ՀԱՄԱՑԱՆՑՈՒՄ ՀԱՅՏՆՎԵԼ ԵՆ ՕՍՄԱՆՅԱՆ ԿՈՍՏԱՆԴՆՈՒՊՈԼՍՈՒՄ ԱՊՐԱԾ ՀԱՅԵՐԻ ԱՄԲՈՂՋԱԿԱՆ ՑՈՒՑԱԿՆԵՐԸ
Հարյուր տարուց ավելի տարբեր երկրների գիտնականներ ուսումնասիրում են հայկական և օսմանյան ժառանգությունը, բազմաթիվ հետազոտական աշխատանքներ են գրվել, սակայն այդ բոլոր գիտելիքները հաճախ վատ փոխկապակցման մեջ են:
Կալիֆոռնիայի համալսարանի (ԱՄՆ) ասպիրանտ Դանիել Օհանյանը հիմա աշխատանքներ է տանում բոլոր այդ արժեքավոր տեղեկությունները միավորելու ուղղությամբ:
Օհանյանը ՙՕսմանյան Ստամբուլի հայկական ազգաբնակչության մասին տեղեկությունների վերականգնումը և բոլորի համար հասանելի տվյալների բազայի ստեղծումը՚ նախագծի ավագ հետազոտողն է: Նախագիծն աջակցություն է ստացել Գալուստ Գյուլբենկյան հիմնադրամի և Ստամբուլի Բիլգի համալսարանի կողմից: Հետազոտողներն աշխատանքն ավարտել են անցյալ տարի:
Նրանք ստեղծել են Ստամբուլի մշտական և ժամանակավոր հայկական բնակչության ցուցակները, ինչպես նաև ինտերակտիվ քարտեզներ, որոնք ցույց են տալիս, թե որտեղ են նրանք ապրել: Այդ ամենը հրապարակված է Houshamadyan նախագծի կայքում (ստեղծվել է 2010թ. Բեռլինում` նպատակ ունենալով պահպանել Օսմանյան կայսրությունում ապրող հայերի կյանքի մասին տվյալները):
Օհանյանից բացի, ՙՏեղեկությունների վերականգնումը՚ նախագիծն իրականացրած թիմում ընդգրկված են եղել վեց հետազոտողներ Թուրքիայից:
ՙՄեր առաջին խնդիրն այն մարդահամարների տվյալները պատճենահանելը, թարգմանելն ու վերլուծելն էր, որտեղ տեղեկություններ կան 1830-ից մինչև 1907թթ. Ստամբուլում ապրող հայերի մասին: Երկրորդ խնդիրը հայերեն, թուրքերեն և անգլերեն լեզուներով այդ տվյալները online տարբերակով հասանելի դարձնելն էր, որպեսզի դրանցից կարողանան օգտվել ուրիշ հետազոտողներ և ընդհանրապես` բոլոր ցանկացողները՚,- ասել է Օհանյանը:
Թիմը հոյակապ արդյունքների է հասել: Հիմա Houshamadyan կայքում տվյալներ կան շուրջ 46 000 մարդու մասին, ովքեր ծնվել են 1779 և 1914 թվականների արանքում: Տվյալներ կան նրանց ընտանիքների, մասնագիտությունների, ծննդավայրի, բնակության վայրի մասին: 16 000 անուններ զետեղված են քարտեզի վրա` բնակության ճշգրիտ վայրին համապատասխան, մնացածների մոտավոր նշագծումներն արված են որոշակի բնակավայրերի և շրջանների սահմաններում: Քարտեզները հասանելի են նաև համացանցում:
Հետազոտողների կողմից օգտագործված մարդահամարների տվյալները պահվում են Թուրքիայի վարչապետի աշխատակազմի օսմանյան արխիվներում, ինչպես նաև Գրիգոր և Կլարա Զոհրաբների անվան տեղեկատվական կենտրոնում (Նյու Յորք): Տվյալների առաջին մասը` 1830-1880-ականների մարդահամարները, օսմանյան լեզվով են, երկրորդ մասը մոտավորապես 1907թ. անցկացված մարդահամարն է, որը կազմված է հայերեն լեզվով և թուրքերենով` հայկական տառերի կիրառմամբ:
ՙԸստ երևույթին, առայժմ քիչ բան է հայտնի բոլոր այն մարդահամարների մասին, որոնք մենք օգտագործել ենք: Նրանք հետազոտողներին հասանելի են դարձել միայն 2011թ., ու դեռևս նրանց հետ կապված որևէ բան չի հրապարակվել: 20-րդ դարի նյութերը հետաքրքիր են, քանի որ մարդահամարն անց էր կացվում Օսմանյան կասրության ներքին գործերի նախարարության կողմից` ՀԱԵ Կոստանդնուպոլսի պատրիարքության հետ միասին՚,- պարզաբանել է Օհանյանը:
Այդ նախագիծն իրականացնողների թիմի աշխատանքը մեծ նշանակություն ունի մասնագետ-հետազոտողների և նրանց համար, ովքեր տեղեկություններ են փնտրում իրենց նախնիների մասին:
www.armmuseum.ru