ՙԵս չեմ ծն­վել: Աստ­ված­ներն են հո­րի­նել ինձ՚

 Անհ­նար է կար­դալ Կո­մի­տաս Հա­կո­բյա­նի բա­նաս­տեղ­ծու­թյուն­ներն ու ա­փեափ չլց­վել ցա­վի ու ափ­սո­սան­քի զգա­ցու­մով, և պա­տե­րազ­մը հա­զա­րա­դեմ դա­ժա­նու­թյամբ վերս­տին չհառ­նի իր կոր­ծա­նա­րար սպառ­նա­լի­քով և չս­տի­պի ցա­վագ­նո­րեն նո­րից ու նո­րից ա­ղա­ղա­կել` ե­րա­նի նրան, ով պա­տե­րազմ չի տե­սել...

Անհ­նար է նաև չն­կա­տել, որ Կո­մի­տաս Հա­կո­բյա­նի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյանն ան­գամ հպան­ցիկ անդ­րա­դարձն ան­մո­ռաց է պա­հում նրա տո­ղի հևքը քո հի­շո­ղու­թյան մեջ, և դու էլ դառ­նում ես պոե­տիկ այդ աշ­խար­հի բնա­կի­չը:
Ար­ցա­խյան գո­յա­պայ­քա­րի տա­րի­նե­րին ստեպ-ստեպ երևում էին նրա գոր­ծե­րը թեր­թե­րում և հան­դես­նե­րում: Աս­պա­րեզ էր ե­կել մի ինք­նա­տիպ ստեղ­ծա­գոր­ծող, ով ստիպ­ված էր ա­րա­րել պա­տե­րազ­մի կրա­կե­րախ խառ­նա­րա­նում ու դրա թե­լադ­րած ա­հա­սար­սուռ այ­բու­բե­նով: Ի­րեն տր­ված ժա­մա­նակն էր դա և այն նույն­քան ա­հա­սար­սուռ էլ ընդ­հատ­վեց 1994-ին...

Ե­րե­կոն գե­ղեց­կա­գույն տիկ­նոջ
պա­րա­նո­ցի զարդ է,
ու ես ու­զում եմ...
հա­րյուր տա­րի ապ­րել:

Բա­նաս­տեղծ-ա­զա­տա­մար­տի­կի ա­նու­նը չմա­րեց ապ­րող­նե­րիս հի­շո­ղու­թյան մեջ և ե­րիցս շնոր­հա­կալ ու անհ­րա­ժեշտ գործ է` ներ­կա­յաց­նե­լու կյան­քի ու ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյան ամ­բող­ջա­կան նկա­րա­գի­րը, նրա դի­ման­կա­րը: Վեր­ջերս լույս տե­սած ՙԳո­յու­թյան պատ­րանք՚ գր­քում Կո­մի­տա­սի բա­նաս­տեղ­ծու­թյուն­ներն են, օ­րագ­րա­յին գրա­ռում­նե­րը, գր­չա­կից ու մար­տա­կան ըն­կեր­նե­րի, ժա­մա­նա­կա­կից­նե­րի հու­շե­րը, նրան նվիր­ված բա­նաս­տեղ­ծու­թյուն­ներ, գնա­հա­տան­քի խոս­քեր:
Օրհ­նյալ էր Կո­մի­տա­սի ծնուն­դը, օրհ­նյալ` իր բա­ժին ա­րիու­թյամբ, ստեղ­ծա­գոր­ծե­լու տի­րա­տուր շնորհ­քով, ո­րոնք դար­ձել են ո­գե­ղեն լիցք, ա­սել է թե` ինքն ի­րե­նից հա­սուն լի­նե­լու ինք­նահ­րա­ման, հայ­րե­նի­քի ա­զա­տու­թյա­նը զին­վո­րագր­վե­լու սր­բա­զան եր­դում:
Ապ­րել է ըն­դա­մե­նը 21 տա­րի. որ­քան դառ­նու­թյուն ու ցավ կա այս խոս­քում, ապ­րող­նե­րիս հա­յացքն է մշու­շում դրա մեջ պահ­ված մեր նա­հա­տակ­նե­րի թանկ ու ան­դառ­նա­լի կորս­տի մոր­մո­քը: Նրանք ի­րենց կեն­սա­սի­րու­թյամբ ա­զա­տու­թյա­նը զին­վո­րագր­վե­ցին: Շա­տերն ի­րենց խենթ ու խե­լառ, ան­հոգ պա­տա­նե­կու­թյու­նը պա­տե­րազ­մի ա­հեղ թոհ ու բո­հում հաղ­թա­հա­րե­լու և հա­սուն այր ու հայ­րե­նա­պաշտ­պան դառ­նա­լու, օր­հա­սի պա­հին ազ­գին փր­կու­թյուն բե­րող ան­պար­տե­լի­նե­րի
Կո­մի­տաս Հա­կո­բյա­նը մեկն է հա­վերժ զին­վո­րագր­ված­նե­րից: Նրա հի­շա­տա­կի առջև կրկ­նա­կի մե­ղան­չում կլի­նի, ե­թե մենք այ­սօր Կո­մի­տա­սի բա­նաս­տեղ­ծա­կան շնորհ­քը գնա­հա­տե­լիս ա­վե­լորդ մակ­դիր­ներ ո­րո­նենք: -Ա­մե­նից ա­ռաջ` մեր բո­լոր նա­հա­տակ­նե­րը դրա կա­րի­քը չու­նեն, քան­զի նրանք մեզ հա­մար ի­րենց կյան­քով են ստեղ­ծել ա­նանց կո­թող­ներն ու ար­ժեք­նե­րը, ո­րոնք դա­րե­րի ե­րա­զան­քով ու նրանց ան­վե­հե­րու­թյամբ ձեռք բեր­ված ա­զա­տու­թյան ի­րա­կան պատ­կե­րով հառ­նում են մեր հայ­րե­նի­քի ա­մեն ան­կյու­նից, նոր շն­չա­ռու­թյուն ու նոր սկիզբ դառ­նա­լով կյան­քի եր­գե­հո­նում:
Իսկ Կո­մի­տա­սը, որ­պես պոետ, այն­քան ան­կեղծ է բա­ցել իր սիր­տը բո­լո­րիս առջև, այն­պես պա­տաս­խա­նա­տու էր իր ա­մեն տո­ղի ու բա­ռի հա­մար: Հա­սուն ար­վես­տա­գե­տի ներք­նա­տե­սու­թյամբ էր ըն­կա­լում գե­ղե­ցի­կը, բա­րին,զա­վեշ­տը և ա­վե­լին` դրանց հա­մար ինքն ու­ներ մի­միայն ի­րեն հա­տուկ բա­նաս­տեղ­ծա­կան բնո­րո­շում­նե­րը, ո­րոնց գույ­նե­րով լե­ցուն պի­տի շա­րու­նա­կեր իր եր­թը` կյան­քում ու պոե­զիա­յում:

Չկա­րո­ղա­ցանք վա­յե­լել նուրբ հո­գեաշ­խար­հով մար­դու ներ­կա­յու­թյունն և յու­րա­տիպ ար­տա­հայտ­չա­կան նշան­նե­րով ու աշ­խար­հի տա­րո­ղու­նա­կու­թյամբ երևա­ցող իր գողտ­րիկ բա­նաս­տեղ­ծու­թյուն­նե­րի շա­րու­նա­կու­թյու­նը: Իսկ չա­փա­ծոն նրա ՙթու­լու­թյունն՚ էր: Ման­կա­վարժ­ներն ու հա­րա­զատ­ներն են նշում` ստեղ­ծա­գոր­ծել է դեռևս վաղ տա­րի­քում: Եվ այ­սօր...

... ինք­նու­թյունս
զն­նե­լու հա­մար
տո­ղերս պի­տի
վկա­յա­կոչ­վեն:

Հույ­զե­րի ե­րան­գա­փո­խու­թյու­նը, իր իսկ բնո­րոշ­մամբ, պի­տի ծիա­ծան­վեր, ձև ու կեր­պար առ­ներ իր տա­րի­քի հետ: Ին­քը դեռ միջ­նա­կար­գից հե­տո պի­տի ըն­դուն­վեր Ստե­փա­նա­կեր­տի ման­կա­վար­ժա­կան ինս­տի­տուտ, իր գի­տե­լիք­նե­րով պի­տի հիաց­ներ դա­սա­խոս­նե­րին, ժա­մա­նակն իր առջև ստեղ­ծա­գոր­ծա­կան նոր ա­կոս պի­տի դառ­նար, սի­րո պա­տա­նե­կան պատ­րան­քը պի­տի երևար սի­րած էա­կի ի­րա­կան կեր­պա­րով, և որ­պես մարդ ապ­րե­լու` բազ­մա­խոր­հուրդն իր պար­զու­թյամբ այն­քան շո­շա­փե­լի ու սր­տա­մոտ պի­տի լի­ներ:
Երբ սկս­վեց Ար­ցա­խյան ազ­գա­յին ա­զա­տագ­րա­կան շար­ժու­մը Կո­մի­տա­սը դեռ ա­շա­կերտ էր: Ըն­տա­նի­քով դար­ձան ա­զա­տագ­րա­կան պայ­քա­րի ակ­տիվ մաս­նա­կից­ներ: Հե­տո պա­տե­րազմն ե­կավ ու սև անգ­ղի պես իր մա­հա­բեր թևե­րով ծած­կեց մեր աշ­խար­հը:
Կո­մի­տասն ար­դեն հայ­րե­նի­քի զին­վոր էր: Հարևան Մաճ­կա­լա­շե­նի գու­մար­տա­կի կազ­մում մաս­նակ­ցել է մի շարք ռազ­մա­կան հե­նա­կե­տե­րի վե­րաց­մա­նը, Ֆի­զու­լուիի, Աղ­դա­մի ա­զա­տագր­մա­նը:
Գնա­հա­տե­լով մար­տա­դաշ­տում Կ.Հա­կո­բյա­նի ցու­ցա­բե­րած ա­րիու­թյու­նը, գու­մար­տա­կի հրա­մա­նա­տա­րու­թյու­նը նրան նշա­նա­կում է վաշ­տի հրա­մա­նա­տա­րի տե­ղա­կալ` լեյ­տե­նան­տի կո­չու­մով:1993 թվա­կա­նին նա դառ­նում է Կար­միր շու­կա­յի հ.2 գու­մար­տա­կի հրա­մա­նա­տա­րի քաղգ­ծով տե­ղա­կալ` ա­վագ լեյ­տե­նան­տի ու­սա­դիր­նե­րով:

...Օ­րը այս­տեղ
կա­րող է վեր­ջա­նալ ի­րիկ­նա­մու­տին,
իսկ գի­շերն ա­ռանց զո­հի
չի վեր­ջա­նում...

1994 թ. մա­յի­սի եր­կու­սին Կո­մի­տասն իր մար­տիկ­նե­րի հետ Մար­տա­կեր­տի շր­ջա­նում էր: Ե­րեք օր հե­տո `մա­յի­սի 5-ին, ընդ­հատ­վում է մար­տիկ-բա­նաս­տեղ­ծի կյան­քը` Կար­մի­րա­վան գյու­ղի պաշտ­պա­նա­կան թեժ մար­տում...
...Հար­սա­նի­քին այն­քան քիչ ժա­մա­նակ էր մնա­ցել...ըն­դա­մե­նը մի քա­նի օր... զին­վո­րա­կան հա­մազ­գես­տին այն­քան կսա­զեր` նո­րա­փե­սա­յի կա­նաչ-կար­միր ու­սա­գո­տին...

Հո­գուս ծալ­քե­րում մոր­մո­քում են հրա­ժեշ­տի
խոս­քե­րը,
Ափ­սո­սանք է կա­թում ար­ցունք­նե­րի հետ:
Մեկ էլ երբ է այս­քան կեղևս սար­սուռ շն­չել,
Ու ճեղք­վել այս­չափ տագ­նապ­նե­րիս
կա­փա­րի­չը...

Ա­ռա­ջին ժո­ղո­վա­ծուն լույս է տե­սել 1993 թվա­կա­նին`պա­տե­րազ­մի ժա­մա­նակ, բայց ա­ռա­ջին գր­քի բերկ­րան­քը կա­րո­ղա­ցել է ճեղ­քել մռայ­լու­թյունն օ­րե­րի, վկան օ­րագ­րա­յին գրա­ռումն է. ՙԼույս տե­սավ իմ ա­ռա­ջին ժո­ղո­վա­ծուն` ՙԳո­յու­թյան պատ­րանք՚ ու ...քեֆ ենք ա­նե­լու վա­ղը՚:
Չէր կա­րող գու­շա­կել, որ հետ­մա­հու տպագր­ված երկ­րորդ գր­քից ի­րեն բա­ժա­նող ժա­մա­նա­կը հա­վեր­ժու­թյամբ է չափ­վե­լու:
Հետ­մա­հու պարգևատր­վել է ԱՀ ՙԱ­րիու­թյան հա­մար՚ մե­դա­լով: Նրա ա­նունն է կրում հայ­րե­նի գյու­ղի միջ­նա­կարգ դպ­րո­ցը:
Ու­շագ­րավ են բա­նաս­տեղ­ծու­հի Մե­տաք­սեի և ար­ձա­կա­գիր Սե­րո Խան­զա­դյա­նի` Կո­մի­տա­սի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյա­նը տր­ված գնա­հա­տա­կան­նե­րը: Ան­վա­նի բա­նաս­տեղ­ծու­հու կար­ծի­քով` ՙԲա­նաս­տեղծ-զին­վոր Կո­մի­տաս Հա­կո­բյա­նը իր ստեղ­ծա­գոր­ծա­կան աշ­խար­հի խա­րույկն ու­նի, որ հրա­վա­ռել է իր սե­փա­կան ա­րյան կար­միր գն­դիկ­նե­րով, ո­րոնք մե­կիկ-մե­կիկ բո­ցա­վառ­վե­լով՜ պի­տի լու­սա­վո­րեն աստ­ղե­րի միջև ձգ­վող նրա հա­վի­տե­նա­կան ճա­նա­պար­հը՚: Իսկ Սե­րո Խան­զա­դյա­նը նկա­տել է. ՙԾա­վա­լով սր­տի պես փոքր, բայց սր­տի պես կյանք ու ո­գի կեն­դա­նի պա­հող բա­նաս­տեղ­ծա­կան այս պա­տա­ռիկ­նե­րը հա­մազ­գա­յին ար­ժեք­ներ են: Կար­դա­ցի և Ղա­րա­բա­ղի նկատ­մամբ ու­նե­ցածս հպար­տու­թյու­նը դար­ձավ ա­նե­զերք, հա­վատս` ա­նե­րեր՚:
Կո­մի­տա­սի օ­րագ­րա­յին գրա­ռում­ներն այ­սօր վկա­յում են, որ որ­քան էլ զար­մա­նա­լի, բայց պա­տե­րազ­մի բիրտ ու­ժը չի կա­րո­ղա­ցել նրա հո­գուց վա­նել բա­նաս­տեղ­ծու­թյունն ու բա­նաս­տեղ­ծին, նա ա­մեն պահ ա­զա­տա­մար­տի­կի ու պոե­տի միա­հյուս ե­րա­զան­քով է փա­փա­գել պա­տե­րազմ ար­հա­վիր­քի ա­վար­տը: Շտա­պում էր թղ­թին հանձ­նել իր մտո­րում­նե­րը, քան­զի հա­վա­տում էր խոս­քի ու­ժին, հա­վա­տում էր, որ ան­գամ իր հե­ռա­ցու­մը պի­տի նման­վեր ա­սու­պի հայտ­նու­թյա­նը` մթա­մած եր­կն­քում:

Օ, լի­ներ մի ձայն,
որ ինձ հա­ղոր­դու­թյան տա­ներ
աստ­ված­նե­րին:
Ես իմ էու­թյա­նը կմիա­խառ­նեմ
նրանց մո­գու­թյու­նը,
ու կվե­րա­դառ­նամ ...ո­գե­ղե­նա­ցած,
դրա­նից հե­տո
ես կե­րա­զեի մի դիպ­ված,
որ իմ վախ­ճա­նը նմա­նեց­ներ
աստ­ղա­յին մահ­վան`
հա­ջորդ օ­րը երևա­լու
ակն­կա­լու­թյամբ:

Ապ­րե­լու տենչն այն­քան մեծ էր, որ այն դար­ձել է հանց ան­սահ­ման ե­զերք, ուր կա­րե­լի է պա­տե­րազ­մի ա­րյու­նոտ պատ­կե­րից ան­դին մնալ, հրաշ­քով եր­կա­րաձ­գել կյանքն ոչ միայն ա­պա­գա­յի ե­րա­զան­քով, այլև ա­մե­նա­սո­վո­րա­կան խո­հի տո­ղա­տա­կին պահ­ված գաղտ­նի­քի` իր գտած մեկ­նու­թյամբ: Նա այդ ա­մե­նը հա­վեր­ժաց­րել է և բա­նաս­տեղ­ծու­թյամբ, և ա­զա­տա­մար­տի­կի` հայ­րե­նի­քի ա­զա­տու­թյա­նը զին­վո­րագր­վա­ծի ան­մահ փառ­քով:

Ու հի­մա...
ես վե­րա­դառ­նում եմ
դե­պի իմ սկիզ­բը
և վե­րապ­րում եմ
ըն­ծա­յա­բեր­ված պա­հե­րը։

Նվարդ ԱԼԵՔՍԱՆՅԱՆ