ՎԱՐԴԱՏՈՆ՝ ՆՎԻՐՎԱԾ ՏԻԵԶԵՐԱԿԱՆ ՎԱՐԴԱՊԵՏԻՆ
Նվարդ ՍՈՂՈՄՈՆՅԱՆ
Մայիսի 14¬ին Ստեփանակերտի Գրիգոր Նարեկացի համալսարանում անցկացվեց Վարդատոն` նվիրված տիեզերական վարդապետ հռչակված Նարեկացուն։ Համալսարանի դահլիճում գիտաժողովն սկսվեց ՙՀայր մեր՚ աղոթքով և Արցախի հոգևոր առաջնորդ Պարգև արքեպիսկոպոս Մարտիրոսյանի խոսքով, որի մեջ նա կարևորեց Վարդատոնի ավանդույթ դառնալը և Նարեկացու դերը հայ ու համաշխարհային գրականության մեջ, նաև հոգևոր կյանքում. նա մեծագույն հայ է, տիեզերական սուրբ, ով հալածվել է կենդանության օրոք։Մինչև հիմա առեղծված է` Նարեկացին իր մահով է մահացել, թե սպանել են։ Մարդ, ով անշեղորեն պահեց իր հավատարմությունը Աստծուն, քրիստոնեական հավատին: Նա իր քույրերի ու եղբայրների հետ 5-6 տարեկանից ապրել ու մեծացել է վանքում (հայրն անվանի եպիսկոպոս է եղել)։ ՙՄատյանը՚ փառաբանություն է Աստծուն և, ամենակարևորը, որ շեշտադրում է մարդկության մեղավոր լինելը և ապաշխարելը, մաքրագործվելը։ Նա ՙՄատյան՚¬ում մարգարեացել է, ասելով, որ ազգերի մեջ իր անունը պիտի հնչի, փառաբանվի։ Վերջին երեք հարյուր տարում Նարեկացին թարգմանվել է ֆրանսերեն, իտալերեն, ռուսերեն, հիմա թարգմանվում է 10 այլ լեզուներով` չինարեն, պարսկերեն, գերմաներեն և այլն։ Նրա սրբությունն ընդունեց կաթոլիկ եկեղեցին։ Արցախ աշխարհը մեծագույն սրբի անունով եկեղեցի ունի, և խորհրդանշական է, որ այն գտնվում է Դրախտիկ անունը կրող գյուղին մերձ։
ԱՀ մշակույթի, երիտասարդության հարցերի և զբոսաշրջության նախարար Լեռնիկ Հովհաննիսյանն իր խոսքում նշեց, որ Նարեկացին իր գործերում ներկայացավ որպես աշխարհիկ և հոգևոր կյանքերի միացում, նա կարողացավ քնարերգությունը միացնել աստվածային խոսքի, էության հետ։ ՙԵրգ երգոց՚-ի մեկնության մեջ նա դրեց այն գաղափարը, որ Աստված միակն է, և նրա պաշտամունքը պիտի տիրի աշխարհում, և այս գաղափարը հասցրեց մինչև ՙՄատյանը՚։ Նարեկացին գրում է ժողովրդին հասկանալի լեզվով, տիրամոր պատկերով ներկայացնում աշխարհիկ կնոջ գեղեցկությունը։ Ժամանակները դժվար էին, բայց նաև հայոց Վերածննդի շրջան էր։ ՙՄատյանի՚ մեջ խոր լավատեսություն կա և այն ցույց է տալիս ապրելու ճշմարիտ ճանապարհը՝ մեղա գալ, ապաշխարել, մաքրվել։ ՙՆարեկը՚ սուրբ գիրք է, այն ուժ է հաղորդում։ Նախարարը նշեց, որ առաջիկայում էլ ավելի կխորանա համալսարանի և գրողների միության հետ նախարարության համագործակցությունը։
ՙԳրիգոր Նարեկացի՚ համալսարանի ռեկտոր, բանասիրական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր Վարդան Հակոբյանը նշեց, որ Նարեկացին` որպես բանաստեղծ, որպես երաժիշտ, որպես փիլիսոփա և գիտնական, բավականին բարդ երևույթ է. առաջին անգամ հայ և համաշխարհային իրականության մեջ բերել է նորություն՝ ստեղծելով աստվածամարդու կերպարն իր տաղերում և ՙՄատյանում՚, որոնք խոսք են առ Աստված: Մարդը հաղորդակցվեց Աստծո հետ, իր մեջ տեսավ Աստծուն և Աստծո մեջ՝ իրեն։ Նա գովերգեց բնությունը և մարդուն` ամեն ինչի մեջ տեսնելով աստվածայինը, Աստծո հավերժական ներկայությունը։ Հովհաննես Թումանյանը ՙստեղծվել է՚` հենվելով Նարեկացու և Սայաթ¬Նովայի վրա, վերցրել, համադրել մտքի թռիչքը և փիլիսոփայական, ժողովրդական բանարվեստը։ Նարեկացին հանճար է, որ մեր արյան, մեր գենետիկ կոդի մեջ է, մեր այցեքարտն է աշխարհում, մեծություն, ում ազգովին, ամբողջական դեռևս յուրաքանչյուր հայ չի կրում իր մեջ։ ՙՆարեկը՚ մեր հոգեկան բժշկության հիմքն է, անգերազանցելի, անկրկնելի, աստվածակերտ հուշարձան, հոգևոր ավազան, որում պիտի մաքրագործվենք բոլորս։ Ապա Վ. Հակոբյանը Նարեկացի համալսարանի պատվավոր դոկտորի վկայական հանձնեց Պարգև արքեպիսկոպոս Մարտիրոսյանին։
Գրիգոր Նարեկացի համալսարանի դասախոսներ, բանասիրական գիտությունների թեկնածու Ժաննա Բեգլարյանը, պատմական գիտությունների թեկնածու Վահրամ Լալայանն իրենց ելույթներում նշեցին, որ Նարեկացու ապրած ժամանակաշրջանը բարդ էր ու հակասական, իսկ Նարեկացու երևույթը բարդ է և, միանշանակ, դժվար է բնութագրել հանճարի այն ուժը, որը դրսևորել է մեզանից հազար տարի առաջ ապրած ու գործած անհատը։ Նշվեցին, որ քրիստոնյա աշխարհը գտնվում էր իրարամերժ կարծիքների, ուժեղացող խժդժությունների, դավանաբանական վեճերի հորձանուտում. մարդիկ օտարվում էին Աստծուց, դառնում թերահավատ, առաջ էին գալիս աղանդավորական շարժումներ։ Նարեկացին եվրոպական վերածնության դարաշրջանից շատ առաջ արծարծել է արդարամիտ ու մաքրագործված մարդու կերպարը, բացահայտել կատարյալին հասնելու մարդու երազանքը։ ՙՈղբերգության մատյանում՚ բանական Գոյի սխալ ընթացքից մեծ աստվածաբանը ողբերգություն է ապրում և ճանապարհ է որոնում մեղքերի քավության համար։ Նարեկացին քրիստոնյա աշխարհի համար ծանր մի ժամանակաշրջանում մարդու զգաստացման, դարձի բերման, փրկության ելք է որոնում, դառնում բոլորի մեղքերի պարտապանը, որպեսզի ցույց տա մեղքերից ազատվելու ճանապարհը։ Դրա համար նա դիմում է աղոթքի ձևին, որպեսզի կարողանա առանց միջնորդի հաղորդակցվել Աստծուն։ ՙՆարեկ՚-ն իր մեջ արտահայտում է մարդու գոյության ընդհանրական օրենքներն ու սկզբունքները։ Հայ ժողովուրդն իր ավանդապատումներում Նարեկացուն և ՙՆարեկն՚ օժտել է Աստվածային կարողություններով։ Ելույթ ունեցողները նշեցին, որ նյութի իշխանության մեր ժամանակներում ՙՆարեկի՚ հետ առնչվողների թիվն այնքան էլ շատ չէ, մինչդեռ պետք է հակառակը լիներ։ Նարեկացին մարդու մեջ հրաշակերտ հոգի է տեսնում, մինչդեռ իր երկրային գոյությամբ մարդն իր դեմ փակում է երկնքի ճանապարհը և դառնում Աստվածային տիպարի աղավաղված մի ձև։ Նարեկացու աշխարհայացքի գլխավոր էությունը մարդասիրությունն է. բանաստեղծը ձգտում է մարդուն վերադարձնել իր նախնական վիճակին, վերահաստատել նրա հոգու և էության ներդաշնակությունը։ Զղջումն ու ապաշխարանքը մարդու ուղղվելը դարձնում են հնարավոր։
Միջոցառմանը, որ վարում էր բանասիրական գիտությունների թեկնածու Ամալյա Գրիգորյանը, հնչեցին Նարեկացու շարականներից, որ կատարեց համալսարանի ուսանողուհի Ռուզան Մելքումյանը, իսկ ՙՏաղ Վարդավառի՚-ն ասմունքեց Անգելինա Առստամյանը։
Նույն օրը կազամակերպվեց ուխտագնացություն դեպի Նարեկավանք, որը, ինչպես նշել ենք, գտնվում է Հադրութի շրջանի Դրախտիկ գյուղի մերձակայքում։
;