ՆԱԵՎ ԳՐՉԻ ՀՊԱՏԱԿՆԵՐԻ, ԾԱՂՐԱԾՈՒՆԵՐԻ, ԾԱՓԱՀԱՐՈՂՆԵՐԻ ԵՎ ԱՅԼ ԲԱՆԵՐԻ ՄԱՍԻՆ...

 Ո­չինչ հաս­կա­նա­լի չէ… ո­րով­հետև ա­մեն բան ան­բա­ցատ­րե­լի պարզ է…

Չա­սեք ինչ­քա՛ն շատ են միայ­նակ ու ոչ միայ­նակ, տխուր ու ու­րախ մար­դիկ: Ո­րով­հետև ոչ բո­լոր ու­րախ­ներն են կա­րո­ղա­նում ճախ­րել, ոչ բո­լոր միայ­նակ­ներն ու ո՜չ միայ­նակ­նե­րը, և ցավն էլ բո­լո­րին չէ, որ կա­րո­ղա­նում է պար­տադ­րել… դարձ­նել իր մեկ­նի­չը, նաև` հպա­տա­կը… Ա­մեն եր­կուն­քի մեջ ծնունդն ու մա­հը հա­րա­զատ­ներ են… ձույլ…
Ձանձ­րույթն էլ թա­փա­ռա­կան է… քոչ­վոր… աս­պա­տա­կող…
Ես նրան եր­բեք չեմ հան­դի­պել և հան­դի­պե­լու ցան­կու­թյուն էլ չու­նեմ: Մտա­ծում եմ, որ նա ին­ձա­նից վա­խե­նում է… Թե­պետ վեր­ջերս ծպտ­ված-դի­մա­կա­վոր­ված մեկ-մեկ երևում է իմ սի­րած փո­ղո­ցում, մտե­րիմ­նե­րիս կող­քին…
Ու քսմս­վո՜ւմ է, ու… քսմս­վո՜ւմ է…
Ու­րախ, տրա­մադ­րու­թյուն բարձ­րաց­նող գոր­ծեր է պա­հան­ջում փո­ղո­ցը… նույ­նիսկ` մտա­վո­րա­կան, ու­սու­ցիչ մար­դը…
…Արև… ուղ­ղա­կի հրա­շա­լի է… բայց… Խն­դի­րն արևն է… այն, որ ա­մեն օր հե­ռա­նում, ա­մեն օր ժա­մա­նում է…
Տես­նող ե­ղե՞լ է… ա­սեք տե­ղը… որ­տե՞ղ են փր­կա­րար­նե­րը…
Եվ գրող մարդն ա­սում է` գրո­ղը տա­նի, ցուրտ է… Ոչ մե­կը չի գտ­նում իր հին, դեռ պա­պի հա­գած վե­րար­կուն…
Փո­ղո­ցում արևը գլուխ­կոն­ծի է տա­լիս… փո­ղո­ցը շո­գից շն­չա­հեղձ է, փո­ղո­ցը չի կա­րող հաս­կա­նալ… Ո՞վ է մե­ղա­վոր… Իսկ մե­ղա­վո՞ր է ինչ-որ մե­կը…
Ա­վե­լի ի­րա­կա­նը կոր­ծա­նա­րա՞ր է, հի­վան­դու­թյո՞ւն… ոտ­նձ­գու­թյո՞ւն… իր նմա­նի դեմ…
Չա­սե՞մ, որ ան­հան­դերձ ճշ­մար­տու­թյու­նը կծո­տող, կա­տա­ղած շուն է…
Եվ գրող մար­դը, գրո­ղը տա­նի, ա­մեն օր գնում է ինք­նա­զո­հո­ղու­թյան, ա­մեն օր կանգ­նում է պա­տի տակ, որ­տեղ իր նման­նե­րը գն­դա­կա­հար­վել են բո­լոր ժա­մա­նակ­նե­րում ու բո­լոր ա­ռաջ­նորդ­նե­րի հրա­մա­նով… Այդ գրող մար­դն ի­րա­վունք չու­նի և չի կա­րող ջն­ջել-տրո­րել ճշ­մար­տու­թյու­նը…
Նո­րաձև ճշ­մար­տու­թյուն… հնաոճ ճշ­մար­տու­թյուն… տար­բե­րու­թյո՞ւ­նը…
Մեկ է` թա­գա­վո­րը մերկ է, ե­թե, ի­հար­կե, մերկ է… փո­ղոցն էլ է մերկ, ռա­միկն էլ… Գրողն էլ… Իսկ ե­թե բո­լո­րը մերկ են, թա­գա­վո­րը չի կա­րող մերկ չլի­նել… Ո՜չ մերկ թա­գա­վո­րը սուտ թա­գա­վոր է… խաբ­կանք… հո­րին­վածք… Ու­զում եմ ա­սել` աշ­խար­հի բո­լոր ժա­մա­նակ­նե­րի, բո­լոր թա­գա­վոր­նե­րը, ա­ռանց նույ­նիսկ չն­չին բա­ցա­ռու­թյան, ե­ղել են մերկ… ոչ մե­կին չի հա­ջող­վել փրկ­վել… և միշտ էլ մե­կը հա­նու­րին է ներ­կա­յաց­րել այդ` ա­նընդ­հատ կրկն­վող ող­բեր­գու­թյու­նը՝ ա­մենևին էլ չմ­տա­ծե­լով, որ մերկ է նաև ին­քը…
Դա չէ գրիչ բա­նեց­նո­ղի ա­ռա­քե­լու­թյու­նը: Նա այդ վայ­րե­րում ա­նե­լիք չու­նի: Ա­վե­լին` այն­տե­ղից մինչև այ­սօր վե­րա­դար­ձող չի ե­ղել: Ու­րիշ, ա­վե­լի պարզ բան ա­սեմ` որ­տեղ ող­ջու­նում են քա­րոզ­չու­թյան մուտ­քը, այն­տեղ մահ­վան է դա­տա­պարտ­վում գրա­կա­նու­թյու­նը, ար­վեստն` ընդ­հան­րա­պես: Չման­րա­մաս­նեմ, թե ին­չու գրո­ղը քա­րո­զիչ չէ: Բայց քա­րո­զիչն էլ է մերկ… Ա­մեն տե­ղից երևա­ցող, հա­ճախ՝ ա­նօգ­նա­կան, մե­նակ ու պարտ­ված… նաև ու­շա­ցած, միշտ ու­շա­ցած… մտա­ծո­ղու­թյան հա­մայ­նա­կան դաշ­տե­րում…
Ես չեմ կա­րող ամ­բո­խին քր­քիջ պարգևող բան գրել… կամ սու­տի հայ­րե­նա­սի­րու­թյուն քա­րո­զել… ցատ­կո­տել, ծա­մածռ­վել ամ­բո­խի ա­ռաջ, ինչ­քան էլ այդ ամ­բո­խը պա­հան­ջի և մե­ղադ­րի, այս­պես ա­սած, ազ­գա­յին ա­վան­դույթ­նե­րից շեղ­վե­լու հա­մար:
Թաքց­նե­լու բան չկա, գր­չի հետ պառ­կող, գր­չի հետ արթ­նա­ցող մար­դը ե­սա­կենտ­րոն երևույթ է: Միայ­նակ կռ­վի գնա­ցող, հա­զա­րի մեջ՝ ա­ռանց զրա­հա­բաճ­կո­նի, ան­զեն, դի­մա­կից ան­ջատ: Նա ինքն ի­րեն պա­տե­րազմ է հայ­տա­րա­րում, ինքն ի­րեն կա­խա­ղան հա­նում, ինքն ի­րե­նից խռո­վում, հա­լած­վում, հե­ռա­նում, մե­ղադ­րում, բայց եր­բեք ինքն ի­րեն չի հանձ­նում ու­րիշ­նե­րին: Նրան հնա­րա­վոր չէ գե­րե­վա­րել, նրան սպա­նե­լու մա­սին մտա­ծո­ղու­թյու­նը բա­նա­կա­նու­թյու­նից դուրս է, ժա­մա­նա­կի ըն­թաց­քից ու տրա­մա­բա­նու­թյու­նից՝ ան­ջատ:

ՆԱ ՉԻ ՎԱՐ­ԺԵՑ­ՎՈՒՄ:
ՉԻ ԾԻ­ԾԱ­ՂՈՒՄ,
ԵՐԲ ՀՐԱ­ՄԱ­ՅՈՒՄ ԵՆ:

Նա գե­տե­րը, ծո­վե­րը, քա­ղաք­նե­րը, կա­նանց, զին­վոր­նե­րին, ցա­վը, չար­չա­րան­քը, եր­կին­քը գտ­նում է հո­տա­ռու­թյամբ: Ե­թե ա­վե­լի ան­կեղծ՝ նա մար­դուն չի սի­րում, բայց ող­բում է նրա կո­րուս­տը, նրա հա­մար բա­րե­խո­սում Աստ­ծո մոտ: Նա մարդ­կանց էլ է գտ­նում հո­տա­ռու­թյամբ և հա­մո­զում է, որ հո­տը չի խա­բում, հո­տը՝ ա­մե­նաազ­նիվ երևույթն աշ­խար­հի ե­րե­սին… Մեկ-մեկ հո­տո­տեք ձեզ, և ե­թե զգաք ու­րիշ հո­տե­րի ներ­կա­յու­թյու­նը, ու­րեմն մո­լոր­վել եք, ու­րեմն ու­րիշ վայ­րե­րից եք գա­լիս, ու­րի­շի տա­րած­քից… և ա­պաշ­խա­րե­լու ժամն է…
Որ­տե՞ղ ենք… Ո՞ւր ենք այս­պես ա­ճա­պա­րում… Չէ՞ որ ա­մեն ինչ ար­դեն աս­ված է… Մարդն էլ նույնն է, աշ­խարհն էլ… մե­կը գտ­նում է, մյու­սը՝ կորց­նում… մեղ­քը վե­րահս­կո­ղու­թյու­նից դուրս է… ար­դա­րու­թյան պա­հա­պան­նե­րը վա­ղուց թո­ղել են ա­ռաջ­նա­գի­ծը… Այն դար­ձել է ար­գել­ված պտուղ, ոչ մե­կը չի դի­մա­նում գայ­թակ­ղու­թյա­նը… Մեծ ու փոքր, կին, թե՝ տղա­մարդ, բան­վոր-գյու­ղա­ցի-մտա­վո­րա­կան-պաշ­տո­նյա… բո­լո­րը, թվում է, դրա­նով են զբաղ­ված, հա­ճախ՝ ա­ռանց հո­տա­ռու­թյան… բայց՝ ինք­նա­մո­ռաց:
Այդ ո՞վ է ա­սել թա­գա­վո­րը մերկ է, ո՞վ է հա­մար­ձակ­վել խա­բել ժո­ղովր­դին… և երկ­րի վրա թանձր նս­տում է սեն­տի­մեն­տի, սուտ­լիկ պատ­մու­թյուն­նե­րի, է­ժան ձո­նե­րի ու սի­լի­բի­լի­նե­րի գոլ ժա­մա­նա­կը…
Գրա­կա­նու­թյու­նը վե­րած­վում է աք­սո­րա­վայ­րի… այն դար­ձել է բո­լոր ձա­խող­ված­նե­րի, հա­լած­ված­նե­րի, լք­ված­նե­րի ու լու­սան­ցք­նե­րում մնա­ցած­նե­րի բնա­կա­տե­ղի… և ա­մեն օր, ա­մեն ժամ ա­վե­լի ու ա­վե­լի մար­դա­շատ է դառ­նում այդ բնա­կա­վայ­րը, ա­վե­լի օ­տար ու միա­պա­ղաղ… Եվ, ա­մե­նա­տա­րօ­րի­նա­կը, հե­ռա­նում են այն­տեղ ծն­ված-մե­ծա­ցած­նե­րը, ու­զում եմ ա­սել` այդ տա­րած­քի իս­կա­կան տե­րե­րը… Քաոս է…
Քա­ղա­քը դա­տարկ­վում է… Ո՞վ է ա­ռա­ջի­նը վե­րա­դառ­նա­լու… ո՞վ է մեզ ա­զա­տե­լու պռատ ու ա­մուլ բա­ռե­րի, շին­ծու խոս­տո­վա­նու­թյան, պար­տա­դիր ծա­փա­հա­րու­թյան, մո­նու­մեն­տալ սգի ու ցա­վի, ա­նընդ­հատ կրկն­վող խա­ղի նո­րա­նոր ձևե­րի ու ա­նո­րոշ ըն­թաց­քի այս դի­մա­կա­հան­դե­սից…
Ե­րա­նի՜ հզոր­նե­րին… ով­քեր եր­բեք չեն լքե­լու ի­րենց քա­ղա­քը… ով­քեր մի օր կա­րո­ղա­նա­լու են ծա­փա­հա­րել ու ա­սել՝ բո­լո­րը մերկ են՝ թա­գա­վո­րից բա­ցի… բայց փոխ­վե­լո՞ւ է ինչ-որ բան, բա­ռը գտ­նե­լո՞ւ է տի­րո­ջը…
Դի­մա­կա­հան­դե­սը խժ­ռում է բո­լո­րին… լսո՞ւմ եք կոր­ծան­վող­նե­րի ա­ղա­ղա­կը…
Փոր­ձե՞լ եք մեր գր­ված­քից հա­նել պա­տե­րազ­մը, հե­ծե­ծան­քը, լա­ցը… կո­րուս­տը… ես փոր­ձել եմ, և … տա­կը ո­չինչ չի մնա­ցել…
Դա­տար­կու­թյուն է, ա­մա­յի տա­րածք… ան­հաս­կա­նա­լի, ան­մար­դաբ­նակ մի կղ­զի՝ մնա­ցած աշ­խար­հի հետ ոչ մի կապ չու­նե­ցող…
Բայց ձեզ­նից թաքց­նե­լու բան չու­նեմ, ո­րո­շել եմ, հան­դերձս էլ ար­դեն պատ­րաստ է, ես վե­րա­դառ­նում եմ: