ՙԻՄ ՀԻԱՑՄՈՒՆՔԻ ԱՌԱՐԿԱՆ ԵՂԵԼ ԵՎ ՄՆՈՒՄ Է ԳՐԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ՚
Նվարդ ՍՈՂՈՄՈՆՅԱՆ
Նոյեմբերի 4-ին լրացել է գրող, հրապարակախոս Վարդգես ՕՎՅԱՆԻ ծննդյան 60-ամյակը, ինչի առիթով ներկայացնում ենք մեր հարցազրույցը:
- Վարդգես, վեց տասնամյակը արձակագրի համար բավականին խոսուն տարիք է...
- Սովորաբար մինչև մի որոշակի տարիք, ըստ իս, մոտավորապես երրորդ տասնամյակը, մարդ ինքն է վազում տարիների հետևից, իսկ երրորդ տասնամյակից հետո տարիներն այնպես են հետապնդում մարդուն, որ կարծես տարիներն այդ թռչելիս լինեն։ Որպես ՙիրեղեն ապացույց՚ եթե անձնագիրս չլիներ՝ ծննդյան թվականով, կմտածեի, որ խոսքը մի երրորդ անձնավորության մասին է։ Չեմ նկատել, թե տարիներն ինչպես են իրար ետևից եկել ու անցել։ Կեսկատակ-կեսլուրջ ասացի, բայց լրջության բաժինը երևի թե ավելի մեծ է։ Ապրած տարիներով փաստորեն ես արդեն մեծ եմ Արցախյան շարժումից մեկ տարի առաջ վախճանված իմ հայրիկից՝ Վազգեն Օվյանից, բայց որպես արձակագիր ես նրա մոտ ընդամենը մի երեխա եմ։
Ասում են՝ տարիների փորձը, տարիներով կուտակածը մարդուն ավելի խելացի է դարձնում, պատահական չէ ՙծերունական իմաստություն՚ արտահայտությունը, բայց, կարծում եմ, արվեստում, գրականության մեջ մի քիչ այլ է։ Միշտ չէ, որ շատ ապրած, ՙտարիների բեռան տակ ճկած՚ գրողներն ավելի բարձր են կյանքից վաղաժամ հեռացած իրենց գործընկերներից։ Տաղանդավոր արվեստագետներ կան, որոնք 30-40 տարեկանում մնայուն արժեքներ են ստեղծել, համաշխարհային մշակույթի գանձարանում իրենց արժանի տեղն ունեն, բայց իրենց հոբելյաններին պարբերաբար մեդալ-շքանշաններ ստացած արվեստագետներ կան, որոնք անգամ հետագիծ չեն թողել իրենց ասպարեզում։ Այսքանը հիշեցի ՙխոսուն տարիքի՚ կապակցությամբ։ Ես իմ լավագույն նովելներն ու պատմվածքները գրել եմ 25-35 տարեկանում։ Արվեստում երիտասարդական խանդավառությունը, պոռթկումը երբեմն ավելին է, քան ծերունական իմաստությունը։
- Սոցցանցերում Վարդգես Օվյանը բավականին ակտիվ է...
- Ուզում ենք կամ չենք ուզում, մեզ հաճելի է դա, թե ոչ, միշտ ստիպված ենք լինում հաշվի առնել գիտատեխնիկական նվաճումները։ Ինձ համար գիրքը սրբություն է (նկատի ունեմ լուրջ գիրքը), մնայուն արժեքը Գիրքն է, բայց այնուամենայնիվ ստիպված ենք ընդունել, որ մեր օրերում գրավոր խոսքը համացանցի միջոցով ավելի շուտ է հասնում ընթերցողին և ավելի մեծ լսարան է ապահովում, քան գիրքը։ Չնայած չեմ հրաժարվել համացանցով մեկ սփռած ստեղծագործություններս, գրառումներս հավաքել և լավագույններն առանձին ժողովածուով տպագրելու մտքից։
Իմ կայք-բլոգի և սոցցանցում կատարած գրառումներիս շնորհիվ ստեղծագործություններս ավելի շատ են ընթերցում, և դրանք կարդում են նաև այն երկրներում, որոնք հազարավոր մղոններով հեռու են Արցախից, Հայաստանից։ Նկատի ունեմ թե՜ իմ գեղարվեստական ստեղծագործությունները, թե՜ քաղաքական ռեպլիկների տեսքով իմ գրառումները։ Սոցցանցը մեր նույն իրական կյանքն է, նույն մարդիկ են այստեղ՝ ազնիվ ու տաղանդավոր, խելացի ու բարի, համեստ ու անշահախնդիր մարդիկ կան այստեղ, միաժամանակ խաբեբաների, զրպարտիչների ու ինքնասիրահարված արարածների պակաս չկա այստեղ։ Ի դեպ, երևի տարօրինակ թվա, բայց սոցցանցում ավելի շուտ ես ճանաչում մարդուն, քան իրական կյանքում։
- Ինչպիսի՞ն է այսօր Ձեր ստեղծագործական կյանքը։
- Խոստովանեմ, որ գրական ստեղծագործական կյանքիս վրա բավականին բացասաբար է ազդել լրագրությունը, ժուռնալիստիկան, թեկուզ առավելապես հրապարակախոսական հոդվածներ եմ գրել։ Ստիպված եմ գնացել այդ քայլին, որովհետև մեզանում, հատկապես անկախական տարիներից սկսած, գրողը միայն գրող լինելով չի կարող ընտանիք պահել։ Եվ այնպես է ստացվել, որ իմ հիմնական նախասիրությունը դարձել է հոբբի, իսկ լրագրությունը, որ իմ նախասիրությունների մեջ գուցե թե 4-5-րդ տեղում է, դարձել է մասնագիտություն։
- Ինչո՞վ եք լցնում Ձեր ազատ ժամանակը։
- Ինչ-որ ձևով քիչ վերևում արդեն պատասխանել եմ այդ հարցին։ Տարիներ շարունակ, այսօր էլ ես ստիպված եմ պատմվածք կամ նովել գրել իմ ազատ ժամերին։ Բայց դե, ինքներդ գիտեք, որ ՙազատ ժամանակ՚ հասկացությունը շատ ընդգրկուն ու տարողունակ է։ Հատկապես մեր ժամանակներում, երբ զանազան մեծ ու փոքր պրոբլեմների և խնդիրների վերջը չի երևում՝ սկսած առօրեական տան հոգսերից, վերջացրած ընկեր-ծանոթ-բարեկամներին առնչվող խնդիրներով։
- Ձեր հիացմունքը։
- Իմ հիացմունքի առարկան եղել և մնում է Գրականությունը, Արվեստը՝ իրենց բոլոր ժանրերով ու ճյուղերով։ Եվ ամեն անգամ գրական մի գլուխգործոց կամ երաժշտական մի հրաշք ստեղծագործություն և կատարում լսելիս, մանկան պես հիանում եմ ու զարմանում մարդկային անսպառ երևակայության և տաղանդի վրա։ Ասել է թե՝ իմ հիացմունքի առարկան հենց այդ գեղեցիկ ու վեհ արժեքը ստեղծող մարդն է առաջին հերթին։ Արվեստում ինքնագործունեություն, անկատարություն չեմ սիրում։ Մենք հաճախ ենք շփոթում Արվեստն ու արհեստը, գեղանկարչին ու ներկարարին։ Բայց դրանք միանգամայն տարբեր բաներ են։ Զավեշտ է, պրոֆեսիոնալ արվեստագետին անվանում ենք արհեստավարժ։ Չէ՞ որ արվեստը արհեստ չէ։ Ի դեպ, ատում եմ ռաբիսը, որովհետև այն որևէ առնչություն չունի արվեստի հետ։ Նույն կերպ ատում եմ ռաբիս մտածողությունը, ռաբիս բարքերը։
- Ձեր հավատարմությունը։
- Հավատարմության հարցում ես պահպանողական եմ, այն ընդունում եմ միայն հին, ազգային, ավանդական ընկալմամբ՝ հավատարմություն առ ընտանիք, հավատարմություն առ ընկերներ և, վերջապես, առ Հայրենիք։ Չեմ հարգում ընտանիքի, ընկերների հանդեպ եսասիրական որևէ դրսևորում, առավել ևս՝ չեմ հարգում ՙորտեղ հաց՝ այնտեղ կաց՚ կարգախոսով առաջնորդվողներին։ Արցախը, Հայաստանը որևէ այլ երկրի հետ չեմ փոխի, թեկուզ աշխարհում գեղեցիկ, հրաշալի և հարուստ բազմաթիվ անկյուններ կան։
- Ձեր հավատամքը։
- Ինձ համար չափորոշիչը խիղճն է։ Դա իմ հավատն ու հավատամքն է, իմ դատավորն ու աստվածն է։ Ցանկացած հարցում ես ձգտում եմ խղճիս հետ կոնֆլիկտ չունենալ։ Վաղուց այսպիսի տողեր եմ գրել. ՙԵթե խիղճդ մաքուր է, բայց հասարակական կարծիքը քո օգտին չէ, դա սարսափելի չէ։ Սարսափելին այն է, երբ հասարակական կարծիքը քո օգտին է, բայց խիղճդ տանջում է՚։
- Ձեր հիասթափությունը։
- Անմիջապես Պարույր Սևակի այս տողերը հիշեցի. ՙԹո՛ւհ, ինչքա՛ն բան կա կյանքում ատելի, ես չգիտեի…՚։ Ցավոք, մեր օրերում այնքա?ն շատ են հիասթափությունները, որ այդ հարցին պատասխանելուց առաջ նախապես մի ցուցակ պիտի կազմեի։ Գրչակներն արդեն մեր մեծերի, դասականների վրա են մատ թափահարում։ Ինչ-որ ողորմելի Թումանյանին պարտված հանճար է անվանում, բայաթի կլկլացնողներին վաստակավոր արտիստի կոչում են տալիս… Ամենամեծ հիասթափությունս արժեքների համատարած արժեզրկումից է, գրականության ու արվեստի հանդեպ քամահրական վերաբերմունքից, մերօրյա կրթական համակարգից ու նախկին մարդկային նորմալ հարաբերություններին փոխարինելու եկած նոր բարքերից, որտեղ գերիշխողը անձնական շահն է…