ՙԴՐԱԽՏԻ ԴԱՐՊԱՍՆԵՐԸ՚. ԱՐՑԱԽԻ ՈԳԻՆ ՆԵՐԿԱՅԱՑՆԵԼ ԿԻՆՈՅԻ ՄԻՋՈՑՈՎ
Սերգեյ ՏԻԳՐԱՆՅԱՆ
Այս տարվա հոկտեմբերին Երևանում և Ստեփանակերտում կկայանա բազմաթիվ կինոմրցանակներ նվաճած ՙԹևանիկ՚ և ՙՎերջին բնակիչը՚ ֆիլմերի հեղինակ, ռեժիսոր Ջիվան Ավետիսյանի ՙԴրախտի դարպասները՚ ֆիլմը, որը պատմում է Արցախում տեղի ունեցած Ապրիլյան քառօրյա պատերազմի մասին։ Արտավազդ Եղիազարյանի և Մկո Մալխասյանի համահեղինակությամբ գրված սցենարն իրենից ներկայացնում է սիրային¬մելոդրամատիկ երանգ ունեցող համամարդկային պատմություն` 2016թ. գարնանն Արցախում ծավալված ռազմական գործողությունների համապատկերին։
Թեև նկարահանումները կատարվել են ոչ միայն Հայաստանում ու Արցախում, այլ նաև Ֆրանսիայում ու ԱՄՆ¬ում, Ջիվան Ավետիսյանը, այնուամենայնիվ, ֆիլմը համարում է ոչ թե միջազգային, այլ համահայկական նախագիծ` հատուկ շեշտադրում անելով ֆիլմում նկարահանված` տարբեր երկրներում ապրող ծագումով հայ դերասանների վրա՝ Վլադիմիր և Սաթի Սպիվակովների դուստր Տատյանան, ով ներկայումս ապրում է Ֆրանսիայում, Նաիրա Զաքարյանը ԱՄՆ¬ից, հայտնի հայ դերասան Սոս Ջանիբեկյանը։ Բացի այդ, հանդիսատեսին անակնկալ է սպասվում. մասսայական տեսարաններում ռեժիսորն ընդգրկել է տեղացիների։ ՙՖիլմն ստեղծելիս ձգտել եմ ներգրավել Արցախի բնակիչներին, քանի որ հենց նրանք են իրենց կաշվի վրա զգացել Ադրբեջանի 2016թ. ապրիլյան ագրեսիան։ Այնպես որ, արցախցիները ֆիլմում անգամ խաղալու կարիք չունեին. այնքան էր ամեն ինչ նրանց կողմից բնականորեն ընկալվում,¬ ասում է ռեժիսորը։ - Իմ ծանոթներից շատերը, գալով Հայաստան, ցանկանում են այցելել Արցախ, դրա հետ մեկտեղ նրանց մի շարք հարցեր են հուզում՝ ի՞նչ է այնտեղ կատարվում, արդյո՞ք պատերազմ է ընթանում, ռումբե՞ր են պայթում և այլն։ Բարեբախտաբար, նրանց կարծիքն արմատապես փոխվում է, երբ հայտնվում են հեքիաթային գեղեցկություն ունեցող այդ վայրում, նրանք տեսնում են ուրիշ աշխարհ, որտեղ հանդարտությունը, բարությունը, բարյացակամությունը, մարդասիրությունը կենսակերպ են։ Հենց այս տրամադրությունը պետք է հասցնել աշխարհին ցանկացած միջոցներով, այդ թվում՝ գեղարվեստական ֆիլմի օգնությամբ։ Նաիրա Զաքարյանի կարծիքով, ով, ի դեպ, առաջին անգամ էր հայտնվել պատմական հայրենիքում, հեռավոր արտերկրում ապրող հայերը սիրված հայրենիքի պակասը շատ են զգում, լինի դա արևոտ Իտալիայում, թե մշուշոտ Լոնդոնում։ ՙՇատ կարևոր է հայ արվեստը, լեզուն, ինչպես նաև հայության խնդիրները միջազգային մակարդակի հասցնել։ Գիտե՞ք, երբ Ջիվան Ավետիսյանն իր ՙՎերջին բնակիչը՚ ֆիլմով եկավ Բոստոն, ակնհայտ զգացվում էր, թե տեղի հայերը որքան կարիք ունեին շփվելու իրենց ազգային մշակույթի հետ։ Սակայն այս բացն աստիճանաբար լրացվում է՝ այդ թվում այնպիսի նախագծերի շնորհիվ, ինչպիսին այս ֆիլմն է՚,¬ ասում է դերասանուհին և հավելում, որ ՙԴրախտի դարպասների՚ առաջնախաղն Ամերիկայում նախատեսվում է հաջորդ տարի։ Ֆիլմում նրա մարմնավորած հերոսուհին՝ Թերեզան, որպես պատերազմի դեմ պայքարելու միջոց է ընտրել արվեստը։ Ի տարբերություն Սոֆյայի, ում կերպարը մարմնավորում է Տատյանա Սպիվակովան։ Թալիշում ծնված և ղարաբաղյան առաջին պատերազմի տարիներին հորը կորցրած Սոֆյան Փարիզում որոշակի բարձունքների է հասնում օպերայի բնագավառում։ 2016թ. նա հայրենիք է գալիս` հայրենակիցիներին ներկայացնելու իր արվեստը։ Դժվար չէ կռահել, որ ռազմագործողությունները երկընտրանքի առաջ են կանգնեցնում նրան՝ հե՞տ վերադառնալ, թե՞ մեկնել ճակատ։ Տատյանա Սպիվակովան, որի նախատատը ծննդով Շուշիից է, գտնում է, որ իր հերոսուհին ճիշտ ընտրություն է կատարել։
Փակագծերը չբացելով նշենք, որ, նկարահանող խմբի կարծիքով, ֆիլմի գլխավոր հերոսն Արցախն է։ ՙԱյստեղ տղամարդիկ, իսկ հաճախ նրանց կողքին և կանայք, կանգնած են սահմանին և հայրենիքը պաշտպանում են թշնամուց։ Միաժամանակ այս փոքրիկ հանրապետությունում զարգանում են արվեստը, զբոսաշրջությունը, տնտեսությունը։
Իմ ֆիլմի միջոցով ցանկացա հանդիսատեսների լայն շրջանակին որքան հնարավոր է շատ տեղեկատվություն հաղորդել Արցախի մասին։ Կարծում եմ` դա հաջողվեց։ Կինոն նույնպես յուրատեսակ զենք է քաղաքական պայքարում, ուստիև այն պետք է օգտագործել նպատակային՚,¬ ասում է ռեժիսորը։ Ի դեպ, այս առումով շատ հետաքրքիր հանգամանք է այն, որ ֆիլմի ձայնային մասը մոտ 80 %¬ով անգլերեն է, ինչն, իսկապես, այն ավելի մատչելի է դարձնում հեռավոր արտերկրում ապրողների համար։
ՙՆոյեվ Կովչեգ՚ թերթ