ԳԱՐԻ ԱՎԱՆԵՍՅԱՆ. ՊԱՐԸ ԱՊՐԵԼՈՒ ԵՎ ԻՆՔՆԱԱՐՏԱՀԱՅՏՎԵԼՈՒ ՄԻՋՈՑ Է
Անի ՄԱՆԳԱՍԱՐՅԱՆ
Հայկական ազգային պարարվեստը հազարամյակների պատմություն ունի։ Չնայած բազմապիսի փորձություններին, այդ թվում նաև՝ իր մշակույթին սպառնացող մարտահրավերներին, հայ ժողովուրդը կարողացել է պահպանել ազգային մշակույթի անբաժանելի մաս կազմող պարարվեստը։
Ազգագրական պարի արցախյան հատվածի ջահակիրներից մեկը՝ ՙՄենք ենք, մեր սարերը՚ երգի-պարի պետական համույթը, նույնպես կարողացել է հաղթահարել ժամանակների փորձությունները և ներկայում պատվով է ներկայացնում հայ մշակույթն ու Արցախը՝աշխարհի բոլոր ծագերում։ Համույթի անցած ուղուն, ներկային և ձեռքբերումներին անդրադարձել ենք նրա գեղարվեստական ղեկավար, արվեստի վաստակավոր գործիչ Գարի ԱՎԱՆԵՍՅԱՆԻ հետ զրույցում։-Խորհրդային տարիներին Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզի Երգի-պարի պետական համույթը եզակիներից էր, որի համերգային ծրագիրն ընդգրկում էր տարբեր ազգերի պարեր։ Այդուհանդերձ, չնայած արհեստական խոչընդոտներին, պարացանկում ամենամեծ բաժինը կազմում էր հայկականը։ Հիշում եմ, որ յուրաքանչյուր համերգից առաջ նախապես զգուշացնում էին, որ պետք է ադրբեջանական պարեր բեմադրենք։ Այո, ծրագրում ներառում էինք, բայց գիտե՞ք երբ էինք բեմադրում. այն ժամանակ, երբ ղեկավարությունից ներկայացուցիչներ էին գալիս համերգին։ Մյուս բոլոր համերգներին այդ բեմադրությունները պարացանկից հանում էինք և դհոլ, զուռնայի ներքո մեր հայկական քոչարին պարում, -ասում է Գարի Ավանեսյանը:
-Պարը ապրելու և ինքնաարտահայտվելու միջոց է, -նշում է նա ու շարունակում,-պարում եմ 13 տարեկանից։ Ստեփանակերտի Պիոներների տան այդ տարիներին միակ պարուսույցի՝ Սերգեյ Խաչատրյանի մոտ մեկ տարի պարելուց հետո, 1972թ. ընդգրկվեցի ԼՂԻՄ երգի-պարի համույթում և 16 տարեկանում արդեն համույթի մենակատարն էի։ 1980-ականներին համույթի պարային մասի ղեկավարն էի։ Արցախյան ազատագրական պատերազմում վիրավորվելուց և ապաքինվելուց հետո շարունակեցի աշխատանքս։ ՙՄենք ենք, մեր սարերը՚ ազգագրական երգի-պարի պետական համույթի ստեղծումից հետո սկզբում պարուսույց էի, 2008 թվականից առ այսօր՝ համույթի գեղարվեստական ղեկավարը։ Առանձնակի ոգևորությամբ եմ շարունակում նաև մանկավարժական գործունեությունս։ Մոտ 20 տարի է աշխատում եմ նաև Ստեփանակերտի մանկապատանեկան ստեղծագործության կենտրոնում։ Գործունեության ընթացքում հասցրել եմ ավելի քան 60 պար բեմադրել։
Պատասխանելով ՙՄենք ենք, մեր սարերը՚ երգի-պարի պետական համույթի նպատակների, ծրագրերի առաջնահերթությունների և հյուրախաղերի աշխարհագրական ընդգրկման վերաբերյալ հարցին՝ գեղարվեստական ղեկավարը մասնավորապես նշեց.
-Համույթի գլխավոր նպատակն է՝ աշխարհին ներկայացնել Արցախում ստեղծվող մշակույթը։ Առանց մշակույթի պետությունը չի կարող լիարժեք ներկայանալ աշխարհին։ Արդեն 10 տարի է, ինչ մեր աշխատանքը հիմնականում կենտրոնացրել ենք ազգագրական երգի ու պարի վրա։ Ընդհանրապես ազգագրության արցախյան հատվածը քիչ է ուսումնասիրված։ Արցախյան բարբառով մոտ 20 երգ ունենք, որոնցից մի քանիսի խոսքն ու երաժշտությունը ես եմ հեղինակել։ Նույն կերպ ազգագրական պարերից որոշները մշակելով` ժողովրդական երգերի հիման վրա բեմադրել ենք, ինչը սակայն բավարար համարել չի կարող։ Մենք հսկայական ազգագրական մշակույթ ենք կորցրել, և այսօր պետք է ձգտել դրա վերածնությանը։ Մեր համույթի հյուրախաղերի աշխարհագրությունը լայն ընդգրկում ունի։ Պարբերաբար համերգներով հանդես ենք գալիս ՌԴ մեծ թվով քաղաքներում, ԱՄՆ-ում, Պարսկաստանում, Լիբանանում, Հունաստանում, այլուր։ Ներկայացնում ենք մեր երգն ու պարը, իսկ մեր համերգը, որպես կանոն, ամենուր եզրափակվում է Արցախի դրոշը վեր պարզած։
Արվեստի վաստակավոր գործիչ Գարի Ավանեսյանի պարային բեմադրությունների ցանկում հատկանշական ու առանձնահատուկ տեղ ունի Հայոց ցեղասպանությանը նվիրված ՙԿիլիկիա՚ պարը։ Սանկտ Պետերբուրգում կայացած միջազգային պարային մրցույթում ՙԿիլիկիա՚-ն արժանացել է Գրան պրի մրցանակի.
-Արվեստասեր հասարակության մեծ մասն արդեն ծանոթ է ՙԿիլիկիա՚ պարին, և ամեն անգամ բուռն ծափողջույններով է դիմավորում և յուրովի ընկալում այդ համարը։ Տարիներ առաջ հրավիրվել էինք Հունաստան։ ՙԿիլիկիա՚ պարով ոգևորված էր նաև Հունաստանի հայոց թեմի առաջնորդը: ՙԱյս պարն իմ առջև ցեղասպանության ծանր պատկերներ է բացում։ Ես տեսնում եմ Կիլիկիայի պատմությունը, նույնիսկ ՝ ծովը, ալիքները, Դեր Զորի կոտորածը ... ՚, -ասաց Հունահայոց թեմի առաջնորդը։
Պարի մտահղացումն առաջացել է ՙԿիլիկիա՚ երգը լսելուց հետո։ Հայոց Կիլիկիայի պատմությունը խորն ուսումնասիրելուց հետո սկսեցի աշխատել բեմադրության վրա և արդյունքում հաջողեցի։
Խոսելով հանդիսատեսին սպասվող առաջիկա նորությունների մասին, Գարի Ավանեսյանը տեղեկացրեց, որ աշխատում է արցախյան բարբառով նոր երգի վրա, որը պարային բեմադրությամբ կներկայացնեն մինչև տարեվերջ։