն օր պատ­րաստ լի­նել նոր պա­տե­րազ­մի և, հաշ­վի առ­նե­լով մեր հա­կա­ռա­կոր­դի բա­վա­կա­նին լուրջ ռազ­մա­կան նե­րու­ժը, խրա­մատ­նե­րում չս­պա­սել նրա հար­ձակ­մա­նը: ՙՄեր հե­տա­խու­զու­թյու­նը պետք է իր կա­րո­ղու­թյուն­ներն ա­վե­լաց­նի, ին­չը մեզ թույլ կտա ի­մա­նալ պա­տե­րազ­մի բարձր հա­վա­նա­կա­նու­թյան մա­սին և ի­րա­կա­նաց­նել կան­խար­գե­լիչ հար­ված՚,-այս կար­ծի­քին է փոր­ձա­գե­տը:
Մյուս կարևոր կե­տը պա­հես­տա­զո­րի լավ պատ­րաս­տու­թյունն է. նրա մար­տու­նա­կու­թյու­նը չպետք է զի­ջի կա­նո­նա­վոր զո­րա­միա­վո­րում­նե­րին: Պետք է ու­շադ­րու­թյուն դարձ­նել նաև քա­ղա­քա­ցիա­կան պաշտ­պա­նու­թյա­նը: Փոր­ձա­գետն օ­րի­նակ բե­րեց Ապ­րի­լյան պա­տե­րազ­մի բաց­թո­ղում­նե­րը. մի քա­նի ժամ պա­տե­րազմ էր գնում, բայց Ար­ցա­խի ա­շա­կերտ­նե­րը գնում էին դպ­րոց, և այդ պատ­ճա­ռով նաև ա­շա­կեր­տի կո­րուստ ու­նե­ցանք: Պետք է ստեղ­ծել պե­տա­կան հր­թի­ռաօ­դա­յին կան­խար­գել­ման հա­մա­կարգ, որն ին­տեգր­ված կլի­նի հա­կաօ­դա­յին պաշտ­պա­նու­թյան մեջ, որ­պես­զի հնա­րա­վոր հար­վա­ծի դեպ­քում ազ­դան­շան­ներ հն­չեն հա­մա­պա­տաս­խան բնա­կա­վայ­րե­րում, և բնակ­չու­թյու­նը պատս­պար­վե­լու հնա­րա­վո­րու­թյուն ու­նե­նա: ՙԵվ քա­նի որ մենք ապ­րում ենք այն­պի­սի տա­րա­ծաշր­ջա­նում, որ­տեղ չորս հարևան­նե­րից եր­կուսն ու­զում են ոչն­չաց­նել մեր պե­տա­կա­նու­թյու­նը, պետք է ի­րա­կա­նաց­նենք ազգ-բա­նակ հա­յե­ցա­կար­գի կի­րա­ռու­մը և Հա­յաս­տա­նը նո­րից վե­րա­ծենք ա­նա­ռիկ բեր­դի, ինչ­պի­սին այն ե­ղել է իր հինգ­հա­զա­րա­մյա պատ­մու­թյան ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նում: Իսկ դրա հա­մար անհ­րա­ժեշտ է կա­ռու­ցել մր­ցու­նակ տն­տե­սու­թյուն, պե­տու­թյունն էլ կա­րո­ղա­նա ա­պա­հո­վել ժա­մա­նա­կա­կից բա­նակ՚,-նշեց փոր­ձա­գե­տը:
Անդ­րա­դառ­նա­լով ներ­քա­ղա­քա­կան խն­դիր­նե­րին՝ նա ա­սաց, որ դրանք չպետք է բարձր դա­սել անվ­տան­գու­թյան խն­դիր­նե­րից, այդ կար­միր գիծն անց­նել պետք չէ, ժո­ղո­վուր­դը և պատ­մու­թյու­նը չեն նե­րի:
Բա­նա­խո­սը նշեց, որ մինչև 2000-ա­կան թվա­կան­նե­րը թշ­նա­մին վա­խե­նում էր, բայց երբ տե­ղի ու­նե­ցավ ռազ­մա­կան հա­վա­սա­րակշ­ռու­թյան խախ­տում, նա ա­վե­լաց­րեց լար­վա­ծու­թյու­նը: Եվ ներ­կա ի­րա­վի­ճա­կի խն­դիրն է կարճ ժա­մա­նա­կա­հատ­վա­ծում փո­խել դա, ին­չի հնա­րա­վո­րու­թյուն­ներն առ­կա են. ՙԻսկ մինչ այդ պետք է կենտ­րո­նաց­նենք մեր ժո­ղովր­դի ամ­բողջ նե­րու­ժը և ցույց տանք թշ­նա­մուն, որ պատ­րաստ ենք պա­տե­րազ­մի, որ այլևս չենք սպա­սի թշ­նա­մու հար­ձակ­մա­նը: Որ­պես ցե­ղաս­պա­նու­թյուն վե­րապ­րած ժո­ղո­վուրդ՝ վտան­գի պա­հին ի­րա­վունք ու­նենք ա­ռանց սպա­սե­լու ա­ռա­ջի­նը հար­վա­ծել և ա­պա­հո­վել մեր ժո­ղովր­դի անվ­տան­գու­թյու­նը՚,-ա­սաց նա:
Մեր այն հար­ցին, թե աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան ներ­կա ի­րա­վի­ճա­կում ինչ­պի­սին պետք է լի­նեն մեր հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րը դաշ­նա­կից­նե­րի հետ, վեր­լու­ծա­բանն ա­սաց. ՙՄենք ու­նենք եր­կու հու­սա­լի դաշ­նա­կից` մեր բա­նա­կը և հե­տա­խու­զու­թյու­նը: Ապ­րի­լյան պա­տե­րազ­մը ցույց տվեց, որ ի­րա­կան դաշ­նա­կից չու­նենք: Ե­թե ու­զում ենք պահ­պա­նել մեր պե­տա­կա­նու­թյու­նը, պետք է հեն­վենք սե­փա­կան ու­ժի վրա, ո­րով­հետև ցան­կա­ցած, այս­պես կոչ­ված, դաշ­նա­կից, կա­րող է ու­նե­նալ այն­պի­սի ազ­գա­յին շա­հեր, ո­րոնք կա­րող են տվյալ պա­հին չհա­մընկ­նել մեր շա­հե­րի հետ՚,-և որ­պես ա­պա­ցույց վկա­յա­կո­չեց Ապ­րի­լյան պա­տե­րազմն ու մեր հա­րուստ պատ­մու­թյու­նը:
Քա­ղա­քա­գետ Հրա­չյա Ար­զու­մա­նյա­նը նույն­պես հար­ցի վե­րա­բե­րյալ ներ­կա­յաց­րեց իր դի­տար­կում­նե­րը: 25 տա­րուց ա­վե­լի ժա­մա­նա­կա­հատ­վա­ծում Հա­յաս­տա­նում ու Ար­ցա­խում կու­տակ­վել են մեծ ծա­վա­լով խն­դիր­ներ, ո­րոնք ոչ միայն ռազ­մա­կան են, այլև սո­ցիա­լա­կան, տն­տե­սա­կան, քա­ղա­քա­կան և այլն: Ըստ նրա՝ պա­տե­րազ­մը քա­ղա­քա­կա­նու­թյան շա­րու­նա­կու­թյունն է ու­րիշ գոր­ծի­քով: ՙՊա­տե­րազ­մը քա­ղա­քա­կան մտ­քի, քա­ղա­քա­կան վեր­նա­խա­վի գոր­ծիքն է: Դու կա­րող ես ու­նե­նալ լավ բա­նակ, բայց ե­թե քո քա­ղա­քա­կան վեր­նա­խա­վը չու­նի կամք կռ­վե­լու, ա­մեն ինչ ա­պար­դյուն է՚: Նա բե­րեց բա­նաձևը, ո­րը ո­րո­շում է, թե ին­չից է կազմ­ված ազ­գի հզո­րու­թյու­նը. այն է` տն­տե­սա­կան հզո­րու­թյուն, ռազ­մա­կան, եր­րորդ՝ հա­սա­րա­կու­թյան հզո­րու­թյուն, բայց այդ ա­մե­նը բազ­մա­պատկ­վում է կամ­քի դրսևոր­մամբ: ՙԴու կա­րող ես ու­նե­նալ ահ­ռե­լի տն­տե­սա­կան, ռազ­մա­կան նե­րուժ, բայց ե­թե չու­նես կռ­վե­լու կամք, ա­մեն ին­չը զրո­յա­նում է՚,-ա­սաց նա:
Քա­ղա­քա­կա­նու­թյան մի ան­բա­ժա­նե­լի մասն էլ գա­ղա­փա­րա­խո­սու­թյունն է: ՙԵ­թե ու­զում ես ու­նե­նալ կա­յուն քա­ղա­քա­կա­նու­թյուն, կա­յուն հա­սա­րա­կու­թյուն, հզոր հայ­րե­նիք, դու պետք է կողմ­նո­րոշ­վես` ինչ գա­ղա­փար­ներ ու­նի հայ ժո­ղո­վուր­դը 21-րդ դա­րում, ինչ է ու­զում, ուր է գնում: Փոր­ձը ցույց է տա­լիս, որ երբ հայ ժո­ղո­վուրդն իր առջև դնում է կոնկ­րետ նպա­տակ, նա միշտ հաս­նում է դրան: Խն­դիր­նե­րը լի­նում են այն ժա­մա­նակ, երբ չենք կա­րո­ղա­նում ի մի բե­րել մեր հար­ցերն ու նպա­տակ­նե­րը՚,-նկա­տեց քա­ղա­քա­գե­տը՝ հա­վե­լե­լով, որ մա­տաղ սե­րունդն այս ո­գով պետք է հնա­րա­վո­րինս դաս­տիա­րակ­վի:

;