87-ՐԴ ԹԱՏԵՐԱՇՐՋԱՆՆ ՍԿՍՎԵՑ Ալ. ՄԱՆԱՍՅԱՆԻ ՙԱՐԱ ՊԱ ՍՏԻ ՊԵՆ ԿԻՆԻ՚ ՆԵՐԿԱՅԱՑՄԱՄԲ

 Ստե­փա­նա­կեր­տի Վահ­րամ Փա­փա­զյա­նի ան­վան պե­տա­կան դրա­մա­տի­կա­կան թատ­րոնն իր 87-րդ թա­տե­րաշր­ջանն սկ­սեց Ա­լեք­սանդր Մա­նա­սյա­նի ՙԱր­ցա­խյան սի­րո հե­քիաթ՚ կամ` ՙԱ­րա պա ստի պեն կի­նի՚ պոե­մի հի­ման վրա դր­ված բե­մադ­րու­թյամբ: Ա­ռաջ­նա­խա­ղը տե­ղի ու­նե­ցավ հոկ­տեմ­բե­րի 14-15-ին: Ներ­կա էին ԱԺ նա­խա­գահ Ա­շոտ Ղու­լյա­նը տիկ­նոջ հետ, Մշա­կույ­թի, ե­րի­տա­սար­դու­թյան հար­ցե­րի և զբո­սաշր­ջու­թյան նա­խա­րար Լեռ­նիկ Հով­հան­նի­սյա­նը, պաշ­տո­նա­տար այլ ան­ձինք: Ներ­կա էր նաև պոե­մի հե­ղի­նա­կը` փի­լի­սո­փա­յա­կան գի­տու­թյուն­նե­րի դոկ­տոր, պրո­ֆե­սոր, քա­ղա­քա­գետ Ա­լեք­սանդր Մա­նա­սյանն ըն­տա­նի­քի հետ:

Նշենք` հան­րու­թյան մեծ մա­սը Ա­լեք­սանդր Մա­նա­սյա­նին ճա­նա­չում է որ­պես ակ­տիվ քա­ղա­քա­կան գոր­ծիչ, դա­սա­խոս: Սա­կայն քա­ղա­քա­գե­տը մեծ սեր ու­նի հա­րա­զատ ար­ցա­խյան բար­բա­ռի հան­դեպ, հրա­շա­լի տի­րա­պե­տում է նրան և ա­զատ ժա­մա­նակ ստեղ­ծա­գոր­ծում է, այն էլ բար­բա­ռով, այլ ոչ թե գրա­կան հա­յե­րե­նով: Ա­վե­լի փոքր լսա­րա­նին նա հայտ­նի է որ­պես բա­նաս­տեղ­ծու­թյուն­նե­րի, եր­գե­րի հե­ղի­նակ: Իսկ 2008 թվա­կա­նին գրած ՙԱր­ցա­խյան սի­րո հե­քիաթ՚ կամ` ՙԱ­րա պա ստի պեն կի­նի՚ պոե­մը բա­վա­կա­նին մեծ լսա­րան հա­վա­քեց: ՙYoutube՚ տե­սա­հո­լո­վակ­նե­րի կայ­քէ­ջում տե­ղադ­րած այս պոե­մը, հե­ղի­նա­կի կա­տար­մամբ, հա­վա­քել է մոտ 65000 դի­տում­ներ: Հա­մա­ձայ­նեք, ար­ցա­խյան բար­բա­ռին տի­րա­պե­տող զանգ­վա­ծի հա­մար այս թի­վը բա­վա­կա­նին ազ­դե­ցիկ է: Հա­մոզ­ված ենք, որ հենց այս հան­գա­ման­քով կա­րե­լի է բա­ցատ­րել այն, որ ա­ռաջ­նա­խա­ղի` եր­կու օր­վա հա­մար նա­խա­տե­սած տոմ­սե­րը դեռ մի քա­նի օր ա­ռաջ էին վա­ճառ­վել:
Ներ­կա­յաց­նե­լով բե­մադ­րու­թյու­նը` թատ­րո­նի գե­ղար­վես­տա­կան ղե­կա­վար և ռե­ժի­սոր Ռու­զան­նա Խա­չատ­րյա­նը բա­ցել է Ստե­փա­նա­կեր­տի Վահ­րամ Փա­փա­զյա­նի ան­վան պե­տա­կան դրա­մա­տի­կա­կան թատ­րո­նի հեր­թա­կան` 87-րդ թա­տե­րաշր­ջա­նը` այն հա­մա­րե­լով խոր­հր­դան­շա­կան, քա­նի որ հա­մոզ­ված է, որ բար­բա­ռով ներ­կա­յա­ցում­նե­րը և՜ նոր հան­դի­սա­տես­ներ կբե­րի թատ­րոն, և՜ մեծ հե­տաք­րք­րու­թյուն կա­ռա­ջաց­նի մեր իսկ բար­բա­ռի հան­դեպ:
Ան­շուշտ, 10 րո­պե հն­չող պոե­մի բե­մադ­րու­մը հեշտ գործ չէ, խոս­տո­վա­նում է ներ­կա­յաց­ման ռե­ժի­սոր Մա­րատ Դավ­թյա­նը: Ստեղ­ծա­գոր­ծա­կան կազ­մին օգ­նու­թյան ե­կան թե՜ հե­ղի­նա­կի այլ ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյուն­նե­րը և՜ թե բար­բա­ռա­գետ­նե­րի հա­վա­քած նյու­թե­րը, մաս­նա­վո­րա­պես` բա­նա­սի­րա­կան գի­տու­թյուն­նե­րի թեկ­նա­ծու, ԱրՊՀ դա­սա­խոս Ար­մեն Սարգ­սյա­նի ՙԱր­ցա­խի բա­նա­հյու­սու­թյու­նը՚ գիր­քը: Օգ­տա­գոր­ծե­լով հա­վա­քագ­րած ա­սաց­վածք­նե­րը, մաղ­թանք­նե­րը, ա­նեծք­նե­րը, խա­ղիկ­նե­րը, եր­գե­րը` ռե­ժի­սո­րը ձգ­տեց բե­մում ստեղ­ծել մեր ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նում ապ­րող ար­ցա­խյան գյու­ղը ոչ միայն իր դրա­կան, այլև բա­ցա­սա­կան կող­մե­րով: Ա­հա թե ին­չու
պոե­մի հե­րո­սի` ազ­նիվ ու հա­մեստ, աշ­խա­տա­սեր ու ար­ժա­նա­պա­տիվ, հո­գա­տար ու բո­լո­րին օգ­նու­թյան հաս­նող Լևո­նի հետ միա­սին բե­մում մարմ­նա­վոր­ված են վեր­ջին տաս­նյակ տա­րի­նե­րին հա­ճախ հան­դի­պող հա­րա­զատ լե­զուն գրե­թե մո­ռա­ցած, հայ մար­դուն բնո­րոշ ար­ժա­նիք­ներն ա­ղա­վաղ­ված կեր­պար­ներ: Ճիշտ է, նրանք ձգ­տում են գյու­ղում ապ­րող աղ­ջիկ­նե­րի հետ շփ­վել հա­յա­շունչ ու խո­րի­մաստ բար­բա­ռով, և, նրանց հետ զույ­գեր կազ­մե­լով, վե­րա­դառ­նալ ար­մատ­նե­րին: Բե­մում Լևո­նի ծնող­նե­րը մշ­տա­պես ի­րար հետ կռ­վում են, ինչ­պես Հ. Թու­մա­նյա­նի ՙԲա­րե­կեն­դան՚ հե­քիա­թում մարդն ու կնի­կը: Ռե­ժի­սորն այս­պի­սի զա­վեշ­տա­կան ե­րանգ­նե­րի մեջ է տես­նում ար­ցա­խյան ա­մուս­նա­կան զույ­գին: Ներ­կա­յա­ցու­մը` սկզ­բից մինչև վերջ, հան­դի­սա­տե­սը հե­տաք­րք­րու­թյամբ էր նա­յում` զու­գա­հեռ­ներ փնտ­րե­լով բե­մում կա­տար­վող և կյան­քում տե­ղի ու­նե­ցող երևույթ­նե­րի, կեր­պար­նե­րի միջև` չն­կա­տե­լով, թե ինչ­պես ներ­կա­յա­ցումն իր բա­րի ու խո­րի­մաստ ա­վար­տին հա­սավ: Նոր զույգ ծն­վեց` ի­րար սի­րող, ի­րար հա­վա­տա­րիմ, և այդ սերն ու հա­վա­տար­մու­թյու­նը նրանց ուժ կտան նոր կյանք ստեղ­ծե­լու, նոր մարդ ծնե­լու: ՙՊա­պունց տա­նը կնա­նեք` հըր­սա­նեք ա, հըր­սա­նեք՚,- կյան­քի հա­վի­տե­նու­թյու­նը խորհ­դան­շող այս խոս­քե­րով է ա­վարտ­վում և՜ պոե­մը, և՜ ներ­կա­յա­ցու­մը:

Շնոր­հա­վո­րե­լով ռե­ժի­սոր Մա­րատ Դավ­թյա­նին, ողջ ստեղ­ծա­գոր­ծա­կան կազ­մին` Ա­լեք­սանդր Մա­նա­սյա­նը շնոր­հա­կա­լու­թյուն հայտ­նեց հա­ջող­ված աշ­խա­տան­քի հա­մար: ՙԵրևում է,որ հս­կա­յա­կան գործ է կա­տար­ված: Երևում է, որ դե­րա­սան­նե­րը մտել են դե­րի մեջ, ապ­րում են հե­րոս­նե­րի կյան­քով: Դա նկա­տե­լի է և գո­վե­լի: Կար­ծում եմ` աս­տի­ճա­նա­բար դեռ նոր դր­վագ­ներ` պոե­մի ո­գուն հա­մա­պա­տաս­խան, կհայ­տն­վեն ներ­կա­յաց­ման մեջ, ե­թե կա ձգ­տում` սյու­ժեն ընդ­լայ­նե­լու, ա­սե­լի­քը հարս­տաց­նե­լու ար­ցա­խյան դի­պուկ բառ ու բա­նով: Շատ գոհ էի, բա­վա­կա­նին մեծ հա­ճույք ստա­ցա: Ու­րախ եմ, որ ե­րի­տա­սարդ դե­րա­սան­նե­րը զգում են ար­ցա­խյան բար­բա­ռի համն ու հո­տը: Շնոր­հա­վո­րում եմ սր­տանց և նոր հա­ջո­ղու­թյուն­ներ ցան­կա­նում: Հա­մոզ­ված եմ, ե­թե այս կար­գի մտահ­ղա­ցում­ներ ծն­վեն, նրանք կկա­րո­ղա­նան ի­րա­կա­նաց­նել դրանք: Ա­ռա­ջին փոր­ձից հե­տո նոր գա­ղա­փար­ներ են ծն­վում թե՜ սյու­ժե ա­ռա­ջադ­րող­նե­րի կող­մից, թե՜ դե­րա­սան­նե­րի մոտ: Եվ ես կար­ծում եմ, որ այս փոր­ձը մի այդ­պի­սի մեկ­նա­կետ է՚:
Իսկ թե ինչ­պես ծն­վեց նման պոեմ գրե­լու գա­ղա­փա­րը, պա­րոն Մա­նա­սյա­նը միան­գա­մից ան­կեղ­ծա­ցավ: ՙԹոռս սի­րում է ա­մառն անց­կաց­նել մեր գյու­ղում (Ա­վե­տա­րա­նո­ցում` խմբ.): Մի ան­գամ գյու­ղից վե­րա­դառ­նում է ու զար­ման­քով ա­սում. ՙԳյու­ղում րո­պեն մեկ ա­սում են` ա­րա պա ստի պեն կի­նի, հըմ…՚: Ու այս­տե­ղից ծն­վեց բուն գա­ղա­փա­րը, որ դա կա­րե­լի է ներ­կա­յաց­նել: Այն­պես որ, հա­մա­հե­ղի­նակն իմ աղջ­կա­թոռ Գևորգն է: Ան­շուշտ, մինչ այդ կա­յին մեր բար­բա­ռով գր­ված բա­նաս­տեղ­ծու­թյուն­ներ: Մո­րա­կան տատս` Խա­նու­մը, ժո­ղովր­դա­կան բա­նա­հյու­սու­թյան նմուշ­ներ նա­խա­հե­ղա­փո­խա­կան շր­ջա­նից դեռ գի­տեր: Ի­րե­նից ինձ հա­սած մի քա­ռա­տող հն­չեց ներ­կա­յաց­ման մեջ: Դա ՙՄթեն ա, մթեն ա, մեր տռա­նը ճոխտ թու­թեն ա, էն շան տղեն ը­սե­ցեք, կյա կուրց­րա­ծը քթե­նա՚ տո­ղերն են: Ես դա շա­րու­նա­կել եմ և դարձ­րել զու­գերգ: Ա­սեմ ձեզ, այն­քան թե­մա­ներ է տրա­մադ­րում մեր բար­բա­ռը, որ կա­րե­լի է այդ ուղ­ղու­թյամբ ան­վերջ աշ­խա­տել՚:
Ար­դյո՞ք նոր սե­րուն­դը կրողն է մեր բար­բա­ռի հար­ցին պա­րոն Մա­նա­սյա­նը մտա­հոգ­ված, բայց հա­վա­տով ա­սաց. ՙՆոր սե­րուն­դը պետք է սի­րի բար­բա­ռը: Վս­տահ եմ` նո­րա­մու­ծու­թյուն­նե­րը գա­լիս-գնում են, բայց խոր­քը, պատ­մա­կան հի­շո­ղու­թյու­նը, որ մեր ժայ­ռե­րի պես նս­տած է բար­բա­ռում, մեծ հարս­տու­թյուն­ներ ու­նի: Եվ դա պետք է պահ­պա­նել: Պոե­մը դրա հա­մեստ փոր­ձե­րից մեկն է՚:
Բե­մադ­րու­թյան ռե­ժի­սոր Մա­րատ Դավ­թյա­նի հա­վաստ­մամբ` ներ­կա­յաց­ման վրա աշ­խա­տան­քը շա­րու­նա­կա­կան է, կեր­պար­նե­րը տեղ ու­նեն հղկ­վե­լու, էլ ա­վե­լի մշակ­վե­լու: Եվ դրա ար­դյուն­քը թա­տե­րա­սեր ար­ցախ­ցի­նե­րը հնա­րա­վո­րու­թյուն կու­նե­նան դի­տե­լու հոկ­տեմ­բե­րի 26-ին և 27-ին: