Logo
Print this page

ԾՐԱ­ԳԻ­ՐԸ՝ ԿՈ­ՄԻ­ՏԱ­ՍՅԱՆ ՇՆ­ՉՈՎ

Նվարդ ՍՈ­ՂՈ­ՄՈ­ՆՅԱՆ

 Շու­շիի մշա­կու­թա­յին կյան­քը հու­լիս¬օ­գոս­տո­սյան ա­միս­նե­րին դժ­վար է պատ­կե­րաց­նել ա­ռանց լի­բա­նա­նա­հայ ե­րա­ժիշտ Զա­քար Քե­շի­շյա­նի ներ­կա­յու­թյան, ա­ռանց ՙՎա­րան­դա՚ ման­կա­կան, պա­տա­նե­կան, ե­րի­տա­սար­դա­կան երգ­չախմ­բի, ո­րի ան­փո­փոխ գե­ղա­գետն է Զա­քա­րը, փոր­ձե­րի ու գոր­ծու­նեու­թյան, հա­մերգ­նե­րի։ Ան­վա­նի խմ­բա­վա­րը նո­րից Ար­ցա­խում է, և նրա հետ մեր զրույ­ցը երգ­չախմ­բի հետ կապ­ված ծրագ­րի, եր­գա­ցան­կում ընդգրկված նոր ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյուն­նե­րի շուրջ էր։

-Ե­կել եմ լրաց­նե­լու ՙՎա­րան­դա­յի՚ 27-րդ տար­վա գոր­ծու­նեու­թյու­նը։ Տա­րին հո­բե­լյա­նա­կան է, նշ­վում են Կո­մի­տա­սի, Թու­մա­նյա­նի, Լևոն Շան­թի ծնն­դյան 150-ա­մյակ­նե­րը։ Այս ի­մաս­տով Լի­բա­նա­նի ՙՎա­րան­դա­յի՚ քույր ՙԿար­կաչ՚ և ՙԱյգ՚ երգ­չախմ­բերն ան­ցյալ ա­միս տվե­ցին ի­րենց հա­մերգ­նե­րը Լի­բա­նա­նում, իսկ ՙՎա­րան­դա­յի՚ հա­մեր­գը կկա­յա­նա սեպ­տեմ­բե­րին, Շու­շիում և Ստե­փա­նա­կեր­տում։ Մեկ ամս­վա ըն­թաց­քում ծրա­գի­րը պատ­րաստ կլի­նի։
Ծրա­գի­րը պի­տի կա­տար­վի ա­ռա­ջին բա­ժինն ամ­բող­ջու­թյամբ Կո­մի­տաս՝ պա­տա­նե­կան և ե­րի­տա­սար­դա­կան խմ­բե­րով։ Այն­քան կարևոր է Կո­մի­տաս ի­մա­նա­լը՝ յու­րա­քան­չյուր հայ առն­վազն 10 երգ պի­տի ի­մա­նա, որ­պես­զի օ­տա­րա­մուտ ե­րաժշ­տու­թյու­նը, եր­գե­րը չխա­թա­րեն նրա հո­գին: Օ­տա­րաոճ մե­ղե­դի­նե­րի վրա եր­բեմն հա­յե­րեն բա­ռե­րով եր­գեր են դնում, բայց դա չի նշա­նա­կում, որ դրանք հայ­կա­կան են։ Դա ազ­գա­յին եր­գար­վես­տը խե­ղում է։ Օ­տար ե­րաժշ­տու­թյու­նը պետք է վա­յե­լել որ­պես օ­տար երգ. սա ոչ թե լա­վի ու վա­տի, այլ ազ­գա­յի­նի և ոչ ազ­գա­յի­նի հարց է։ Ազ­գա­յի­նը պի­տի ի­մա­նանք, կա­րո­ղա­նանք վա­յե­լել, հրամց­նենք աշ­խար­հին, օ­տար ե­րաժշ­տու­թյունն էլ վա­յե­լենք մա­քուր ձևով։ Ո­րով­հետև Կո­մի­տաս ու­նե­ցող ազ­գը ի­րա­վունք չու­նի գե­ղար­վես­տա­կան բարձր ըն­կա­լում չու­նե­նալ, ո­րով­հետև մեր հան­գր­վա­նը Կո­մի­տա­սով է. շա­րա­կան­նե­րից մինչև Կո­մի­տաս մեր ժա­ռան­գու­թյունն ամ­բողջ Եվ­րո­պան, Արևմուտ­քը, այ­սինքն, գե­ղար­վես­տա­կան չա­փա­նիշ­նե­րով ապ­րող ողջ մարդ­կու­թյու­նը գնա­հա­տում է, իսկ մենք շատ դեպ­քե­րում ան­տե­ղյակ ենք։ Մի փաստ ա­սեմ. Լի­բա­նա­նի իմ ՙԿար­կաչ՚ երգ­չախմ­բի սա­նե­րը, ով­քեր սո­վո­րե­ցին 10 կո­մի­տա­սյան երգ, դրանց ան­տե­ղյակ էին։ Ե­րե­խան ման­կուց պի­տի լսի, ին­չու չէ՝ նաև սո­վո­րի եր­գել Կո­մի­տաս։ Եվ այս­պես՝ ա­մեն սե­րունդ։ Հայ­կա­զյան հա­մալ­սա­րա­նում, որ­տեղ ես հայ ե­րաժշ­տու­թյան պատ­մու­թյուն եմ դա­սա­վան­դում, 600-700 ա­շա­կեր­տի հար­ցում ա­րի, ով­քեր գի­տեն Կո­մի­տա­սին, միայն 5-6 հո­գի ձեռք բարձ­րաց­րին, քչե­րը հայ ե­րաժշ­տու­թյան մա­սին տար­րա­կան գի­տե­լիք­ներ ու­նեն։ Հայ խմ­բա­վար­նե­րը հո­բե­լյա­նա­կան այս տա­րում աշ­խար­հի կո­մի­տա­սյան եր­գի, ե­րաժշ­տու­թյան հետ ա­մուր կապ ու կա­մուրջ են ստեղ­ծում։
Անդ­րա­դառ­նամ ՙՎա­րան­դա­յի՚ ծրագ­րին։
Կա­րե­լի է ա­սել՝ կո­մի­տա­սյան եր­գե­րի կող­քին պի­տի կա­տա­րենք Թու­մա­նյա­նի խոս­քե­րով եր­գեր, հատ­ված­ներ Ար­մեն Տիգ­րա­նյա­նի ՙԱ­նուշ՚ օ­պե­րա­յից։ Մի երգ էլ գտել եմ Լևոն Շան­թի խոս­քե­րով։ Չմո­ռա­նանք, որ տա­րին հո­բե­լյա­նա­կան է նաև մեր մեծ եր­գի­ծա­բան Եր­վանդ Օ­տյա­նի ա­ռու­մով։ Այս ֆո­նի վրա են իմ` որ­պես հայ խմ­բա­վա­րի, ստեղ­ծա­գոր­ծա­կան մտո­րում­նե­րը։

-Կո­մի­տա­սից ի՞նչ եք ընտ­րել:
-Ու­զում եմ ա­նակն­կալ լի­նի:

-Քա­նի որ խոսք ե­ղավ Հայ­կա­զյան հա­մալ­սա­րա­նի մա­սին, հա­մա­ռոտ տե­ղե­կաց­րեք, թե ինչ­պի­սին է այ­սօր­վա վի­ճա­կը։
-Հայ­կա­զյան հա­մալ­սա­րա­նը Սփյուռ­քի միակ հայ­կա­կան հա­մալ­սա­րանն է Լի­բա­նա­նում։ Ա­մե­րի­կա­յում, Եվ­րո­պա­յում ու­նենք հա­յա­գի­տա­կան ամ­բիոն­ներ հա­մալ­սա­րան­նե­րուն մեջ, սա­կայն իբրև հայ­կա­կան, միայն Հայ­կա­զյանն է, այն հա­մար­վում է Լի­բա­նա­նի թերևս ա­ռա­ջին բարձ­րա­գույն մա­կար­դակ և հե­ղի­նա­կու­թյուն ու­նե­ցող 5 հաս­տա­տու­թյուն­նե­րից մե­կը։ Այս­տեղ նաև օ­տար ու­սա­նող­ներ են գա­լիս սո­վո­րե­լու, հա­մալ­սա­րա­նում լույս է տես­նում հա­յա­գի­տա­կան տա­րե­գիրք, այն­տեղ կա հա­յա­գի­տա­կան թե­քու­մով մեծ գրա­դա­րան, այն­տե­ղի հայ ու­սա­նող­նե­րը հա­յա­գի­տա­կան ո­րոշ ա­ռար­կա­ներ են անց­նում իբրև ընդ­հա­նուր ծա­նո­թու­թյուն ի­րենց մշա­կույ­թին՝ հա­յոց պատ­մու­թյուն, հա­յոց լե­զու, հայ ե­րաժշ­տու­թյան պատ­մու­թյուն, հայ թատ­րո­նի պատ­մու­թյուն, հայ ար­վես­տի պատ­մու­թյուն, իսկ ա­րաբ ու­սա­նող­ներն էլ ա­րա­բա­կան պատ­մու­թյուն են ու­սում­նա­սի­րում։ Մաս­նա­գի­տա­կան ուղ­ղու­թյուն­նե­րը տար­բեր են, կա­րող է լի­նել հաշ­վա­պա­հու­թյուն, ման­կա­վար­ժու­թյուն... Սա­կայն իմ վե­րը թվար­կած ա­ռար­կա­նե­րը, իբրև ընդ­հա­նուր գի­տե­լիք, ու­սու­ցան­վում են։ Պետք է ը­սեմ, որ Լի­բա­նա­նում Հայ­կա­զյան հա­մալ­սա­րա­նը շատ մեծ նշա­նա­կու­թյուն ու­նի ոչ միայն հա­յու­թյան, այլև Լի­բա­նա­նի հա­մար։ Ինչ վե­րա­բե­րում է ու­սա­նո­ղու­թյան քա­նա­կին, աշ­խա­տում են կե­սը հայ, կե­սը ա­րաբ պա­հել։
-Պա­րոն Զա­քար, տար­վա ըն­թաց­քում Ձեր լի­բա­նա­նյան գոր­ծու­նեու­թյան մեջ ին­չը կա­ռանձ­նաց­նեիք։
-Լի­բա­նա­նում ես դա­սա­խո­սում եմ, պե­տա­կան կոն­սեր­վա­տո­րիա­յի դա­սա­խոս եմ, ղե­կա­վա­րում եմ ՙԱյգ՚ և ՙԿար­կաչ՚ երգ­չախմ­բե­րը։ Ա­սեմ, որ ՙԿար­կա­չը՚ օ­տար փա­ռա­տո­նում, ո­րը կոչ­վում է ՙՉանց՚, կա­տա­րում է շատ լե­զու­նե­րով եր­գեր, 11-րդ տա­րին է, որ հրա­վիր­վում ենք և հան­դես ե­կանք հա­ջո­ղու­թյամբ։ Իսկ իմ ՙԱյգ՚ երգ­չա­խում­բը Կո­մի­տա­սյան ծրագ­րով և Մաշ­տո­ցյան շա­րա­կան­նե­րով հա­մերգ­ներ տվեց։ Նշեմ, որ Լի­բա­նա­նի սիմ­ֆո­նիկ նվա­գա­խում­բը տուրք մա­տու­ցեց Շարլ Ազ­նա­վու­րի հի­շա­տա­կին, ո­րին մաս­նակ­ցեց իմ ՙԿար­կաչ՚ երգ­չա­խում­բը։ Սա մեզ հա­մար մեծ երևույթ էր՝ հան­դես գալ պե­տա­կան սիմ­ֆո­նիկ նվա­գախմ­բի հետ։ Մաս­նակ­ցե­ցինք զա­նա­զան մի­ջո­ցա­ռում­նե­րուն, ապ­րի­լի 24-ի ա­ռի­թով պատ­րաս­տե­ցինք և կա­տա­րե­ցինք Մա­կար Եկ­մա­լյա­նի ՙՊա­տա­րա­գը՚, ո­րին ներ­կա ե­ղան նաև օ­տար կրո­նա­վոր­ներ։ Մաս­նակ­ցե­ցինք ՙՀա­մազ­գա­յին՚-ի 90-ա­մյա­կի մի­ջո­ցա­ռում­նե­րուն, հան­դես ե­կանք հա­մերգ­նե­րով։ Իմ կյան­քում ակ­տիվ տա­րի էր անց­նող տա­րին։
-Ար­ցա­խյան նա­խորդ այ­ցե­րից տա­րին տար­բեր­վո՞ւմ է։
-Գի­տե՞ք, ժա­մա­նա­կին, երբ հա­ղոր­դակ­ցու­թյան մի­ջոց­նե­րը քիչ էին, մինչև մի նա­մակ տեղ հաս­ներ, ա­միս կտևեր, բայց հի­մա ա­ռօ­րյա կապ կա։ Լի­բա­նա­նում նս­տած ես ա­մեն օր կա­րո­ղա­նում եմ կար­դալ ՙԱ­զատ Ար­ցա­խը՚, հետևում եմ Ար­ցա­խի հե­ռուս­տա­տե­սու­թյան կարևո­րա­գույն հա­ղոր­դում­նե­րին, այն զգա­ցո­ղու­թյունն ու­նեմ, որ մի շա­բաթ ա­ռաջ եմ դուրս ե­կել Ար­ցա­խից: Հի­շում եմ այն հին զգա­ցում­նե­րը, ապ­րում­նե­րը, որ կա­յին ա­ռա­ջին 10 տա­րում, երբ կա­րո­տի բուռն զգա­ցում­ներ ու­նեի։ Կա­րո­տը հի­մա էլ կա, բայց ու­րիշ է լայն տե­ղե­կատ­վու­թյան առ­կա­յու­թյամբ։ Հի­մա ա­վե­լի ի­րա­զեկ ենք, տես­նում ենք՝ ինչ է կա­տար­վում, հա­մա­ցան­ցի մի­ջո­ցով ե­րե­խա­նե­րի հետ կա­պը կա, մի խոս­քով` կա­րո­տը թեթևա­նում է։
Չմո­ռա­նամ ա­սել, որ Շու­շին կա­մաց¬կա­մաց դառ­նում է ար­դիա­կան, գե­ղե­ցիկ, կո­լո­րիտ ու­նե­ցող քա­ղաք։ Եվ պետք է ը­սել, որ պա­տե­րազ­մից հե­տո նյու­թա­կան¬պե­տա­կան մի­ջոց­նե­րը պետք է գնա­յին պաշտ­պա­նու­թյա­նը, խն­դի­րը, հի­մա էլ կա, բայց այ­սօր քա­ղա­քա­շի­նու­թյա­նը մեծ տեղ է տր­վում, շեն­քե­րը նո­րոգ­վում են, ճա­նա­պարհ­նե­րը աս­ֆալ­տա­պատ­վում են, դե, դժ­վա­րու­թյուն­ներ միշտ ալ կըլ­լան, տա­րին նոր պա­հանջ­ներ կբե­րի, սա­կայն պետք է տես­նել, գնա­հա­տել այն գե­ղե­ցիկն ու լա­վը, դրա­կա­նը, փո­փո­խու­թյու­նը, որ կա­տար­վում է քա­ղա­քում:

 

 

 

 

 

Կայք էջից օգտվելու դեպքում ակտիվ հղումը պարտադիրէ © ARTSAKH TERT. Հեղինակային իրավունքները պաշտպանված են.