ՀԱՄԱԶԳԱՅԻՆԻ ԱՐՑԱԽԻ ԳՐԱՍԵՆՅԱԿԻ ՆԱԽԱՁԵՌՆՈՒԹՅԱՄԲ

 Հա­մազ­գա­յին հայ կր­թա­կան և մշա­կու­թա­յին միու­թյան Ար­ցա­խի գրա­սե­նյա­կի գոր­ծու­նեու­թյու­նը, Էք­զյու­պե­րիի ձևա­կերպ­մամբ՝ ՙփոքր քայ­լե­րի ար­վեստ՚-ին հա­մա­հունչ, ու­րույն հայտ է ներ­կա­յաց­րել մեր մշա­կու­թա­յին կյան­քում։ Սփյուռք-Հա­յաս­տան-Ար­ցախ մշա­կու­թա­յին կա­մուր­ջի ստեղ­ծումն ա­ռանցք ու­նե­նա­լով, Հա­մազ­գա­յի­նի ար­ցա­խյան ծրագ­րերն ու նպա­տակ­ներն ու դրանց աշ­խար­հագ­րու­թյու­նը բա­վա­կա­նին ընդ­գր­կուն են . ստեղ­ծա­գոր­ծա­կան, ին­տե­լեկ­տուալ մր­ցույթ­ներ, հա­մերգ­ներ, թա­տե­րա­կան ներ­կա­յա­ցում­ներ և այլն։ Ա­ռա­ջի­կա ամ­սում Հա­մազ­գա­յի­նի Ար­ցա­խի գրա­սե­նյա­կի նա­խա­ձեռ­նու­թյամբ ար­ցախ­ցի ար­վես­տա­գետ­նե­րը հնա­րա­վո­րու­թյուն կու­նե­նան ի­րենց աշ­խա­տանք­նե­րը ներ­կա­յաց­նե­լու ար­տա­սահ­մա­նում։ Գրա­սե­նյա­կի տնօ­րեն Հեր­մի­նե Ա­ՎԱ­ԳՅԱ­ՆԻ հետ զրույ­ցում անդ­րա­դար­ձել ենք կա­ռույ­ցի կող­մից նա­խա­տես­վող ծրագ­րե­րին և մշա­կու­թա­յին մի շարք ու­շագ­րավ մի­ջո­ցա­ռում­նե­րի, ո­րոնք ար­դեն իսկ հա­ջո­ղու­թյամբ կյան­քի են կոչ­վել։

- Ինչ է հասց­րել ի­րա­գոր­ծել գրա­սե­նյակն իր գոր­ծու­նեու­թյան ըն­թաց­քում։ Ինչն է այ­սօր կարևոր­վում ձեր աշ­խա­տան­քում։
- Մեր նպա­տակն է Հա­մազ­գա­յի­նի ջան­քե­րով նպաս­տել Ար­ցա­խում կր­թամ­շա­կու­թա­յին կյան­քի աշ­խու­ժաց­մա­նը։ Հա­մազ­գա­յին հայ կր­թա­կան և մշա­կու­թա­յին միու­թյունն ար­դեն 90 տա­րի է քայ­լում է նույն պա­տաս­խա­նա­տու և հա­յան­վեր ճա­նա­պար­հով, այն է՝ իր նպաս­տը բե­րել Սփյուռ­քում հայ մշա­կույ­թի, հայ դպ­րու­թյան և հայ­կա­կան ար­ժեք­նե­րի պահ­պան­մանն ու տա­րած­մա­նը։ Ճիշտ է, հաշ­վի առ­նե­լով ժա­մա­նա­կի մար­տահ­րա­վեր­նե­րը, սա այն­քան էլ դյու­րին գործ չէ, բայց գոր­ծի նվի­րումն ու նպա­տա­կի գի­տակ­ցու­մը ու­ղեկ­ցում են այս կա­ռույ­ցին՝ իր ստեղծ­ման օ­րից մինչ այ­սօր։ Քա­նի որ Ար­ցա­խը հա­մազ­գա­յին բնօր­րան է, ուս­տի այն միշտ էլ մեր կազ­մա­կեր­պու­թյան գոր­ծու­նեու­թյան ա­ռանց­քում է ե­ղել։ Ար­դյուն­քում այ­սօր Ստե­փա­նա­կեր­տում ու­նենք նաև գոր­ծող գրա­սե­նյակ, որն ար­դեն հասց­րել է տաս­նյակ մշա­կու­թա­յին ծրագ­րեր ի­րա­կա­նաց­նել Ար­ցա­խում։
- Ող­ջու­նե­լի է, որ Ձեր մշա­կու­թա­յին ծրագ­րե­րը չեն շր­ջան­ցում նաև Հան­րա­պե­տու­թյան շր­ջան­նե­րի բնա­կա­վայ­րե­րը։ Այս ա­ռու­մով ի՞նչ եք հասց­րել և ի՞նչ նա­խա­տե­սում։ Ի՞նչն է դժ­վա­րաց­նում այս կամ այն ծրագ­րի ի­րա­գոր­ծու­մը ։
- Ար­ցա­խի տար­բեր գյու­ղա­կան հա­մայ­նք­նե­րում ար­դեն հասց­րել ենք կազ­մա­կեր­պել մի շարք մի­ջո­ցա­ռում­ներ։ Այս ա­ռու­մով սեր­տո­րեն հա­մա­գոր­ծա­ցում ենք շրջ­վար­չա­կազ­մե­րի եւ հա­մայն­քա­պե­տե­րի հետ։ Սկ­սած ան­ցյալ տար­վա­նից տար­բեր գյու­ղե­րում կազ­մա­կեր­պել ենք հա­մերգ­ներ, մր­ցույթ­ներ, թա­տե­րա­կան ներ­կա­յա­ցում­ներ և այլն։ Տա­րին հո­բե­լյա­նա­կան է հայ մշա­կույ­թի մեծ ե­ռյա­կի ՝ Հով­հան­նես Թու­մա­նյա­նի, Լե­ւոն Շան­թի եւ Կո­մի­տաս Վար­դա­պե­տի հա­մար, ուս­տի մի շարք մի­ջո­ցա­ռում­ներ նվիր­ված են ե­ղել նրանց 150-ա­մյակ­նե­րին։ Այդ ա­ռու­մով մեր ծրագ­րե­րը շա­րու­նակ­վում են։ Շա­րու­նա­կա­կան են լի­նե­լու նաև գյու­ղա­կան հա­մայ­նք­նե­րի մշա­կու­թա­յին կյան­քի աշ­խու­ժաց­մանն ուղղ­ված ծրագ­րե­րը և մշ­տա­պես մնա­լու են մեր գոր­ծու­նեու­թյան ա­ռանց­քում։
Նշեմ, որ հա­մայն­քե­րում ծրագ­րե­րի ի­րա­կա­նաց­ման ըն­թա­ցում նաեւ մի շարք դժ­վա­րու­թյուն­նե­րի ենք հան­դի­պում: Օ­րի­նակ՝ գյու­ղե­րի մշա­կու­թա­յին տնե­րի խն­դի­րը. կան գյու­ղեր, ո­րոնք ընդ­հան­րա­պես ա­կումբ չու­նեն կամ էլ ու­նեն, բայց ա­ռանց բե­մա­կան անհ­րա­ժեշտ պայ­ման­նե­րի։ Նմա դեպ­քե­րում դժ­վա­րա­նում է, օ­րի­նակ, թա­տե­րա­կան ներ­կա­յա­ցում­նե­րի կազ­մա­կեր­պու­մը և այլն։ Եր­բեմն ստիպ­ված ենք լի­նում մո­տա­կա մի քա­նի հա­մայ­նք­նե­րի բնա­կիչ­նե­րի հա­մախմ­բել նույն մշա­կույ­թի տա­նը, որ­պես­զի ա­վե­լի շատ թվով մար­դիկ կա­րո­ղա­նան հա­ղոր­դակց­վել մեր մշա­կու­թա­յին ձեռ­նարկ­նե­րին։
Մեր կա­ռույ­ցը ջա­նում է նաև ու­շադ­րու­թյան սևե­ռել գյու­ղա­կան հա­մայ­նք­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծող ե­րի­տա­սարդ­նե­րին և սերտ կա­պե­րի ստեղծ­մամբ, նրանց հետ ծրագ­րեր կյան­քի կո­չել։
- Հով­հան­նես Թու­մա­նյա­նի հո­բե­լյա­նի առ­թիվ, Հա­մազ­գա­յի­նի նա­խա­ձեռ­նու­թյամբ, վեր­ջերս հրա­տա­րակ­վեց և ըն­թեր­ցո­ղի սե­ղա­նին է Ա­մե­նայն հա­յոց բա­նաս­տեղ­ծի կյան­քից նո­րա­հայտ դր­վագ­ներ ներ­կա­յաց­նող գիրք։ Ինչ է պատ­մում գիր­քը մեծ բա­նաս­տեղ­ծի մա­սին։ Ա­ռա­վել ևս, որ­քան տե­ղյակ եմ, գր­քի հրա­տա­րա­կումն ար­գել­ված է ե­ղել խոր­հր­դա­յին տա­րի­նե­րին։
-Ա­յո, Հա­մազ­գա­յի­նի Երևա­նի գրա­սե­նյա­կի ջան­քե­րով նո­րերս վե­րահ­րա­տա­րակ­վեց Վարդ­գես Ա­հա­րո­նյա­նի` ՙՀով­հան­նես Թու­մա­նյան. Մար­դը եւ բա­նաս­տեղ­ծը՚ գիր­քը, ո­րը մեծ բա­նաս­տեղ­ծի 150-ա­մյա­կի առ­թիվ յու­րօ­րի­նակ նվեր էր ըն­թեր­ցա­սեր­նե­րին։ Ըստ էու­թյան, ան­վա­նի հե­ղի­նակն ա­ռա­ջին հա­յաց­քից կա­րող է ան­ծա­նոթ թվալ։ Նշեմ, որ Վարդ­գես Ա­հա­րո­նյա­նը` քա­ղա­քա­կան, հա­սա­րա­կա­կան գոր­ծիչ, գրող Ա­վե­տիս Ա­հա­րո­նյա­նի որ­դին է։ Ինչ­պես և հայ­րը, որ­դին նույն­պես, հայտ­նի պատ­ճառ­նե­րով բա­զում հա­լա­ծանք­նե­րի է են­թարկ­վել խոր­հր­դա­յին տա­րի­նե­րին և ստիպ­ված լքել հայ­րե­նիքն ու ա­պաս­տա­նել օ­տար ա­փե­րում։
Գր­քում հե­ղի­նա­կի հի­շո­ղու­թյուն­ներն են մեծն Թու­մա­նյա­նի մա­սին։ Քա­նի որ հե­ղի­նա­կի հայ­րը՝ Ա­վե­տիս Ա­հա­րո­նյա­նը, շատ մտե­րիմ հա­րա­բե­րու­թյուն­ներ է ու­նե­ցել Հով­հան­նես Թու­մա­նյա­նի հետ, Վարդ­գես Ա­հա­րո­նյանն ան­մի­ջա­կան ա­կա­նա­տե­սի իր հու­շե­րում Թու­մա­նյա­նին ներ­կա­յաց­նում է յու­րա­հա­տուկ դի­տան­կյու­նով։ Գր­քում ըն­թեր­ցո­ղը կբա­ցա­հայ­տի Թու­մա­նյա­նի ազ­նիվ, բա­րի, հայ­րե­նա­սեր, հյու­րա­սեր, կա­տա­կա­սեր, ան­կեղծ ու նվի­րա­կան կեր­պա­րը։ Գր­քում նա բա­ցա­հայտ­վում է և՜ որ­պես բա­նաս­տեղծ, և՜ որ­պես մարդ՝ յու­րա­հա­տուկ նե­րաշ­խար­հով, խառն­ված­քով, տա­րօ­րի­նա­կու­թյուն­նե­րով, ապ­րե­լա­կեր­պով եւ այլն։
Գր­քի շնոր­հան­դե­սը Երևա­նում օ­րերս է կա­յա­ցել, եւ ո­րո­շե­ցինք այն ներ­կա­յաց­նել և հա­սու դարձ­նել նաև Ար­ցա­խի ըն­թեր­ցող­նե­րին։ Շա­տերն ար­դեն հասց­րել են կար­դալ ու սի­րել գիր­քը։
Հա­վե­լեմ նաև, որ Վարդ­գես Ա­հա­րո­նյանն ընդգրկված է ե­ղել զո­րա­վար Անդ­րա­նի­կի գու­մար­տա­կում և ան­ձամբ զո­րա­վա­րի գրա­գիրն ու թարգ­մա­նիչն էր։ Շատ ջերմ, ան­մի­ջա­կան ու ան­կեղծ է նաև Անդ­րա­նի­կի մա­սին նրա հու­շագ­րու­թյու­նը, որն ա­ռա­ջի­կա­յում լույս կըն­ծայ­վի Հա­մազ­գա­յին հայ կր­թա­կան եւ մշա­կու­թա­յին միու­թյան կող­մից։
- Թու­մա­նյա­նի և Շան­թի 150-ա­մյա հո­բե­լյան­նե­րի առ­թիվ գրա­սե­նյա­կը կազ­մա­կեր­պել էր նաև գրա­կան-ստեղ­ծա­գոր­ծա­կան մր­ցույթ, ո­րի ար­դյունք­ներն ար­դեն ամ­փոփ­վել են։ Ինչ­պի­սի՞ սպա­սե­լիք­ներ կա­յին։ Ի՞նչ ըն­թացք ստա­ցավ մր­ցույ­թը։ Աշ­խու՞յԺ էր մաս­նակ­ցու­թյու­նը:
-Հա­մազ­գա­յի­նի Ար­ցա­խի գրա­սե­նյա­կի նպա­տակ­նե­րից է նաև Ար­ցա­խի ե­րի­տա­սարդ ստեղ­ծա­գոր­ծող­նե­րին բա­ցա­հայ­տե­լը, ներ­կա­յաց­նելն ու ճա­նա­չել տա­լը։ Այդ նպա­տա­կին էր ծա­ռա­յում շուրջ մեկ ա­միս ա­ռաջ հայ­տա­րար­ված գրա­կան-ստեղ­ծա­գոր­ծա­կան մր­ցույթն Ար­ցա­խում բնակ­վող 16-40 տա­րե­կան ստեղ­ծա­գոր­ծող­նե­րի հա­մար։ ՙՃախ­րող գրիչ՚ խո­րա­գի­րը կրող մր­ցույ­թի ստեղ­ծա­գոր­ծա­կան աշ­խա­տանք­նե­րի թե­ման և ժան­րը սահ­մա­նա­փա­կում­ներ չու­նեին։ Ստու­գիչ հանձ­նա­ժո­ղո­վի կազ­մում էլ ընդգրկված էին գրող­ներ եւ գրա­կա­նա­գետ­ներ, ով­քեր ա­նա­չա­ռու­թյամբ գնա­հա­տե­ցին ներ­կա­յաց­ված աշ­խա­տանք­նե­րը։ Նշեմ, որ մաս­նա­կից­նե­րը շատ էին։ Կա­յին մաս­նա­կից­ներ, ով­քեր ներ­կա­յաց­րել էին թե? ար­ձակ, թե? չա­փա­ծո գոր­ծեր։ Հանձ­նա­ժո­ղո­վի ո­րոշ­մամբ՝ ա­ռան­ձին գոր­ծե­րի հա­մար սահ­ման­վե­ցին ա­ռան­ձին մր­ցա­նակ­ներ։ Այս­պես` ՙԵրևա­կա­յու­թյանս եր­կու ե­սե­րը՚ բա­նաս­տեղ­ծու­թյան հա­մար հա­տուկ մր­ցա­նա­կի ար­ժա­նա­ցավ Վի­տա­լի Պետ­րո­սյա­նը, ՙՎե­րա­դար­ձած­նե­րը՚ բա­նաս­տեղ­ծու­թյան հա­մար մր­ցա­նա­կի է ար­ժա­նա­ցել Սո­նա Համ­բար­ձու­մյա­նը, իսկ ՙԼա­վա­գույն պատմ­վածք՚ ան­վա­նա­կար­գի հաղ­թող ճա­նաչ­վե­ցիք դուք` ՙԱ­նուրջ՚ պատմ­ված­քով, ինչ­պես նաև խրա­խու­սա­կան նվե­րով ու գո­վա­սա­նագ­րով պարգևատր­վել է Էլ­լա Խա­չի­յա­նը։ Ընդ­հան­րա­պես, մր­ցույ­թի բո­լոր մաս­նա­կից­ներն ակ­տիվ մաս­նակ­ցու­թյան հա­մար ար­ժա­նա­ցան գո­վա­սա­նագ­րե­րի և նվեր­նե­րի` Հա­մազ­գա­յի­նի կող­մից վեր­ջերս հրա­տա­րակ­ված գր­քե­րի տես­քով։ Բեյ­րու­թից ժա­մա­նել և մր­ցա­նա­կա­բաշ­խու­թյանն ան­ձամբ ներ­կա էին նաև Հա­մազ­գա­յին հայ կր­թա­կան և մշա­կու­թա­յին միու­թյան կենտ­րո­նա­կան վար­չու­թյան ա­տե­նա­պետ Մկր­տիչ Մկրտ­չյա­նը, ԿՎ ան­դամ Անդ­րա­նիկ Մսր­լյանն ու հո­գա­բար­ձու­նե­րի խոր­հր­դի ան­դամ Կա­րա­պետ Պայ­թա­րյա­նը։ Ներ­կա էր նաև Հա­մազ­գա­յին հայ կր­թա­կան եւ մշա­կու­թա­յին հիմ­նադ­րա­մի նա­խա­գահ Սպար­տակ Ղա­րա­բաղ­ցյա­նը։
- Հա­ջորդ կարևոր մի­ջո­ցա­ռու­մը կամ ծրա­գի­րը, ո­րը նա­խա­տե­սում է ի­րա­գոր­ծել Հա­մազ­գա­յի­նի Ար­ցա­խի գրա­սե­նյա­կը, ո՞րն է։
-Հա­ջորդ մի­ջո­ցա­ռու­մը կա­յա­նա­լու է Բեյ­րու­թում։ Ըն­թա­ցիկ տար­վա հու­նի­սի 8-15-ին պատ­րաստ­վում ենք Բեյ­րու­թի ար­վես­տա­սեր­նե­րի հա­մար կազ­մա­կեր­պել Ար­ցա­խի 13 նկա­րիչ­նե­րի աշ­խա­տանք­նե­րի ցու­ցա­հան­դես։ ՙԱր­ցա­խը՝ ա­փիս մեջ՚ խո­րագ­րով այս ծրա­գի­րը կյան­քի է կոչ­վել Հա­մազ­գա­յի­նի` Բեյ­րու­թի ՙԼյու­սի Թու­թուն­ջյան՚ պատ­կե­րաս­րա­հի հրա­վե­րով ու հո­վա­նա­վո­րու­թյամբ, ինչ­պես նաև Ար­ցա­խի ՄԵՀԶ նա­խա­րա­րու­թյան ա­ջակ­ցու­թյամբ։ Բեյ­րու­թում ՙԱր­ցա­խը՝ ա­փիս մեջ՚ ծրագ­րի շր­ջա­նա­կում կկա­յա­նա նաեւ Ար­ցա­խի կա­նանց ձեռ­քի աշ­խա­տանք­նե­րի և Ար­ցա­խի ե­րի­տա­սարդ գրող­նե­րի գր­քե­րի ցու­ցադ­րու­թյուն։