ՄԵՆՔ ՊԻՏԻ ՆՈՐ ՊԱՅՔԱՐԻ ՊԱՏՄՈՒԹՅՈՒՆԸ ԿԵՐՏԵԻՆՔ…

«Խաչակիրներ» ջոկատի հիմնադիր-հրամանատար Կարո Քահքեջյանը դարձավ 60 տարեկան… Հոբելյարի՝ իրենց քաջարի հրամանատարի երկնային ծնունդը մարտական ընկերները այս էլ արդեն որերորդ անգամ նշում են առանց նրա… Ու վերստին քաղցրանում են հուշերը օրվա խորհրդի հանգույն ու կրկին հառնում է քաջազուն հրամանատարի հերոսական կերպարը՝ հայրենիքին անմնացորդ նվիրվածության տեսլականով պարուրված։
Այս անգամ ունկնդրելու ենք ՙԽաչակիրներ՚ ջոկատի փոխհրամանատար Շահե Աճեմյանին։

-Կա­րոն, ես և մեր մյուս ըն­կեր­նե­րն այն սե­րունդն ենք, որ դաս­տիա­րակ­վել ենք Սփյուռ­քում և մի փոքր այլ տե­սակ ենք դաս­տիա­րակ­վել։ Ա­մե­նա­կարևոր հան­գա­ման­քը կամ ազ­դա­կը ե­ղել են ե­ղեռ­նից ճո­ղոպ­րած­նե­րը։ Ա­մեն տան մեջ ե­ղեռ­նից մա­զա­պուրծ մի պա­պիկ կամ տա­տիկ կար, և մենք հա­զար ան­գամ լսել ենք նրանց պատ­մու­թյուն­նե­րը…Նրանց, ո­րոնց այ­րե­ցին, թա­լա­նե­ցին, բռ­նա­բա­րե­ցին, սպա­նե­ցին, ծա­նա­կե­ցին բար­բա­րոս­նե­րը։ Այդ ա­մե­նը մեզ վրա ազ­դում էր և ա­սես թե ան­գի­տակ­ցա­բար նրանք մեր մեջ վրեժխ­նդ­րու­թյուն են սեր­մա­նել։
Ար­ցա­խյան շար­ժու­մը մեզ հա­մար սպաս­ված ա­ռիթ էր, և մենք պետք է մաս­նակ­ցեինք, մեր ներդ­րու­մը բե­րեինք Հա­յոց մեծ Դա­տի մի պա­տա­ռի­կին։ Մենք պի­տի նոր պայ­քա­րի պատ­մու­թյու­նը կեր­տեինք, մաս կազ­մեինք, և չէինք մտա­ծում կմեռ­նե՞նք, թե՞ ողջ կմ­նանք, մտա­ծե­լու ժա­մա­նակ չկար։
12 տա­րե­կան եմ ե­ղել, երբ Ան­թի­լիա­սի կա­թո­ղի­կո­սա­րա­նի կող­քին մի փոք­րիկ մա­տու­ռում Դեր-Զո­րից բե­րած գան­գե­րի մոտ մոմս վա­ռել եմ, ՙՀայր Մեր՚-ը ա­սել։ Մութն ընկ­նում էր ար­դեն, իսկ ես ՙՀայր Մեր՚ եմ ա­սել և ծն­կա­չոք երդ­վել. ՙՄինչև կյան­քիս վեր­ջը ազ­գիս պի­տի ծա­ռա­յեմ, ձեր վրե­ժը պի­տի լու­ծեմ…՚: Իմ բա­ժին ա­զա­տագ­րա­կան պայ­քա­րը միայն Ար­ցա­խով չի սկս­վել, 1979թ. Մոն­թեի հետ եմ ծա­նո­թա­ցել, որը նույն­պես այդ կրա­կով էր վառ­ված։ Ա­մե­րի­կա­յում ըն­կեր­ներ եմ ու­նե­ցել, ո­րոնք Հայ Դա­տի զին­վոր­ներ էին։
Նույ­նը և՝ Կա­րոն…Երբ 1982 թվա­կա­նի հուն­վա­րին Լոս Ան­ջե­լե­սում թուրք հյու­պա­տո­սը ա­հա­բեկ­վեց, ամ­բողջ Ա­մե­րի­կա­յում հա­տուկ ծա­ռա­յու­թյուն­նե­րը խառն­վել էին ի­րար։ Ա­ռա­ջին ձեր­բա­կա­լու­թյուն­նե­րի ժա­մա­նակ բռ­նե­ցին Համ­բիկ Սա­սու­նյա­նին, իսկ հա­ջորդ օ­րը Ֆրեզ­նո­յում Կա­րո­յին ձեր­բա­կա­լե­ցին։ Օ­րե­րով նրան պա­հե­ցին, Կա­րոն այն­քան ակ­տիվ էր, որ հա­տուկ ծա­ռա­յու­թյուն­նե­րի հա­մար ա­ռա­ջին կաս­կա­ծյալ­նե­րից էր։ Ա­հա­գին նե­ղու­թյուն­ներ կրեց նա այդ տա­րի­նե­րին, բայց ա­ռանց եր­կն­չե­լու մնաց որ­պես գա­ղա­փա­րի զին­վոր։
Ֆրեզ­նո­յում մեծ, հս­կա տուն ու­ներ, եր­կու հատ նժույգ, նժույ­գի գիժ էր, քա­նի ան­գամ է ըն­կել նժույ­գից, ջարդ­վել։ Ա­ռանձ­նա­սե­նյա­կի մի պա­տը հա­յոց պատ­մու­թյան գրա­կա­նու­թյունն էր, մի պա­տին հս­կա Ե­ռա­գույ­նը, մյուս պա­տին զեն­քե­րի հա­վա­քա­ծու էր։ Յոթ լեզ­վով խո­սում էր։ Հայ­րը՝ Հայ­կը, Նի­գե­րիա­յում եր­կա­թի հս­կա գոր­ծա­րան ու­ներ։ Նի­գե­րիա­յի վար­չա­պե­տի, գե­նե­րալ­նե­րի հետ նս­տող-վեր­կա­ցող մարդ էր։ Հայկ Քահ­քե­ջյա­նը Դրո­յի թիկ­նա­պահ­նե­րից է ե­ղել, Կա­րո­յի զոհ­վե­լուց 3 ա­միս ա­ռաջ մա­հա­ցավ մա­լա­րիա հի­վան­դու­թյու­նից, Կա­րո­յի հետ գնա­ցինք դիա­կը Աֆ­րի­կա­յից բե­րե­լու։
Նրա ա­մե­նամ­տե­րիմ ըն­կեր­նե­րի շար­քում էի, սա­կայն դա չէր խան­գա­րում, որ ինձ էլ վե­րա­բեր­վեր այն­պես, ինչ­պես պա­տե­րազ­մի օ­րենք­ներն են պա­հան­ջում… Մի ան­գամ իր հրա­մա­նը չկա­տա­րե­լու հա­մար ձմե­ռը ինձ դուրս հա­նեց ու ժա­մե­րով կի­սա­մերկ մնա­ցի ձյան մեջ: Տղա­նե­րը, ինձ տես­նե­լով այդ վի­ճա­կում, աչք­նե­րին չէին հա­վա­տում…Մեզ մոտ օ­րենք էր՝ ծխել, խմել չկար, մեր կո­շիկ­նե­րը միշտ փայ­լուն պի­տի լի­նեին, կու­զիկ կանգ­նել չկար, պի­տի ու­ղիղ քայ­լես, որ­պես­զի երբ մար­դիկ քեզ նա­յեն, ա­սեն հայ զին­վոր է։

Ին­չո՞ւ ՙԽա­չա­կիր­ներ՚։ Կա­րոն ա­սում էր. ՙՔրիս­տո­նյա ժո­ղո­վուրդ ենք, խա­չի զո­րու­թյամբ պի­տի կռ­վենք, թող խա­չի ա­նու­նով էլ կոչ­վենք…՚։ Ոչ մի քա­ղա­քա­կան կողմ­նո­րո­շում չու­ներ, նրա­նը կռ­վելն էր՝ հա­նուն ազ­գի, հա­վատ­քի, հո­ղի…
Պա­տա­հա­կան չէ, որ հենց Սր­բա­զա­նը դար­ձավ մեր ջո­կա­տի քա­վո­րը։ Ջո­կատն ա­վե­լի շուտ էր սկ­սել գոր­ծել, նախ­քան ՙԽա­չա­կիր­ներ՚ կոչ­վե­լը, մի տա­րի գոր­ծում էինք որ­պես հա­տուկ պաշտ­պա­նու­թյան ջո­կատ։ Հե­տո տար­բե­րա­կե­լու հա­մար ա­նուն ընտ­րե­ցինք։ Հրա­մա­նա­տա­րը խա­չեր էր բե­րել Ա­մե­րի­կա­յից։ 92-ին Պա­տա­րագ ե­ղավ Ղա­զան­չե­ցո­ցում ու խա­չե­րը ստա­նա­լով մեկ­նե­ցինք Մար­տա­կեր­տի ուղ­ղու­թյամբ։ Երբ ար­դեն դան­դաղ, բայց հաս­տա­տուն քայ­լե­րով սկ­սե­ցինք մեր գոր­ծու­նեու­թյու­նը, շա­տերն էին ու­զում ընդգրկվել մեր ջո­կա­տի կազ­մում։ Քիչ լի­նենք, մա­քուր լի­նենք, ա­րա­գա­շարժ լի­նենք. այդ­պես էր ու­զում Կա­րոն և նա­խընտ­րում էր կռ­վել այն տղա­նե­րի ըն­կե­րակ­ցու­թյամբ, ո­րոնց ծնող­ներն ու պա­պե­րը ման­կուց ե­ղել են Աղ­բյուր Սե­րո­բի ու Անդ­րա­նի­կի զին­վո­րը։
Դեռևս Ա­մե­րի­կա­յում, երբ ե­րի­տա­սար­դա­կան միու­թյուն­նե­րի մեջ էինք գոր­ծում, Ե­ղեռ­նի օ­րե­րին հա­վաք­վում էինք, ցույ­ցեր կազ­մա­կեր­պում, նույ­նիսկ Լոս Ան­ջե­լե­սի ոս­տի­կա­նու­թյան հետ ընդ­հա­րում­ներ ու­նե­ցանք, կա­լան­ավորվե­ցինք, Կա­րո­յի գր­պա­նից փամ­փուշտ­ներ հա­նե­ցին, զի­նա­թա­փե­ցին։
Տա­քա­րյուն էր Կա­րոն, ե­ռան­դուն, մի Ե­ռա­գույն դրոշ ու­ներ, աշ­խար­հով մեկ պտ­տել էր։ Հա­լեպ ծն­վել էր, հե­տը Բեյ­րութ է տա­րել, Բեյ­րու­թում հայ­կա­կան փո­ղոց­նե­րի պաշտ­պա­նու­թյանն էր մաս­նակ­ցել, այդ­տե­ղից գնա­ցել է Լոն­դոն, հե­տո` Գեր­մա­նիա, որ­տեղ քր­դե­րի հետ բա­րե­կա­մու­թյուն է ա­րել, նրանց հետ միա­սին թուր­քե­րի դեմ պայ­քա­րել։ Ապ­րի­լի 24-ին Գեր­մա­նիա­յում թուր­քե­րը կրա­կել էին նրա վրա, Ե­ռա­գույ­նը ծակ­վել էր։ Մինչև վերջ աչ­քի լույ­սի պես էր պահ­պա­նում այդ դրո­շը՝ ա­սե­լով. ՙԷ­սի պի­տի հասց­նեմ Մուշ, պի­տի հասց­նեմ Սա­սուն, ողջ Արևմտյան Հա­յաս­տան…՚։ Նրա հու­ղար­կա­վո­րու­թյա­նը Ե­ռաբ­լու­րում մենք այդ դրո­շը դրել ենք նրա դա­գա­ղի վրա։ Մոն­թեի զոհ­վե­լուց ու­ղիղ եր­կու շա­բաթ անց մենք կորց­րինք Կա­րո­յին։ Ճա­կա­տա­գիր էր, մենք ի­րար հետևից մի քա­նի շա­բա­թում կորց­րինք ան­փո­խա­րի­նե­լի հրա­մա­նա­տար­նե­րի, մինչև ուղն ու ծու­ծը նվի­րյալ, գա­ղա­փա­րա­կան մար­տիկ­նե­րի։
Կա­րոն միշտ ա­սում էր, որ լուրջ տե­ղեր ու­ղար­կեն մեզ։ Մի ան­գամ Մա­ղա­վուզ ու­ղար­կե­ցին, Կա­րոն ջղայ­նա­ցել էր. ՙՄենք ան­բան­նե՞ր ենք, ի՞նչ է, այս­տեղ գործ չկա ա­նե­լու՚։ Մի ան­գամ էլ նույ­նիսկ շտաբ գնաց, թե մենք լուրջ գոր­ծի հա­մար ենք այս­տեղ, իսկ դուք մեզ պա­րապ տե­ղեր եք ու­ղար­կում։
Զոհ­վե­լուց եր­կու օր ա­ռաջ շտա­բից կան­չել էին հե­տա­խու­զա­կան վաշ­տի հրա­մա­նա­տար նշա­նա­կե­լու, ա­սաց, գնամ մար­տի գամ, հե­տո կն­շա­նա­կեք։ Գնաց ու չե­կավ…
Կա­րոն հետ­մա­հու ար­ժա­նա­ցավ ՙՄար­տա­կան խաչ՚ երկ­րորդ աս­տի­ճա­նի շքան­շա­նի ու ՙԱ­րիու­թյան հա­մար՚ մե­դա­լի, սա­կայն նա փառ­քի հետևից չէր ե­կել, նրա ե­րա­զանքն էր Ե­ռա­գույ­նը ծա­ծա­նել Մեծ հո­ղա­հա­վա­քին։
Պա­տե­րազմ էր, թա­ցը չո­րից դժ­վար էր ջոկ­վում…Մարդ կա պար­տադր­ված էր կռ­վում, մեկն էլ, որ կրա­կը հա­սել էր իր տու­նը, իր գյու­ղը, իր հո­ղը պի­տի պաշտ­պա­նի ճա­րա­հատ, մարդ կա գա­ղա­փա­րի հա­մար է կռ­վում, մարդ կա իր հռ­չա­կի հա­մար է կռ­վում, տար­բեր տե­սա­կի մար­դիկ կան…Բայց երբ դու հա­զա­րա­վոր կի­լո­մետ­րեր ես կտ­րել ու հա­սել Էր­գիր, ու­րեմն գա­ղա­փա­րա­բա­նու­թյուն կա, կա­մա­վոր կա­սենք, ինչ կա­սենք, կարևոր չէ ար­դեն։ Դա գա­լիս էր մեր դաս­տիա­րա­կու­թյու­նից, մեր էու­թյու­նից, Հայ Դա­տին տեր կանգ­նե­լու մեր նա­խան­ձախն­դիր պայ­քա­րից։ Կա­րոն այդ պայ­քա­րի ա­ռա­ջա­մար­տիկ­նե­րից էր իր ողջ երկ­րա­յին կյան­քի ըն­թաց­քում։

Սիրվարդ ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ