ՆԵՐԱՌԱԿԱՆ ԿՐԹՈՒԹՅՈՒՆ. ԻՐԱՎԻՃԱԿ ԵՎ ՀԻՄՆԱԽՆԴԻՐՆԵՐ
ԱՀ կրթության, գիտության և սպորտի նախարարությունը ՙՀույսի կամուրջ՚ հասարակական կազմակերպության հետ համատեղ նոյեմբերի 1-ին ՙՎալեքս Գարդեն՚ հյուրանոցային համալիրում անցկացրեց ընդլայնված խորհրդակցություն` նվիրված Արցախում ներառական կրթության ներդրման հիմնախնդիրներին:
Մասնակցում էին ԱՀ առողջապահության նախարար Արայիկ Բաղրյանը, աշխատանքի, սոցիալական հարցերի և վերաբնակեցման նախարար Սամվել Ավանեսյանը, Մարդու իրավունքների պաշտպան Արտակ Բեգլարյանը, ԱԺ պատգամավորներ, շահագրգիռ կառույցների ղեկավարներ և աշխատողներ: Երևանից ժամանել էին ՙՀույսի կամուրջ՚ ՀԿ նախագահ Սուսաննա Թադևոսյանը, կրթության հարցերով փորձագետ Անահիտ Բախշիյանը:
Ներկաներին ողջունեց ԱՀ ԿԳՍ նախարար Նարինե Աղաբալյանը` տեղեկացնելով, որ նախարարությունը ներառական կրթության խնդիրների շուրջ տարբեր ձևաչափերով քննարկումներ է ծավալել շահագրգիռ կազմակերպությունների, գործընկեր կառույցների հետ և առաջին անգամ է նման ներկայացուցչական կազմով խորհրդակցություն հրավիրել: Նպատակն է հստակեցնել հայեցակարգը և դրանից բխող պետական քաղաքականությունը ոլորտում:
Ներառական կրթությունն Արցախի հանրակրթական դպրոցներում իրականացվում է 2010 թվականից և, համաձայն ՙՀանրակրթության մասին՚ ԼՂՀ օրենքի պահանջների, մինչև 2025 թ. պետք է անցում կատարվի համընդհանուր ներառական կրթության` որպես յուրաքանչյուր երեխայի կրթության իրավունքի ապահովման երաշխիք: ՙԿա հաստատված պլան-ժամանակացույց, որի համաձայն էլ իրականացվում է ներառական կրթության համակարգի ներդրման գործընթացը, սակայն մեր դիտարկումներով համընդհանուր ներառական համակարգի ներդրմանը խոչընդոտում են մի շարք խնդիրներ և առաջին հերթին` այս համակարգի և ընդհանրապես ներառականության ոչ ճիշտ ընկալումը հանրության շրջանում ու դրանից բխող տարբեր խնդիրներ, մասնավորապես` մասնագետների, համապատասխան պայմանների բացակայությունը՚,-ասաց Ն. Աղաբալյանը` ակնկալելով այս հարցերի շուրջ արդյունավետ քննարկում: Հենց այդ նպատակով էլ խորհրդակցությանը հրավիրվել է ՙՀույսի կամուրջ՚ կազմակերպության հիմնադիր ղեկավարը, որը 2001թ. առաջինն է Հայաստանում սկսել իրականացնել ներառական կրթության ծրագիրը` փաստացի նաև ստեղծելով այն հիմքը, որի վրա մշակվեց ներառական կրթության պետական քաղաքականությունը ՀՀ-ում և Արցախում:
Մասնակիցներին ողջունեց Անահիտ Բախշիյանը, որը դպրոցի տնօրեն եղած ժամանակ Հայաստանում առաջինն է իրականացրել ներառական կրթություն` Ս. Թադևոսյանի հետ ծանոթության շնորհիվ և դրանից հետո իրապես համոզվել , որ չսովորող երեխա չկա, ինչպիսի առանձնահատուկ պայմանի կարիք էլ ունենա, յուրաքանչյուր երեխա կարող է սովորել, եթե նրան համապատասխան կրթական միջավայր ստեղծվի, իր կարողությունների վրա կրթություն կազմակերպվի:
Նրա համոզմամբ` ներառական կրթության գաղափարախոսությունից շահում են բոլորը: Նշեց ներառականության կարևորոթյունը նաև միջազգային արտաքին քաղաքականության տեսանկյունից: Նույնիսկ շատ բարձր փաստաթղթերում ընդգծվում է ներառական հասարակության անհրաժեշտությունը: Եվ դա սկսվում է կրթությունից:
Արցախում ներառական կրթության գործընթացն իրականացնում է ԿԳՍՆ Գնահատման և թեստավորման կենտրոնը` մանկավարժահոգեբանական աջակցության բաժնի միջոցով: Բաժնի պետ Հասմիկ Եսայանը ներկայացրեց ներառական կրթության գործընթացն Արցախում: Մեր հանրապետությունում ներառական կրթությունը մեկնարկել է 2010-ից. սկզբում` 7 դպրոցում և 4 շրջանների վարչակազմերի աշխատակազմերին կից ստեղծվելով բազմամասնագիտական խմբեր, որոնց նպատակը երեխաների ինտեգրումն էր հասարակությանը, քանզի շատ երեխաներ կրթությունից դուրս էին, ստանում էին տնային ուսուցում, որն այնքան էլ որակյալ չէր: 2013թ.ԳԹԿ-ում բացվել է կրթական կարիքների գնահատման բաժինը, որը հետո անվանափոխվեց մանակավարժահոգեբանական աջակցության բաժնի:
Այս ուստարում հանրապետությունում կա 467 ԿԱՊԿՈՒ երեխա, որից 63-ը ստանում է տնային ուսուցում: Բանախոսը նշեց, որ մի շարք երեխաներ, ունենալով թեթև ու միջին աստիճանի խանգարում, հայտնվել են տնային ուսուցման երեխաների շարքում, այսինքն` խախտվել է երեխաների իրավունքը: Առաջին տարում ավելի շատ էին տնային ուսուցում ստացող երեխաները: Բանախոսը բարձրացրեց մի շարք հարցեր, որոնք քաղաքաշինության, սոցապ, առողջապահության նախարարությունների հետ մեկտեղ պետք է լուծվեն: Դրանցից են մանկավարժահոգեբանական աջակցության խմբերի ստեղծում դպրոցներում, գոնե` 100-ից ավելի աշակերտ ունեցող կրթօջախներում, մանկավարժահոգեբանական հանրապետական կենտրոնի ստեղծում, ուսուցչի օգնականի հաստիքի ներդրում, երեխաների առողջական խնդիրների վաղ հայտնաբերումը,
սոցիալական աշխատողի ինստիտուտի, ցերեկային կենտրոնների ստեղծում, դպրոցների հարմարեցում և այլն:
Գլխավոր բանախոս ՙՀույսի կամուրջ՚ ՀԿ նախագահ Սուսաննա Թադևոսյանը ներկայացրեց ներառական կրթության համակարգի ներդրման իրավական հիմքերը: Ելույթի առաջին մասը նվիրված էր հաշմանդամությանը, երկրորդ մասը` ներառական կրթության օրենսդրությանը:
Նրա պարզաբանմամբ` հաշմանդամության մոդելները երեքն են` բարեգործական, բժշկական, սոցիալական:
Սոցիալական մոդելի վրա հիմնված մոտեցումը ներառական կրթության առանցքն է: Սոցիալական մոդելը հավատում է, որ յուրաքանչյուր մարդ կարող է, ի վիճակի է, եթե վերացվեն սոցիալ մշակութային և վերաբերմունքային (որն ամենակարևորն է) արգելքները: Հաշմանդամությունը մարդունը չէ, մարդուց դուրս է:
Սոցիալական մոդելը հաշմանդամությունը դիտարկում է որպես հասարակության սոցիալ-մշակութային արժեքների հետևանք: Այս մոտեցումը բացարձակապես կառուցված է մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների վրա: Հաշմանդամության սոցիալական մոդելը կենտրոնանում է արգելքների և խոչընդոտների վերացման վրա և վստահում է հաշմանդամություն ունեցող մարդու` որպես երկրի լիարժեք քաղաքացու կարողություններին և ներուժին:
Սոցիալական մոտեցման դեպքում վերացվում են ներքին և արտաքին բոլոր խոչընդոտները, որոնք խանգարում են հասարակության կյանքին նրանց ներառմանը:
Ներառումը մտածելակերպ է, սկսվում և կայանում է նախ մեր մտածողության, համոզմունքների և արժեքների ու նոր միայն քաղաքականության մեջ և պրակտիկայում:
Կրթության առանձնահատուկ պայմանների կարիքը նշանակում է` առարկայական ծրագրերի հարմարեցում, սոցիալական և այլ ծառայությունների, մանկավարժական ծառայությունների տրամադրում,ուսուցման տարբեր մեթոդների կիրառում, անհատական տեխնիկական միջոցների տրամադրում, հարամարեցված միջավայրի ապահովում:
Քննարկման ընթացքում հասունացվեց այն գաղափարը, որ ներառականությունը գլոբալ հասկացություն է, վերաբերում է բոլորին: Մեկուսանալ ոչ մեկս չենք ուզում, առավել ևս` պետությունները: Մեր Արցախի Հանրապետության պայքարի նպատակն է, որ աշխարհի պետությունների շարքում իրավահավասար լինի, մեկուսացված չլինի մյուս երկրներից, նրա պայքարն էլ ներառման համար է: Ներառումը բոլորինն է մարդու իրավունքի և ազգերի ինքնորոշման տեսանկյունից:
Մասանվորեցնելով կրթության վրա` ընդգծվեց, որ չկա մի երեխա, որ առանձնահատուկ չլինի:
Մանկավարժների ամբողջ ջանքերը պետք է ուղղված լինեն ծրագրերի ճկունությանը, ինչը, բացակայում է մեզանում: Ս. Թադևոսյանը բերեց ՙԱյբ՚ դպրոցի օրինակը` որը լավ կրթություն տալու համբավ ունի: Այս դպրոցի ամբողջ հայեցակարգը հիմնված է անհատական ուսուցման վրա. յուրաքանչյուր երեխա գնահատված է և իր կարիքին համապատասխան կրթություն է ստանում: Չի բացառվում, որ մի օր մեր կրթական համակարգն ամբողջությամբ մի օր հասնի սրան: Բայց այսօր դեռ առաջին քայլերն են արվում: Խնդիրը բարձրացված է: Աշխարհը գնում է այս ուղղությամբ` անկախ քո ուսուցչի գիտելիքից, նրան տրված աշխատավարձից: Սրանք բոլորը երեխայից դուրս հանգամանքներ են:
ՙՍա մարտահրավեր է մեզ համար, և այսօր մենք խոսեցինք մեր տեսլականից: Այդ տեսլականին պետք է գնանք, բայց այդ տեսլականին պետք է հասնել առաջին քայլն անելով՚,-իր խոսքն ավարտելով` ասաց Ս. Թադևոսյանը: Նա պատասխանեց նաև ներկաների հարցերին:
ԱՀ ԿԳՍ նախարար Ն. Աղաբալյանը, շնորհակալություն հայտնելով նրան` բովանդակալից ներկայացման համար, ասաց, որ 2019թ. Արցախում ուսուցիչների վերապատրաստումները կանցկացվեն հենց այս ուղղությամբ:
Սվետլանա ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ