ՀԱՆ­ՑԱ­ՎՈՐ ԱՆ­ՏԱՐ­ԲԵ­ՐՈՒ­ԹՅՈՒՆ, ԹԵ՝ ՎԱՆ­ԴԱ­ԼԻԶՄ

 Ար­ցա­խյան ա­զա­տա­մար­տից տա­րի­ներ են ան­ցել, և այժմ մեր հան­րա­պե­տու­թյուն այ­ցե­լող­նե­րից շա­տե­րը դժ­վա­րու­թյամբ են հա­վա­տում, որ երբևէ այս­տեղ ա­վե­րա­ծու­թյուն­ներ են ե­ղել, որ մեր եր­կի­րը պա­տե­րազ­մա­կան ար­հա­վիրք­ներ է հաղ­թա­հա­րել ու, ան­սա­լով բո­լոր տե­սա­կի դժ­վա­րու­թյուն­նե­րը՝ ա­վե­լի շքեղ ու հպարտ կեց­վածք ըն­դու­նել։ Ա­յո, գե­ղե­ցիկ է մեր Հայ­րե­նի­քի ա­մեն մի ան­կյու­նը, ա­ռա­վել գե­ղե­ցիկ է, երբ կա­րո­ղա­նում ենք պա­հել, պահ­պա­նել, փայ­փա­յել ան­ցյա­լի գե­ղե­ցիկ հու­շե­րը մշ­տար­թուն պա­հող շի­նու­թյուն­նե­րը։

Նման շի­նու­թյուն­նե­րից մեկն էլ հին Նո­րա­գյու­ղի տա­րած­քում գտն­վող դպ­րո­ցի նախ­կին շենքն է, որն ա­ռա­վել հայտ­նի է ՙԼա­գեր՚ ան­վա­նու­մով և ո­րը դար­ձել էր նո­րա­գյուղ­ցի­նե­րի հա­մար հա­ճե­լի հի­շո­ղու­թյուն­նե­րի վայր, որ­տեղ ի­րենց հան­գիստն ու ժա­մանցն էին վա­յե­լում ոչ միայն նո­րա­գյուղ­ցի­նե­րը, այլև օ­տար եր­կր­նե­րում բնակ­վող մեր հայ­րե­նա­կից­նե­րը։ Նշենք, որ դպ­րո­ցա­կան շեն­քի տա­րած­քում գոր­ծում էին բա­րե­կարգ լո­ղա­վա­զան, ֆուտ­բո­լի, վո­լեյ­բո­լի և բաս­կետ­բո­լի խա­ղահ­րա­պա­րակ­ներ, սառ­նո­րակ աղ­բյուր, կար պտ­ղա­տու ծա­ռե­րի այ­գի...
Սա­կայն ցա­վով պի­տի ար­ձա­նագ­րենք, որ հա­մայն­քա­յին սե­փա­կա­նու­թյուն հան­դի­սա­ցող այդ տա­րած­քի մո­տով այլևս անհ­նար է ա­ռանց զայ­րույ­թի ու մտա­հո­գու­թյան ան­ցել։ Մինչ կա­ռա­վա­րու­թյան կող­մից տար­բեր ծրագ­րեր են ի­րա­կա­նաց­վում՝ գյու­ղա­կան կյանքն աշ­խու­ժաց­նե­լու, գյու­ղա­ցի­նե­րի զբաղ­վա­ծու­թյան հար­ցը լու­ծե­լու ուղ­ղու­թյամբ՝ Նո­րա­գյու­ղում հա­կա­ռակ գոր­ծըն­թացն էր ըն­թա­նում։ Հին Նո­րա­գյու­ղի եր­բեմ­նի փառք ու պա­տի­վը հան­դի­սա­ցող դպ­րո­ցա­կան շեն­քը, ո­րը բազ­մա­թիվ շր­ջա­նա­վարտ­նե­րի հա­մար յու­րօ­րի­նակ սր­բա­տե­ղի էր, այժմ գտն­վում է քա­րու­քանդ վի­ճա­կում։ Ճիշտ է, թշ­նա­մին այս­տեղ չի հա­սել, սա­կայն այն, ինչ ար­վել է շեն­քի և հա­րա­կից տա­րած­քի հետ, ոչն­չով չի տար­բեր­վում բար­բա­րոս­նե­րի ձե­ռագ­րից։
Ար­ցա­խյան ա­զա­տա­մար­տի տա­րի­նե­րին հին Նո­րա­գյու­ղի դպ­րո­ցում գու­մար­տակ էր տե­ղա­կայ­ված։ Ա­սել է թե` բո­լոր ժա­մա­նա­կաշր­ջան­նե­րում դպ­րո­ցը միշտ կա­տա­րել է իր ա­ռա­քե­լու­թյու­նը։ Երբ խա­ղաղ­վել է Ար­ցա­խի երկ­նա­կա­մա­րը, այս­տեղ կր­կին հն­չել են ու­րախ երգն ու նվա­գը։ Մար­դիկ ի­րենց քեֆ-ու­րա­խու­թյուն­ներն այս­տեղ էին անց­կաց­նում, իսկ տա­րած­քը մշ­տար­թուն հս­կում էին դպ­րո­ցի՝ հու­շար­ձան դար­ձած հե­րոս շր­ջա­նա­վարտ­նե­րը, ով­քեր Երկ­րորդ աշ­խար­հա­մար­տում հայ­րե­նի­քի ու հա­րա­զատ­նե­րի կա­րո­տը սր­տում մա­քա­ռել են ընդ­դեմ ա­նար­դա­րու­թյան և սր­բապղ­ծու­թյան։ Այժմ կրկ­նա­կի ցա­վա­լի է, որ այս ա­մե­նը կա­տար­վել է հե­րոս տղա­նե­րի հու­շար­ձա­նին դեմ-հան­դի­ման։ Գու­ցե այդ տա­րածքն ա­վե­րակ­նե­րի վե­րա­ծող­նե­րը դար­ձյալ նույն դպ­րո­ցի շր­ջա­նա­վարտ­ներ են: Գու­ցե և նրանք տե­ղյակ չեն, որ դեռևս 4-րդ դա­րում Մաշ­տոցն ա­ռա­ջին դպ­րոցն է բա­ցել Ար­ցա­խում։ Ի՞նչ է ստաց­վում, խո­սում ենք քա­ղա­քակր­թու­թյու­նից, սա­կայն այլ բան ա­նում։
Ան­շուշտ այդ տա­րած­քը կա­րե­լի էր նպա­տա­կա­յին օգ­տա­գոր­ծել, իսկ նո­րա­գյուղ­ցի­նե­րից շա­տերն ի վի­ճա­կի կլի­նեին այն ոչ թե ա­վե­րակ­նե­րի, այլև դրախ­տա­վայ­րի վե­րա­ծել։ Հան­ցա­վոր ան­տար­բե­րու­թյու՞ն, թե՞ վան­դա­լիևզմ՝ գնա­հա­տեք ինք­ներդ։ Սա­կայն այն, ինչ ար­վել է այս­տեղ՝ ոչ մի ա­ռողջ տրա­մա­բա­նու­թյան մեջ չի տե­ղա­վոր­վում։ Մենք կա­ռու­ցու՞մ, թե ա­վե­րու՞մ ենք... Չէ որ դեռ ոչ վաղ ան­ցյա­լում այս հրաշք տա­րած­քը է­կո­տու­րիզ­մի զար­գաց­ման կենտ­րոն պի­տի դառ­նար։
Խն­դիրն ար­դիա­կան է, հրա­տապ պա­տաս­խան­ներ և լու­ծում­ներ պա­հան­ջող։
Այս ա­մենն, ի­հար­կե, մեկ օ­րում կամ ամ­սում չի կա­տար­վել։ Իսկ որ­տե՞ղ էին հա­մայն­քի պա­տաս­խա­նա­տու­նե­րը, ի­րա­վա­պահ մար­մին­նե­րը և, վեր­ջա­պես, հա­մայն­քի պատ­վախն­դիր բնա­կիչ­նե­րը։ Թեև, ե­թե խն­դի­րը չի վե­րա­բե­րում անձ­նա­կան սե­փա­կա­նու­թյա­նը, կա­րե­լի է նաև ա՞չք փա­կել...
Ինչևէ... Այս հար­ցը բո­լոր շա­հագր­գիռ կող­մե­րի խիստ մո­տե­ցումն է պա­հան­ջում, ին­չը, կար­ծում ենք, չի ու­շա­նա։ Մենք էլ մեր հեր­թին ու­շադ­րու­թյան կենտ­րո­նում ենք պա­հե­լու և ըն­թեր­ցող­նե­րին ներ­կա­յաց­նե­լու այս ուղ­ղու­թյամբ ձեռ­նարկ­վող քայ­լե­րը։

;