ԵՎՍ ՄԵԿ ԿԱՐԵՎՈՐ ՔԱՅԼ
Ներկայացվել է Գերագույն դատարանի նախադեպային որոշումների ընտրանին
Հունիսի 24-ին ՙՎալեքս Գարդեն՚ հյուրանոցային համալիրի միջոցառումների սրահում Արցախի դատական համակարգը հանրությանն է ներկայացրել ԱՀ գերագույն դատարանի նախադեպային որոշումների անդրանիկ ընտրանին: Միջոցառմանը ներկա էին հանրապետության նախագահ Բակո Սահակյանը, ԱԺ խոսնակ Աշոտ Ղուլյանը, իրավական համակարգի ներկայացուցիչներ, հյուրեր:
Շնորհանդեսին մուտքի խոսքով հանդես է եկել ԱՀ գերագույն դատարանի դատավոր Հասմիկ Խաչատրյանը, ով նման ընտրանու լույսընծայումը դատական համակարգի հերթական ձեռքբերումն է համարել: Նա նաև ընդգծել է, որ Գերագույն դատարանի կողմից քրեական, քաղաքացիական ու վարչական գործերով վերջնական և միջանկյալ որոշումների ընտրանու առկայությունը մեծ նշանակություն կունենա նաև արդարադատության մատչելիության ու թափանցիկության տեսանկյունից:
Ընտրանին առավել հանգամանալից ներկայացրել է ԱՀ գերագույն դատարանի նախագահ Նարինե Նարիմանյանը: Նա նշել է, որ Ժողովածուն ընդգրկում է 2009-18թթ. Գերագույն դատարանի կողմից կայացված որոշումները, որոնք վերաբերում են իրավունքի տարբեր բնագավառներում առկա կարևոր խնդիրների կարգավորմանը: Այն պայմանականորեն երեք մասից է բաղկացած` քաղաքացիական, քրեական ու վարչական և մանրամասնում է այն նորմերը, որոնք մեկնաբանվում են կոնկրետ որոշումներով: Բանախոսը հատկանշել է, որ օրենքի միատեսակ կիրառումն ապահովելու սահմանադրական գործառույթ իրականացնող Գերագույն դատարանի որոշումները նախադեպային նշանակություն ունեն` պարտադիր են ստորադաս դատարանների կողմից նույնական փաստական հանգամանքներով գործերի քննության ժամանակ: Նա նաև ընդգծել է, որ Գերագույն դատարանի իրավական դիրքորոշումները շատ հաճախ օրենսդրական փոփոխությունների ու բացերի լրացման հիմք են դառնում: Բանախոսը վստահություն է հայտնել, որ վերջին 10 տարիների գործունեությունը վկայում է, որ այդ ընթացքում Գերագույն դատարանի նախադեպային որոշումները լուրջ դերակատարություն են ունեցել հանրապետությունում կանխատեսելի արդարադատության կայացման և մարդու իրավունքների արդյունավետ պաշտպանության համար անհրաժեշտ իրավական կառուցակարգերի ստեղծման համար: Ն. Նարիմանյանը ժողովածուն համարեց իրենց երկար տարիների արգասիքը:
Անդրադառնալով գրքում ներառված կարևոր մեկնաբանություններին` նա նշել է, որ քրեական գործերով հասարակական կարգի և բարոյականության դեմ ուղղված հանցագործությունների` խուլիգանության հանցակազմի վերաբերյալ Գերագույն դատարանի որոշմամբ արձանագրվել է, որ արարքը որպես խուլիգանություն որակելու համար անհրաժեշտ է բացահայտել ՙհասարակական կարգի կոպիտ խախտում՚ հասկացության էությունը, որն է` անձի կողմից այնպիսի գործողություններ կատարելը, որոնք չարամտորեն խախտում են հասարակության բարոյական նորմերը, էական վնաս հասցնում քաղաքացիների, կազմակերպությունների` օրենքով պաշտպանվող իրավունքներին ու շահերին: Անդրադարձ եղավ նաև վարկային պայմանագրով երաշխավորի պատասխանատվությանը, ՙշահագրգիռ անձ՚ եզրույթի մեկնաբանմանը, դատական ծանուցումներին և այլն:
ՙԸնտրանին միտված է ծառայելու որպես օգտակար աղբյուր իրավաբանների և դատավորների համար: Համոզված եմ, որ Գերագույն դատարանի նախադեպային որոշումները մեծ ազդեցություն ունեն ոչ միայն դատական պրակտիկայի, այլև արդարադատության ողջ գործընթացի համար: Յուրաքանչյուր տարին առանձնանում է աշխատանքային նոր մարտահրավերներով, ուստի այդ որոշումները պետք է ուղեցույցի դեր կատարեն դատավորների համար, և ցանկացած շեղում պետք է արդարացված և հիմնավորված լինի իրավական ծանրակշիռ փաստարկներով, որոնք գերակայություն ունեն՚,-ասել է Գերագույն դատարանի նախագահը` շեշտելով, որ իրավական պետության կայացման ճանապարհին ևս մեկ կարևոր քայլ է նմանատիպ ընտրանի ունենալը, և այդ գործընթացը շարունակական է լինելու:
Ընտրանու լույսընծայումը ողջունել է նաև Բարձրագույն դատական խորհրդի նախագահ Գայանե Գրիգորյանը: Ըստ նրա` ընտրանին կարևոր է նրանով, որ ոչ միայն Գերագույն դատարանի գործող դատավորների մասնակցությամբ որոշումներն են ընդգրկվել, այլև նախկին դատավորների աշխատանքն է ուշադրության արժանացել: Այդ գործում բանախոսը կարևորել է նաև դատախազության և փաստաբանական ծառայության աշխատանքը, որոնց հարցադրումների շնորհիվ են միայն հնարավոր պատշաճ իրավական պատասխանները: ԱՀ գլխավոր դատախազի տեղակալ Սևակ Հակոբյանը խոսել է ժողովածուի հրատարակության կարևորության մասին` ընդգծելով, որ դատական նախադեպը իրավունքի հնագույն ճյուղերից մեկն է, որը զարգանալու բազմաթիվ ուղղություններ ունի և վերջին տարիներին դրա մեջ համոզվելու շատ առիթներ եղան: Բանախոսն ընտրանու հրատարակությունը համարեց ողջունելի` նշելով, որ այն նաև մեր երկրում նախադեպային իրավունքի կայացմանն ու զարգացմանն աջակցելու, ինչպես նաև հանրության իրավագիտակցության, արդարադատության արդյունավետության բարձրացման ու դատական իշխանության նկատմամբ հասարակական վստահության ամրապնդման նպատակ ունի: Ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարանի նախագահ Անատոլի Թադևոսյանն իր ելույթում անդրադարձել է դատական նախադեպի` որպես իրավական աղբյուրի, ծագման պատմությանն ու զարգացման ընթացքին տարբեր երկրներում:
ԱՀ մարդու իրավունքների պաշտպան Արտակ Բեգլարյանը, շնորհավորելով ժողովածուի հրատարակումը, ընդգծել է, որ այն շատ օգտակար կլինի ոչ միայն դատավորների, այլև բոլոր այն քաղաքացիների համար, ովքեր պատրաստվում են իրենց իրավունքները պաշտպանել դատարաններում: ԱՀ փաստաբանների պալատի անդամ Վլադիմիր Հայրապետյանը ևս հանդես է եկել շնորհավորանքի խոսքով:
Ընտրանին ներառում է նաև նույնաբովանդակ լազերային սկավառակ, ինչն ավելի դյուրին է դարձնում դատական ակտերից օգտվելը:
Նունե Հայրապետյան