ՀԱՅ ԿԻՆԸ՝ ՕՋԱԽԻ ՊԱՀԱՊԱՆ ԵՎ ԿԵՆՍԱՏՈՒ ԱՂԲՅՈՒՐ. ՄԱՅՐԵՐԳՈՒԹՅԱՆ ՆՈՐ ԷՋԵՐ

Բանասիրական գիտ. թեկնածու

Աշխատասենյակիս դուռը ծեծեցին։ Ներս մտնողը ճերմակամորուս, տարիքից ու վշտից երբեմնի հաղթանդամ ուսերը կորացած, 80-նն անց Ալեքսանդր Հասրաթյանն էր. արցախցի ընթերցողները ճանաչում են նրա հեղինակած 10-ից ավելի գրքերից, ով, Արցախյան պատերազմում կորցնելով մինուճար որդուն՝ Իգոր Հասրաթյանին, փորձեց իր անսփոփ վիշտն անթեղել գրքեր գրելով, որոնք յուրատիպ հուշարձան-կոթողներ են նահատակ որդուն։ Այս անգամ հեղինակն ընթերցողի սեղանին է դրել ՙԻմ կեսը՚ և ՙՄորս վիշտն ու տառապանքները՚ գրքերը։

Գրքերը ձեռքին ներս մտավ և նվիրելով աշխատասենյակում գտնվող կանանց՝ ասաց.
-Այս գրքերով փորձել եմ կերտել կնոջս և մորս կերպարները, որոնք իրենց մեջ խտացնում են առհասարակ հայ կնոջը բնորոշ բնավորությունն ու խառնվածքը, ճակատագիրն ու էությունը։
Իսկ նրա կինը Լարիսա մայրիկն է, որի 18-ամյա մինուճար որդին, ում շատերը անվանում էին հանճարեղ պատանի, մնաց թշնամուն դեմ-հանդիման… ՙՄարտադաշտում շրջապատված թշնամիներով՝ Իգորը շարունակում էր մարտը,-ընթերցում ենք գրքում։-Նա զգում էր, որ մահն անչափ մոտ է, երբ վերջին փամփուշտն էր մնացել ավտոմատի փակաղակում, կանչեց տղաների հետևից.
-Հայտնեցեք ազգիս և ծնողներիս, որ Իգորին թուրքը չի սպանել…
Եվ կրակեց…Այս անգամ իր սրտին…Եվ ձայնն արձագանք տվեց Աղբուլաղի սարերում ու ձորերում։ Ալիքվեց։ Եվ դարձավ պատգամ։ Եվ դարձավ լեգենդ անմահության, 18-ամյա պսակով՚։
Իգորը զոհվեց հերոսի մահով` Աղբուլաղ գյուղի համար մղվող մարտերում։ Գիտակցելով, որ կարող է հայտնվել թշնամու ձեռքում, ինքնասպան է եղել։ 1992թ. մայիսի 10-ին։
Իգորի մայրն իր ուժեղ և կենսահաստատ կերպարով խորհրդանիշն է հայ մայրերի, ովքեր հայրենիքի օրհասական պահին անվարան իրենց որդիներին ճանապարհեցին մարտի դաշտ։ Ճանապարհեցին և դիմացան ցավին, անդառնալի կորուստներին, ցավից ավելի ուժեղացան և շարունակեցին անավարտ կյանքով լեգենդ դարձած տղաների ասքը պատմել, նրանց պատգամները սերմանել սերունդներին։ Ալքեսանդր Հասրաթյանի այս երկու գրքերը կարելի է զետեղել մեկ խորագրի ներքո՝ Հայ մայրը։ Հայ մայրը Աստվածամոր պես իր որդուն զոհաբերող է, հայ մայրը նվիրում է, տառապանքը լուռ տանող է, ցավից ատամները սեղմող և արցունքի միջից ժպիտ նվիրող է, Հայ մայրը կենսատու աղբյուր է, օջախ ջերմացնող, հաղթանակների ու հերոսացման մղող, հայեցիության մարմնացում։
ՙՄորս վիշտն ու տառապանքները՚ գրքում հեղինակը հյուսել է մայրերգության իր պատումը՝ ներկայացնելով մոր անցած կյանքի դժվար ուղին, ապրած օրերի կարմիրն ու սևը, թե ինչպիսի վիշտ ու տառապանք, ցավ ու զրկանքներ է տեսել համեստ ու բարի այդ կինը՝ հեղինակի մայրը՝ Վարդին։ Գրքում Վարդի մայրիկի կենսագրությանը զուգահեռ հիշատակվում է նաև մի շարք հայ մայրերի մասին, որոնց ևս բախտ է վիճակվել ապրելու դառն ու տառապալից օրեր։ Բայց այդ կերպարները այնքան են կյանքով լեցուն, որ որքան էլ բախտի հարվածները դաժան են եղել, երբեք չեն ընկճվել, փյունիկի պես կրկին վեր են հառնել անգամ ամենածանր հարվածից հետո։ Եվ սա հայ գենի հարատևության խորհուրդն է։
Գրքում ներկայացված են Վարդի մայրիկի թոռներից մեկի՝ ազգային-ազատագրական պատերազմի ժամանակ նահատակված ազատամարտիկ ուսանող, Նժդեհի գաղափարների դրոշակակիր, ՀՀ և ԼՂՀ ՙՄարտական խաչ՚ 2-րդ աստիճանի շքանշանների ասպետ, ՙՄայրական երախտագիտություն՚ մեդալով պարգևատրված Իգոր Հասրաթյանի հերոսական կյանքը, զոհվելու ողբերգական դրվագներն ու կորստյան վշտից շանթահարված նրա հարազատներին, ընկերներին, որոնք իրական են և շոշափելու աստիճանի մոտ ընթերցողին։
ՙԻմ կեսը՚ գիրքը հեղինակի յուրատիպ գնահատանքն ու սիրո խոստովանությունն է սիրելի կնոջը։ ՙԺամանակն անզոր է փակել իմ սիրո ճանապարհը, մարել հոգուս մշտավառ կրակը՝ սիրո հրդեհը։ Ես պարտական եմ իմ բարի, բռնկուն, հավատարիմ իմ կեսին, որ համատեղ կյանքի 45 տարիների ընթացքում եղել է իմ ստեղծագործական ներշնչանքի աղբյուրը՚,-գրում է հեղինակը։ Կյանքի մայրամուտի խոհերով այրն իմաստնության խորհուրդն է հղում ընթերցողին՝ ընդգծելով ամուր և հայեցի ընտանիք, գերդաստան կերտելու գաղափարը և իր կյանքի օրինակով ցույց տալիս դա։ Այդ ամենում, իհարկե, կարևորելով կնոջ դերը, որն անգնահատելի է։ Գրքում հեղինակն իր համոզմունքներն է արտահայտում ամուսնական կյանքի, ամուր ընտանիքի երաշխիքների՝ սիրո և փոխադարձ հարգանքի, բարոյական արժեքների վերաբերյալ, որոնք ընտանիքը դարձնում են կուռ, աննվաճ ամրոց, որը դիմակայում է բոլոր հողմերին ու բախտի հասցրած դառնություններին։ Այդ արժեքներն են օգնել գրքի հերոսներին հաղթահարելու նույնիսկ անհաղթահարելին, վերապրելու ամենածանր կորուստները և շարունակել ապրել ու արարել, շարունակել հավատալ ու սպասել վաղվա այգաբացին։
Գրքի առաջաբանում բանաստեղծ Նորեկ Գասպարյանը նկատում է, որ որքան գիրքը կենսառատ, այնքան տառապանքներով լի է. ՙ…տառապանքներից տառապանք, ցավից ցավ…ուրախությունը քիչ է, և դու մեղավոր չես դրա համար, ոչ դու, ոչ մայրդ, ոչ կինդ, ոչ հարազատներդ, ոչ մեկը մեզանից։ Կյանքը պարգև չէ, բարեկամս, կյանքը փորձություն է…դու դա լավ գիտես, և, կարծում եմ, հանգիստ կարող էիր գրքերը վերնագրել նաև այսպես՝ ՙԱլեքսանդր Հասրաթյանի վիշտն ու տառապանքը՚ և ՙԿյանք, սեր ու երջանկություն պարգևող իմ կեսը՚։ Երևի գուշակում ես՝ ինչու եմ այսպես մտածում…՚։
Հիրավի, Ա. Հասրաթյանի կենսապատումը կյանքի փորձությունների հարատև շղթա է։ Այդ շղթան, սակայն, նա հաղթահարում է աստվածաշնչյան Հոբ Երանելու պես՝ անտրտունջ, համբերատար, իմաստուն՝ արարումով լցնելով ամեն մի օրը, խոնարհումով լեցուն առ Աստված և առ մարդը։
;