ԵՐԲ ՓԱԿՎՈՒՄ ԵՆ ՍՐՏԻ ԴՌՆԵՐԸ
Սիրվարդ ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ
Ոչ հեռու անցյալում Արցախում մանկատուն գործում էր միայն Շուշի քաղաքում։ Մեր ունեցած տեղեկություններով այն տղաների և աղջիկների համար առանձին էր։ Ճշմարտության առաջ մեղանչած չենք լինի, եթե ասենք, որ Շուշիի մանկատներում հայ երեխաները հատուկենտ էին, մանկական հիմնարկի բնակիչներն հիմնականում ադրբեջանցիներ էին։ Հայ երեխաներն այնտեղ հայտնվում էին միայն ծայրահեղ դեպքում, անելանելի իրավիճակներից ելնելով։ Ղարաբաղյան շարժման տարիներին այն փակվեց և այլևս Արցախում մանկատուն, որպես այդպիսին, գոյություն չուներ։ Խոստովանենք, որ այդ տարիներին գոց չէին մեր սրտի դռները:
Հետպատերազմյան տարիներին էր: Անօթևան երեխաների ճակատագրով հետաքրքրված, դիմեցի պատկան մարմիններին և, հուրախություն ինձ, պարզվեց, որ պատերազմի հետևանքով անօթևան մնացած և ծնողներին կորցրած երեխաները հանգրվանել ու տաքուկ անկյուն են գտել տատիկ-պապիկների, կամ հարազատների մոտ։
Ներկայումս Արցախում գործում է երկու նույնանուն հաստատություն՝ Երեխաների խնամքի և պաշտպանության թիվ 1 և թիվ 2 գիշերօթիկներ։ Առաջինը տեղակայված է Ստեփանակերտում (25 երեխաների ընդգրկմամբ, գործում է 2008թ.-ից), մյուսը՝ Քաշաթաղի շրջանի Բերձոր քաղաքում։ Բերձորի երեխաների խնամքի և պաշտպանության թիվ 2 գիշերօթիկ հաստատության դաստիարակ ու տնօրենի ժամանակավոր պաշտոնակատար Լուսիկ Գեղամյանը մեզ հետ զրույցում ասաց, որ գիշերօթիկը գործում է 1995 թվականից։ 2004թ. օգոստոսից տիկին Լուսիկն աշխատում է գիշերօթիկում, այդ և հետագա տարիներին մանկատան սաները երեսունն էին, հետո գնալով պակասեցին։ Ներկա դրությամբ գիշերօթիկի սաները 14-ն են՝ հինգ տղա և ինը աղջիկ։ Մենք հետաքրքրվեցինք, թե ինչպես են դասավորվել մանկատան սաների հետագա ճակատագրերը։ Տնօրենի պաշտոնակատարի իրազեկմամբ` մի քանիսը որդեգրվել են, մեկը սովորում է Շուշիի արհեստագործական ուսումնարանում։ Երեխաների մի մասը ծնողներ ունի, սակայն, ցավոք, դեպքից դեպք են այցելում զավակներին` ծննդյան օրերին կամ Ամանորյա տոներին, հազվադեպ էլ` ոչ տոնական օրերին։ Դաստիարակչուհիները, աշխատակիցները փորձում են փոխարինել նրանց ծնողներին։ Երբ տիկին Լուսիկը երեխաներին հանձնարարել է շարադրություն գրել ՙՈ՞վ եմ ես՚ թեմայով, այդկերպ փորձելով ավելի շատ ճանաչել երեխաներին, շատ զարմացել է, որ բոլորը գոհ էին իրենց պայմաններից, առօրյայից, կյանքից: Տիկին Գեղամյանի կարծիքով, դա իրենց կոլեկտիվի հոգատարության շնորհիվ է, և նրանք ողջ կոլեկտիվով ոչ թե աշխատում են, այլ` ծառայում իրենց սանիկ-բալիկներին։ Հետաքրքրվեցինք նաև, թե ինչպես է կազմակերպվում այդ 14 երեխաների առօրյան։ Նրանց հետ աշխատանքները տարվում են թե՜ անհատական և թե՜ խմբակային։ Կազմակերպում են տարաբնույթ խաղեր, միջոցառումներ։ Վերջերս Կոմիտասի 150-ամյակին նվիրված միջոցառում են կազմակերպել, երեխաներին էքսկուրսիայի են տարել Տաթևի վանք։ Տարաբնույթ միջոցառումներով ծանոթություններ, երեխաների համար հաճելի խաղեր են կազմակերպում, թանգարան ու գրադարան են հաճախում, տարբեր խմբակներ՝ գոբելենի, նկարչության, ասեղնագործության, դիզայնի, անգլերենի և համակարգչային դասընթացների են մասնակցում։ Յուրաքանչյուր ուրբաթ ավագ բուժքույրն աշխատում է երեխաների հետ, ամեն անգամ մի նոր ու հետաքրքիր թեմա է ընտրում և ուղղորդում նրանց։ Այդ դասընթացների շնորհիվ զգալի առաջընթաց է նկատվում երեխաների մոտ։ Տնօրենի պաշտոնակատարի կարծիքով` իրենց սաները չեն տարբերվում տան երեխաներից։ Երեք դաստիարակները, մարզիչ մանկավարժները, դայակները, ավագ բուժքույրն ու երեք բուժքույրերը, խոհարարն ու խոհանոցի աշխատողները, նույնիսկ հավաքարարը, լվացարարը, վարորդն ու պահակը սիրով ու հոգատարությամբ են շրջապատում ճակատագրի հեգնանքով իրենց մոտ հայտնված երեխաներին։ Մանկական այս հիմնարկում կա միայն մեկ ոչ դպրոցահասակ երեխա, իսկ մյուսները հաճախում են դպրոց, նրանց սաները 3-17 տարեկան են։ Ունեն մեկ գերազանցիկ, մի քանի հոգի հարվածային են, մնացածներն էլ միջակ սովորող են։ Տիկին Գեղամյանը հպարտությամբ փաստում է, որ իրենց գերազանցիկ սաներից Հայկուհին արդեն Երևանի Խ. Աբովյանի անվան մանկավարժական համալսարանի ուսանող է։ Նրանք մշտապես կապի մեջ են նախկին սաների հետ, անհրաժեշտության դեպքում օգնում, սատար են կանգնում նրանց, օգնում լուծելու բոլոր մեծ ու փոքր խնդիրները։ Կան նաև ամուսնացողներ, երբ արդեն չափահաս են դառնում պետության օժանդակությամբ ու հոգածությամբ բնակարաններ են ստանում։
Բերձոր քաղաքի բանուկ հատվածի 3-րդ թաղամասի, թ. 47 շենքում ապաստան գտած 14 փոքրիկները շրջապատված են սիրով ու հոգատարությամբ, դա անզեն աչքով էլ տեսանելի է, սակայն միանշանակ է, որ նրանցից յուրաքանչյուրը երազում է ապրել ընտանիքում, մայրական ջերմ ու հայրական զուսպ գգվանքների ներքո։ Մի առանձին ջերմությամբ հրաժեշտ տալով մանկատան սաներին, գիշերօթիկից հեռացանք կսկծացող սրտով ու մեզ անվերջ հետապնդող այն մտայնությամբ, որ եթե բաց պահենք մեր սրտի դռները, ապա ընդմիշտ կփակվեն բոլոր մանկատների ու նաև ծերանոցների դռները։
;