ԼԻՆԵԼ ՈՒՍՈՒՑԻՉ. ՊԱՏԻՎ ԵՎ... ՊԱՏԱՍԽԱՆԱՏՎՈՒԹՅՈՒՆ
Սվետլանա ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ
Հոկտեմբերի 5-ը Ուսուցչի մասնագիտական տոն օրն է: Դարեր շարունակ հայ ժողովուրդը ակնածանքով ու խոնարհումով է ասել ՙուսուցիչ՚ բառը: Ուսուցչին է վերապահված ազգի նվիրյալ ու կիրթ զավակներ դաստիարակելու վեհ գործը, ինչն էլ նա կյանքի է կոչում առ այսօր: Ուսուցչի օրվա կապակցությամբ այսօր անպակաս կլինեն մեծարանքի ու երախտագիտության խոսքերը:
Ինչպես Մեծն Թումանյանն է գրել ուսուցչի մասին. ՙՍակայն երբեք փառք չի եղել, Նպատակը քո ջանքի, Ոչ կենացն ես դու համարել, Արդյունքը քո տանջանքի: Նույնպես և դու չարչարանքով Սերունդներ ես վերածնել, Եվ տքնել ես ջերմ եռանդով, Մութն ու խավար վերացնել՚:
Շնորհավորում ենք մանկավարժներին մասնագիտական տոնի առթիվ և ներկայացնում մի խումբ ուսուցիչների խոսքը:
Արթուր ԲԱԲԱՅԱՆ
տեփանակերտի Վ. Ջհանգիրյանի անվան հ. 11 ավագ դպրոցի հայոց լեզվի և գրականության ուսուցիչ:
Մանկավարժական գործունեությունն սկսել է 1982թ. Սարդարաշենի դպրոցում, շարունակել Ստեփանակերտում` դասավանդելով Ղարմետաքսկոմբինատի հերթափոխային դպրոցում, գյուղատնտեսական տեխնիկումում, զուգահեռ` թատերական ստուդիայում: 2010-ից աշխատում է հ. 11 ավագ դպրոցում: Հանրապետությունում հայոց լեզու և գրականություն դասավանդող եզակի տղամարդ ուսուցիչներից է:
-Հանգամանքների բերումով, իմ կամքին հակառակ, ընտանիքով (երեք մանկահասակ երեխաների հետ) որոշ ժամանակ ապրել եմ Ռուսաստանում: Միշտ երազում էի վերադառնալ հայրենիք: 2007թ. վերադարձել եմ այն հույսով, որ կաշխատեմ իմ սիրած մասնագիտությամբ: Բայց ինձ վիճակված էր այս մարդկային ցանկությունն իրականացնել միայն 2010թ.: Ամենուրեք ինձ ասում էին` տեղ չկա, պետք է սպասել: Երեք տարի սպասել եմ: Ուրիշ մեկն իմ տեղը լիներ, եկած ճանապարհով վերադարձած կլիներ: Իմ կյանքում վակուում էր ստեղծվել, բիզնեսից հոգնել էի, մանկավարժությունն ինձ միշտ ձգել է: Հասարակության մեջ կա այսպիսի կարծրատիպ. մանկավարժությունը կանացի մասնագիտություն է: Ես համաձայն չեմ: Նույնիսկ ինձ ասել են, որ ուսուցիչ լինելը տղամարդու բան չէ, համոզում էին հրաժարվել: Իմ մասնագիտության ընտրության հարցում կարևոր դեր են խաղացել հենց տղամարդ ուսուցիչները: Այսօր էլ երախտագիտությամբ եմ հիշում ռուսաց լեզվի և գրականության ուսուցիչ Արտյոմ Խաչատուրովիչին, հայ գրականության հիանալի մասնագետներ Շահեն Մարտիրոսյանին, Սամվել Ղուկասյանին, Արամ Մարտիրոսյանին: Նրանց կերպարը միշտ ինձ ուղեկցել է: Խորհրդային կարգերը կնոջը բերեցին դպրոց: Դրանից առաջ կին ուսուցիչ գրեթե չկար: Հիմա տեղերը փոխվել են: Հետխորհրդային կարգերը տղամարդուն դուրս մղեցին դպրոցից: Ցավով ու ափսոսանքով պիտի նշեմ, որ որոշ ուսուցիչների համար մանկավարժությունը դարձել է ապրուստի միջոց, նրանք մոռացել են ուսուցչի սրբազան կոչումը: Շտեմարանով գրականություն են սովորեցնում, հետո էլ զարմանում, թե աշակերտն ինչու է հեռացել գրքից: Աշակերտը չի հեռացել, աշակերտին հեռացրել են: Շտեմարանով մի՞թե կարելի է գրականություն սովորեցնել: Աշակերտը ստիպված սերտում է` առանց բնագիրը կարդալու: Որոշ ուսուցիչներ ինձ հակաճառում են, թե համակարգն է այդպիսին: Համակարգը ոչ մի առնչություն չունի, կամ եթե համակարգն է, մենք պետք է նրա հլու կամակատա՞րը լինենք:
Տասներորդ տարին է` աշխատում եմ ավագ դպրոցում: Բազմաթիվ միջոցառումներ եմ կազմակերպել մեր դասական գրողներին նվիրված: Աշակերտները սիրով ու խանդավառությամբ են մասնակցում: Երբ աշակերտն ասում է, թե այդ երեք տարվա ընթացքում իր հիշողության մեջ բան չի մնացել, բայց միջոցառմանը Համո Սահյանի, Չարենցի կամ մեր մյուս դասականների իրեն հանձնարարված բանաստեղծությունը հիշելու է, դա էլ ինձ ոգևորում է:
Երբ աշխատում էի գյուղում, դպրոցի տնօրեն Հրաչիկ Սիմոնյանը դասալսումների վերջում միշտ ասում էր, որ ես ծնվել եմ մանկավարժ լինելու համար: Ես այն ժամանակ շատ էի ջահել` հասկանալու համար այդ խոսքի իմաստը: Ինչ-որ տեղ նույնիսկ վիրավորված էի զգում. ինձ թվացել է, թե ես ուրիշ բանի ընդունակ չեմ: Տարիներ հետո հայրենիքից հեռու ես խորապես հասկացա, որ դա բարձր գնահատական է: Այդ տարիներին ես զգում էի, որ ինչ-որ բան պակասում է, դատարկություն կար իմ հոգում: Դա գրականության, մանկավարժության, աշակերտների հետ շփման բացակայությունն էր: Սեղանի շուրջը նստած` զրույցի թեման միշտ շուռ էի տալիս դեպի գրականությունը: Անգամ ռուսները, գերմանացիներն ասում էին` քո տեղն այստեղ չէ, դու գնա քո հայրենիք, այնտեղ ծառայիր: Անքնություն էի ձեռք բերել: Բժիշկներն ասում էին` մենք գիտենք քեզ ինչ դեղ է հարկավոր, դու անընդհատ զրույցը շեղում ես դեպի Բլոկ, Եսենին, պատմություն, գրականություն, գնա ձրի աշխատիր կիրակնօրյա դպրոցներում, տես ինչպես ես վերականգնվում: Եվ իրոք այդպես էր:
Երկար պայքարից հետո ես նորից եկել եմ: Մանկավարժությունն իմ էությունն է, կյանքի իմաստը: Ֆիզիկապես հոգնում եմ, բայց հոգեկան մեծ բավարարություն եմ զգում: Ես չեմ ափսոսում, որ ուսուցիչ եմ: Դա իմ տարերքն է:
Լիլիթ ԱԶԻԶՅԱՆ
Վաղուհասի Գ. Մուրադյանի անվան միջն. դպրոցի փոխտնօրեն, քիմիայի և կենսաբանության ուսուցչուհի
-Առաջին հայացքից թվում է, թե ուսուցիչը միայն դաս ուսուցանող է, բայց ուսուցիչն այն դեմքն է, ով իր վրա է վերցնում մատաղ սերնդի դաստիարակությունը: Ինչպես ասում են` ուսուցիչն է ստեղծում ազգը:
Ուսուցիչ լինելու համար անձը պետք է ունենա ոչ միայն համապատասխան գիտելիքներ, այլ նաև լինի հոգեբան: Նա պետք է կարողանա հետաքրքրություն առաջացնել սովորողների մոտ: Հետաքրքրությունը` որպես շարժառիթ, չափազանց մեծ դեր է կատարում ուսուցման գործում: Հենց դրանով կարելի է հասնել աշակերտի մեջ ուսման նկատմամբ դրական վերաբերմունք դաստիարակելուն և կրթության որակի բարձրացմանը:
Ուսուցիչը պետք է ունենա մեծ աշխատունակություն, արագ և ճիշտ վճիռներ կայացնելու կարողություն, կարողանա մի գործունեությունից անցում կատարել մեկ այլ գործի, հարմարվել նոր ստեղծվող միջավայրերին:
Ուսուցչի աշխատանքը թեկուզ բարդ, միևնույն ժամանակ հաճելի զբաղմունք է: Մեր գործի ամենամեծ պարգևը մեր կողմից դաստիարակվող երեխաների ունեցած հաջողություններն են:
Ամեն տարի անհամբեր սպասում եմ ընդունելության ցուցակներին, քանի որ միշտ ունենում ենք շրջանավարտներ, որոնք ընտրել են կամ իմ մասնագիտությունը, կամ` բժշկի: Հուլիսին ուրախության արցունքների միջից էի նայում ցուցակներին. իմ երկու աշակերտը` Աստղիկ Աբրահամյանը և Մարատ Հայրապետյանը, բարձր միավորներով, անվճար ընդունվել են ԵՊԲՀ, իսկ ԱրՊՀ ՙԿենսաբանություն՚ բաժնի ցուցակի առաջին տողում աշակերտուհուս` Հերմինե Միքայելյանի անունն էր:
Մեծ էր ուրախությունս, երբ սեպտեմբերին հայտնեցին, որ Մարատ Հայրապետյանն արժանացել է ԱՀ ԿԳՍՆ-ի կողմից քիմիայի ասպարեզում սահմանված Կնունյանցի անվան կրթաթոշակի:
Համամիտ չեմ այն կարծիքին, թե աշակերտների որակը գնալով այն չէ: Ընդհակառակը, ներկայիս սերունդն ավելի մեծ հմտություններով է օժտված, որոնք մենք պետք է ճիշտ օգտագործենք: Նոր սերունդը միշտ առաջ է գնում, և պետք է ընտրենք այնպիսի մեթոդներ, որոնք թույլ չեն տա անդունդ առաջանա ուսուցչի և աշակերտի միջև:
Ուսուցչի օրվա առթիվ շնորհավորում եմ բոլորիս, մաղթում ստեղծագործական նորանոր հաջողություններ գնահատված և հայրենանվեր առաքելության ճանապարհին:
Գայանե ՄԱԹԵՎՈՍՅԱՆ
Ճարտարի Հրայր Պողոսյանի անվան հ.5 միջնակարգ դպրոցի պատմության ուսուցչուհի, ՄԿԱԳ փոխտնօրեն: ՙԼավագույն մանկավարժական փորձ՚ մրցույթի հաղթող
-Մարդկության ապրած բոլոր շրջափուլերում միշտ էլ արժևորվել է գիտելիքը: Միանգամայն հասկանալի է, որ որքան նվիրված ուսուցչություն ունենանք, նույնչափ քաղաքակիրթ հասարակություն, բարեկեցիկ ապրելակերպ, զարգացած պետություն և հզոր հայրենիք կունենանք: Լավ ապագա չենք ունենա, եթե գիտելիքը մեզ տվողի նկատմամբ չունենանք ընդգծված հարգանք ու երախտագիտություն: Ուսուցչի կոչումն ամենաբարձրը պետք է լինի, մինչդեռ նա ավելի շատ պաշտպանվածության կարիք ունի: Չմոռանանք, որ ուսուցչի կարիք ունեցել ենք բոլոր ժամանակներում, բոլոր իրադրություններում: Այնինչ այսօր մեր լավագույն ուսուցիչներից ոմանք նախընտրում են զբաղվել այլ գործով: Ես ցավում եմ, որ նման դեպքերը ոչ միայն եզակի չեն, այլև շարունակական են: Ես չեմ նսեմացնում ոչ մի մասնագիտություն, բայց որ ուսուցիչը չի կարողանում ապահովել իր ընտանիքի կարիքներն ու թողնում է այդ աշխատանքը, փաստ է, ու սա կարծիք է ստեղծում նույն դպրոցի աշակերտների մոտ ուսուցչի և նրա մասնագիտության մասին, արժանանում հասարակական քննարկման: Պետք է ստեղծել այնպիսի պայմաններ, որոնք երիտասարդին ձգեն դեպի մանկավարժի մասնագիտությունը:
Հոգեբանական հարվածներն ու ուսումնական ծրագրերի ծանրաբեռնվածությունը, դասագրքերի անճշտություններն ու անհարկի ծավալուն թեմաներն այնքան են խճճված, որ քննադատության կիզակետում նորից հայտնվում է ուսուցիչը, որը պիտի դիմակայի բոլոր հարվածներին: Անհրաժեշտ է վերացնել բոլոր թերացումները և ստեղծել այնպիսի մակարդակ, որ աշակերտը պատասխանատվությամբ, այլ ոչ թե թերահավատությամբ մոտենա ուսմանը, հասկանա, որ կրթության վկայականը խաղալիք կամ օժիտի մաս չէ: Չպետք է հնարավորություն տալ արատավոր երևույթներին, որոնք ծնում են ուսման նկատմամբ անտարբեր վերաբերմունք, ինչն էլ հասցնում է ուսուցչի հեղինակության անկման:
Ինչքան էլ բարեխիղճ ու պատասխանատու աշխատի ուսուցիչը, միևնույն է, նա առնչվում է այնպիսի խնդիրների, որոնք պետական մակարդակով լուծում են պահանջում:
Այսօր կրթական համակարգում իրականացվում են բազմաթիվ բարեփոխումներ, բայց եթե դրանք միտված չեն մանկավարժի մասնագիտության նկատմամբ վերաբերմուքը փոխելուն, ուսուցչի վարկանիշը չի հասնի իր բարձրությանը:
Մենք ունենք բոլոր նախադրյալները, և մեր գենետիկ հնարավորությունները մեզ թույլ են տալիս մշակել ծրագրեր ազգային դպրոցի բարձր մակարդակ ձևավորելու համար:
Աննա ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ
Քարվաճառի Վ. Սարոյանի անվան մ/դ դասվար, ՙՏարվա լավագույն մանկավարժ՚ մրցույթի հաղթող
-Փոխվում են ժամանակները, փոխվում են պատկերացումները, ի հայտ են գալիս ժամանակակից ավելի գրավիչ ու բարձր վարձատրվող մասնագիտություններ և, ցավոք, շատերը չեն ընտրում մանկավարժի դժվարին, բայց և պատվաբեր մասնագիտությունը: Սակայն, թեև քիչ, բայց կան նվիրյալներ, որոնց համար մանկավարժ լինելը ոչ թե մասնագիտություն է, այլ կոչում, կենսակերպ, առաքելություն, ինչը նախատեսված է ի վերուստ:
Ապրելով մանկավարժի ընտանիքում, ծանոթ լինելով այդ վեհ գործին` միշտ երազել և ձգտել եմ լինել ուսուցիչ: Տարիներ անցան, բաղձալի երազանքս կատարվեց, երբ ընտանիքով տեղափոխվեցինք վերաբնակեցված Շահումյանի շրջան: Այստեղ ապրելով և աշխատելով` ունեցել եմ ձեռքբերումներ, որոնցից ամենակարևորն այն է, որ սիրված եմ աշակերտների կողմից: Շատ կարևոր է, թե ուսուցիչն ինչ մոտեցում է ցուցաբերում 6 տարեկան աշակերտներին, որոնց մի մասը հաճախել է մանկապարտեզ, մի մասը` ոչ: Իմ աշխատանքային գործունեության 20 տարիների ընթացքում յուրաքանչյուր դասարան ավարտելուց տխրել են թե՜ սաներս, թե՜ ես: Նրանցից շատերն իրենց ուրույն տեղն են գտել շրջանի բարգավաճման գործում: Ապրելով Քարվաճառում, երբեք չեմ մտածել այստեղից տեղափոխվելու մասին, ընդհակառակը, երեխաներիս մեջ այնպես եմ հայրենասիրություն ներարկել, նրանք այնքան են կապված այս հողին, որ եթե ասեն Քարվաճառը լավը չէ, երեքն էլ միաձայն կապացուցեն հակառակը: Այս նույնը սերմանում եմ իմ բոլոր աշակերտների մեջ: Բոլորին էլ հավասար աչքով եմ նայում` սեփական զավակներիս պես, քանզի ի դեմս յուրաքանչյուր երեխայի` հասակ է առնում հայրենիքի ապագան կերտողը:
Երբ 2014 թվականին մասնակցեցի ՙՏարվա լավագույն մանկավարժ՚ մրցույթին և հաղթեցի ՙՍիրտս նվիրում եմ երեխաներին՚ անվանակարգում, մեկ անգամ ևս հաստատվեց վերը նշված այն պարզ ճշմարտությունը, որ իր գործին նվիրված ուսուցիչը գնահատվում է իր վաստակին արժանի: Հպարտությամբ ու ներքին հրճվանքով եմ ասում, որ ուսուցիչ լինելը վեհ կոչում է: Երբ մեր սաներից որևէ մեկն ինչ-որ բնագավառում բարձունքի է հասնում, առաջին ուրախությունը մենք ենք ապրում, քանզի տեսնում ենք մեր աշխատանքի արդյունքը: Միաժամանակ լիովին պարտավորված ենք զգում, որ ավելին ունենք տալու այն երկրին, որի մի մասն ենք: Տարիները շատ բան են ջնջում մարդու հիշողությունից, սակայն միշտ վառ է մնում առաջին ուսուցչի կերպարը` որպես ուղենիշ կյանքի քառուղիներում: