ՙԱՐՑԱԽԻ ՎԻՃԱԿԱԳՐԱԿԱՆ ՆԵՐՈՒԺԻ ԱՄՐԱՊՆԴՈՒՄԸ՚ ՆԱԽԱԳԾԻ ՇՆՈՐՀԱՆԴԵՍԸ
Զարինե ՄԱՅԻԼՅԱՆ
Մայիսի 15-ին ԱՀ կառավարության փոքր դահլիճում կայացավ ամիսներ առաջ Կովկասի ինստիտուտի և շվեյցարական դոնորների ֆինանսական աջակցությամբ մեկնարկած ՙԱրցախի վիճակագրական ներուժի ամրապնդումը՚ նախագծի առաջին փուլի շնորհանդեսը։ Այն ներկայացրին Կովկասի ինստիտուտի ավագ գիտաշխատող, տնտեսագիտության թեկնածու Հրանտ Միքայելյանը և նույն ինստիտուտի ավագ գիտաշխատող Ռաֆայել Հակոբյանը։ Նախագիծը ողջունեցին ԱՀ պետնախարար Գրիգորի Մարտիրոսյանը, վիճակագրական ծառայության նախագահ Մանուշ Մինասյանը, Արցախի օմբուդսմեն Արտակ Բեգլարյանը և վիճակագրական ծառայության ոլորտին առնչվող գերատեսչությունների պատասխանատուները։ Գ. Մարտիրոսյանը շնորհակալություն հայտնեց այս կարևորագույն նախագիծն իրականացնողներին, որովհետև որակյալ և օբյեկտիվ վիճակագրությունը բոլոր ոլորտների արդյունավետ աշխատանքի հիմքն է։ Պետնախարարը հույս հայտնեց, որ նախագծի շրջանակներում իրականացված աշխատանքները կկրեն շարունակական բնույթ՝ ապահովելով շոշափելի առաջընթաց։ Իր հերթին Հ. Միքայելյանը ներկայացրեց նշյալ նախագիծը, որը նաև միտված էր Արցախի վիճակագրական տվյալները ավելի մատչելի ու լայնամասշտաբ դարձնելուն, որպեսզի հնարավորություն ընձեռվի դրանք վերահաշվարկել և դյուրին ձևաչափերով տրամադրել։
Բացի դրանից, աշխարհում գոյություն ունեն բազմաթիվ տվյալների բազաներ, սակայն դրանք վերաբերում են ճանաչված պետություններին։ Իսկ քանի որ Արցախը չճանաչված պետություն է, ուստի նախագծի շնորհիվ հայ մասնագետները կփորձեն լրացնել տեղեկատվական բազաների վիճակագրական բացերը։
Գ. Մարտիրոսյանը շնորհակալություն հայտնեց այս կարևորագույն նախագիծն իրականացնողներին, որովհետև որակյալ և օբյեկտիվ վիճակագրությունը բոլոր ոլորտների արդյունավետ աշխատանքի հիմքն է։ Պետնախարարը հույս հայտնեց, որ նախագծի շրջանակներում իրականացված աշխատանքները կկրեն շարունակական բնույթ՝ ապահովելով շոշափելի առաջընթաց։
Իր հերթին Հ. Միքայելյանը ներկայացրեց նշյալ նախագիծը, որը միտված է Արցախի վիճակագրական տվյալներն ավելի մատչելի ու լայնամասշտաբ դարձնելուն, որպեսզի հնարավորություն ընձեռվի դրանք վերահաշվարկել և դյուրին ձևաչափերով տրամադրել իրավասու կառույցներին, հանրությանը։ Աշխարհում գոյություն ունեն բազմաթիվ տվյալների բազաներ, սակայն դրանք վերաբերում են ճանաչված պետություններին։ Իսկ քանի որ Արցախը այդպիսիների շարքը չի դասվում, ուստի նախագծի շնորհիվ հայ մասնագետները կփորձեն լրացնել տեղեկատվական բազաների վիճակագրական բացը։
Նախագծի հեղինակը նաև նշեց, որ թարմացված ու թվայնացված վիճակագրական տվյալները կտեղադրվեն Արցախի վիճակագրական ծառայության կայքում։ Բանախոսի պարզաբանմամբ՝ վերջերս ԱՀ վիճակագրական համակարգում տեղի են ունեցել բարեփոխումներ, հաշվարկվել նոր ցուցանիշներ, իսկ այս նախագիծն ավելի դյուրին կդարձնի վիճակագրական ծառայությունից օգտվողների գործը, ինչու չէ, նաև օտարերկրյա ներդրողներին հնարավորություն կընձեռի ծանոթանալ երկրի տարբեր ոլորտներին և ներդնումներ կատարել։ ՙԲացի նոր տվյալների վերահաշվարկներից, կկատարվեն նաև կանխատեսումներ, ինչպես իրականացնում են միջազգային որոշ կառույցներ ճանաչված պետությունների համար, իսկ Արցախի դեպքում մենք որոշեցինք այդ բացը լրացնել մեր ուժերով: Աշխատանքը բավականին ծավալուն է, բայց արդյունքն արժե դրան։ Տեղեկատվությունների սպառողը կլինի ոչ միայն Արցախի պետական համակարգը, այլև ողջ աշխարհի ակադեմիական համայնքը. մենք էլ ակնկալում ենք ներդրողների հետաքրքրությունը տարածքում՚,- ասաց Հ. Միքայելյանը։ Աշխատանքները մեկնարկել են անցյալ տարվա ամռան վերջին և նախատեսված են ավարտել այս տարվա նույն ժամանակահատվածում, բայց տեսականորեն ծրագիրը կկրի շարունակական բնույթ։
Տվյալների բազաների ճշտման և թարմացման ամենածավալուն ու ժամանակատար աշխատանքներն իրականացրել է Ռ. Հակոբյանը։ Նրա պարզաբանմամբ՝ ուսումնասիրվել են ԱՀ վիճակագրական ծառայության կայքի բոլոր տվյալները, տարբեր ոլորտներին վերաբերող վիճակագրական տարեգրքերն ու վեր հանելով բոլոր աղբյուրները՝ փորձել դրանք առավել մատչելի ձևաչափերով ներկայացնել սպառողներին։ Յուրաքանչյուր ոլորտի վերաբերյալ կատարվել է ամսական, եռամսյակային և տարեկան ցուցանիշների մանրակրկիտ ուսումնասիրություն։ Փոփոխել են նաև բոլոր տվյալների մեթոդաբանական, համակարգչային տեխնիկական ծրագրերը, դասակարգել, որպեսզի օգտագործողների համար ավելի դյուրին լինի։ Մասնագետները ստեղծել են նաև աղյուսակների հղումներ, բաժանել ենթաբաժինների ու տեսակավորել։ Տվյալների բազաները ներառում են մի քանի ոլորտներ՝ ազգային արժեքներ, գյուղատնտեսություն, արդյունաբերություն, ֆինանսներ, կրթություն, ժողովրդագրություն, կենսամակարդակ, առողջապահություն, զբաղվածություն, տրանսպորտ և կապ, առևտուր և ծառայություններ, գներ և արտաքին հատված։ Առանձին համատեքստերում մասնագետներն ուզում են ներառել նաև Արցախի մինչխորհրդային, խորհրդային և 1991թ.-ից սկսած ժամանակահատվածների պատմական վիճակագրական հրապարակումներ։ Թարմացված և թվայնացված վերջնական աշխատանքն ԱՀ վիճակագրական ծառայությունը կարող է ներկայացնել որպես չճանաչված պետության վիճակագրության մոդելային տեղեկատվական ձևաչափ։ Տվյալների պահոցները կլինեն եռալեզու, ներկայումս դրանք տեղադրված են հայերենով։ Նախատեսվում է բոլոր տվյալների թվայնացումը լրիվությամբ ավարտել մայիսի վերջին, իսկ արդեն հունիս ամսվա ընթացքում որոշակի աշխատանքներ իրականացնել ՀՆԱ-ի վերաբերյալ։ Նախագծի հեղինակը շնորհակալություն հայտնեց աշխատանքներին աջակցած Ա. Բեգլարյանին, Կ. Ներսիսյանին և Մ. Մինասյանին։ Կ. Ներսիսյանը կարևորեց նման նախագծի իրականացումը, ինչը թույլ կտա միջազգային տիրույթում ներկայանալ համադրելիության ասպեկտով։ ԱՀ վիճակագրական ծառայության նախագահն արհեստավարժ մասնագետների կողմից նոր ձևաչափերով կատարած աշխատանքն անչափ կարևորեց՝ նշելով, որ Արցախի վիճակագրական ծառայության պատմության մեջ առաջին դեպքն է, երբ վիճակագրությունն իրենք ոչ թե տրամադրում, այլ ստանում են։ Ի դեպ, ԱՀ վիճակագրական ծառայությունն արդեն 95 տարեկան է ու այս տարիների ընթացքում միշտ հետամուտ է եղել հավաքագրել, ամփոփել, մշակել, կուտակել, պահպանել և հանրայնացնել մեր հասարակական, տնտեսական կյանքի տարբեր ոլորտներին վերաբերող տվյալները։ ՙԱյս ժամանակաընթացքում մեր ծառայությունը փորձել է պահպանել իր պրոֆեսիոնալ անկախությունը, հանրային շահին ուղղված իր գործառույթներն իրականացնել անաչառությամբ, օբյեկտիվությամբ և թափանցիկությամբ՝ պահպանելով, իհարկե, վիճակագրական գաղտնիք հանդիսացող տեղեկությունը։ Կարևոր է նաև սպառողներին մատուցել արդի վիճակագրական տեղեկատվություն, որը պետք է զերծ լինի հակասականությունից՝ միջազգային հարթակում ունենալով համադրելիություն՚,- հավելեց Մ. Մինասյանը։ Նա հույս հայտնեց, որ նախագիծը կունենա իր տրամաբանական ավարտը, կլինեն վիճակագրական տվյալների վերականգնման նոր ցուցանիշներ, ինչպես նաև պատմական տարբեր ժամանակահատվածների վերլուծություններ, մասնագիտական մոտեցումներ։
Վերջնական փորձաքննությունից հետո բոլոր տվյալները կտեղադրվեն ԱՀ վիճակագրական ծառայության կայքում՝ պահպանելով Կովկասի ինստիտուտի մասնագետների հեղինակային իրավունքները։
Մանրամասները հաջորդիվ։