ՆԵՐԿԱՅԱՑՆԵԼ ԻՐԱԿԱՆ ԱՐՑԱԽԸ
Սուսաննա ԲԱԼԱՅԱՆ
Հուլիսի սկզբից Արցախում է գտնվում ՙԱքեդեմի ֆիլմզ՚ ֆիլմարտադրող ընկերությունը՝ նկարահանող իր երեք խմբերով՝ Արցախի մասին վավերագրական ֆիլմերի շարք նկարահանելու նպատակով: Ընկերության տնօրենն է Արամ Թորոսյանը, նախագծի կրեատիվ պրոդյուսերը՝ Էդուարդ Համբարձումյանը: Նախագծի վրա աշխատում է երեք ռեժիսոր՝ Էդուարդ Համբարձումյանը, Գարեգին Մաշկարյանը և Վահե Յանը: Նախագիծը կյանքի է կոչվել պետպատվերով, Հայաստանի Առաջին հանրային հեռուստաընկերության հովանավորությամբ:
Մեզ հաջողվեց հարցազրույցի հրավիրել նախագծի համահեղինակներ Մարիա Հովսեփյանին և Նոեմի Անդրեասյանին:
Մարիա Հ.- Գաղափարը ծնվեց մեկ տարի առաջ, երբ Առաջին հանրային հեռուստաալիքը հայտարարեց բաց մրցույթ՝ հետաքրքիր գաղափարներ իրականացնելու նպատակով: Չնայած մեր ընկերության երիտասարդ տարիքին, որոշեցինք մասնակցել մրցույթին, այն էլ՝ մի քանի գաղափարներով: Եվ շատ ուրախացանք, երբ ՙԱրցախ՚ նախագիծը հավանության արժանացավ, քանի որ մեզ համար թեման շատ կարևոր նշանակություն ունի: Մենք երկու տարի առաջ արդեն ունեցել ենք հաջողված փորձ. 30-րոպեանոց ֆիլմ ենք նկարահանել Արցախի մասին: Ֆիլմը կոչվում է ՙԱրցախ՚ և նկարահանվել է զբոսաշրջության ոլորտով զբաղվող անհատների, ընկերությունների համար: Ֆիլմն անվճար տրամադրվել է տուրիստական ընկերություններին, Արցախի կառավարությանը, որպեսզի վիզուալ նյութով լավագույնս ներկայացվի երկիրը: Բացի դրանից, Վահե Յանը նկարահանեց ՙԱրցախ. հավերժի սահմանին՚ ֆիլմը, որը ցուցադրվեց Ստեփանակերտում և շրջաններում՝ Մարտունիում, Մարտակերտում: Այս նախագծի վրա աշխատում ենք արդեն մեկ տարի: Մի քանի անգամ եկել էինք հետազոտական նպատակով: Որոշ սցենարներ ստեղծեցինք ու վերջապես եկել ենք՝ նկարահանման փուլն իրականացնելու:
- Ինչու՞, այնուամենայնիվ, կրկին Արցախի մասին եք ֆիլմեր նկարահանում: Ի՞նչ է ձեզ համար Արցախը:
Մարիա Հ.- Դե, առաջին հերթին, դա էմոցիոնալ ընտրություն էր: Սիրում ենք Արցախը: Հրաշալի վայր է՝ իր բնությամբ, մարդկանց բնավորությամբ: Իսկ երկրորդը…
Նոեմի Ա.- Գուցե նախագծի կոնցեպտի մասին խոսենք, որպեսզի պարզ լինի՝ ինչու: Մենք առաջարկում ենք Արցախը ներկայացնել հենց արցախցիների միջոցով: Ֆիլմը չունի հաղորդավարական տեքստ և ամբողջ ֆիլմաշարը արցախցիների խոսքի վրա հիմնված է կառուցվելու: Ուզում ենք ցույց տալ, որ Արցախը ոչ թե հակամարտության« կամ մի քանի հանրահայտ պատմամշակութային հուշարձանների վայր է, այլ զարգացող պետություն՝ իր հարուստ պատմությամբ, բազմոլորտ տնտեսությամբ, կայացած պետական ենթակառուցվածքներով, ինքնատիպ մշակույթով՝ թե՜ ավանդական և թե՜ ժամանակակից տենդենցների վրա հիմնված: Ցավոք, թե՜ Հայաստանում, Սփյուռքում ապրող հայերս և թե՜ ընդհանրապես աշխարհը« Արցախի մասին շատ քիչ բան գիտեն: Մենք որոշեցինք հետ տանել խորհրդավորության շղարշը և ցույց տալ, թե մարդիկ ինչպես են ապրում այս երկրում: Հենց դա՜ է մեր նպատակը:
-Դուք նշեցիք, որ արդեն աշխատում եք մեկ տարի: Ի՞նչ դժվարությունների եք բախվել ու հաղթահարել« և աշխատանքի ո՞ր մասն է մնացել:
Մարիա Հ.- Պատկերացրեք, ոչ մի դժվարություն չենք ունեցել: Հակառակը. որ մեկի դուռը բացել ենք՝ սրտաբաց ընդունել են: Եվ երբ բացատրել ենք մեր կոնցեպտը՝ իրենք էլ են հավանել: Շատ պատրաստակամ են եղել: Զարմանալիորեն հեշտ ու հարթ է անցել նախապատրաստական աշխատանքը:
Նոեմի Ա.- Միակ դժվարությունը համավարկն էր, որ հետաձգեց նախատեսված աշխատանքների ժամկետները: Բայց, այդուամենայնիվ, դա չխանգարեց մեր աշխատանքին:
-Ո՞ր ոլորտներն եք նախատեսել նկարահանման համար:
Նոեմի Ա.- Նախատեսել ենք շարք՝ 17 սերիաներից բաղկացած, որոնցից յուրաքանչուրը պատմելու է մեկ բնագավարի՝ գյուղատնտեսության, արդյունաբերության, սպորտի, երաժշտության, արվեստի, արհեստների մասին: Խոսելու ենք պետական համակարգից՝ անկախության հռչակման շրջանից մինչև մեր օրերը: Բանահյուսության, բարբառների, հոգևոր ժառանգության մասին: Առանձին ֆիլմեր նվիրված են շտապօգնության, ոստիկանության, փրկարարական ծառայությունների գործունեությանը« զբոսաշրջության հնարավորություններին, այդ ոլորտի տարբեր ճյուղերի զարգացմանը: Յուրաքանչյուր ֆիլմի տևողությունը 30 րոպե է: Այո, աշխատանքի ծավալը ահռելի է: Բայց մենք չենք ցանկացել հեշտ ճանապարհով գնալ: Յուրաքանչյուր ֆիլմում բազում սյուժեներ են լինելու, որոնց միջոցով փորձում ենք ոլորտը հնարավորինս բազմաբնույթ ցույց տալ:
Մարիա Հ.- Կարծում եմ, նկարահանման աշխատանքները մոտ 50 տոկոսով արդեն արվել են: Մենք 3 խմբով աշխատում ենք զուգահեռ: Նկարահանումները պետք է ավարտենք մինչև հուլիսի վերջին կամ օգոստոսի սկզբին: Եթեր պետք է դուրս գանք արդեն սեպտեմբերին, իսկ ֆիլմաշարը կցուցադրվի սեպտեմբերից մինչև դեկտեմբեր:
-Ու՞մ համար է այս ֆիլմաշարը՝ զբոսաշրջիկի՞, զբոսաշրջային ընկերությունների՞: Ահռելի այս աշխատանքը ի՞նչ նպատակով է, ի վերջո, արվում:
Մարիա Հ.- Այո, մենք էլ ենք շատ մտածել, թե ու՞մ համար է: Օրինակ, մեզ համար: Մենք գիտենք, թե Արցախում ինչ է կատարվել, գիտենք՝ այսօր ինչ է լինում, բայց մեզ համար էլ շատ-շատ բացահայտումներ կային, շատ ակցենտներ, որոնց մասին չենք իմացել, պատկերացում անգամ չենք ունեցել: Այսպիսով կարող ենք ասել, որ այս շարքը և՜ նրանց համար է, ովքեր գիտեն Արցախը, և՜ նրանց՝ ովքեր, ընդհանրապես, ոչինչ չգիտեն: Եվ նրանց համար, ովքեր սիրում են Արցախը, և նրանց՝ ովքեր չեն սիրում: Այսինքն` և՜ ներսի, և՜ դրսի դիտողի համար:
Նոեմի Ա.- Դրսի դիտողի համար Արցախը ասոցացվում է կոնֆլիկտի հետ, բայց երբ նա գալիս, տեսնում է, որ, այո, այս մարդիկ հակամարտության իրավիճակում են ապրում« բայց իրենց համար դա իդեա-ֆիքս չի դառնում, նրանք դրան զուգահեռ են ապրում, արարում: Կրակոցներից քանդվում է ինչ-որ բան, զուգահեռ՝ շինարարություն է սկսվում ամբողջը վերականգնելու համար: Հույս ունենք, որ մեր ֆիլմաշարը ազդեցություն կգործի շատերի վրա, նրանք կհասկանան, որ այստեղ ապրողները տիեզերքից չեն, իրենց նման մարդիկ են, ովքեր իրենց իրավունքներն են պաշտպանել, իրավամբ այս արևի տակ իրենց տեղն են ուզում ունենալ, ապրել, արարել՝ ինչպես քաղաքակիրթ աշխարհի այլ մասերում:
Մարիա Հ.- Եվ սա եզակի իրավիճակ է: Ամեն տեղ չէ, որ հակամարտության գոտում մարդիկ կարողանում են այստեսակ կյանք վարել, այստեսակ հոգեբանություն զարգացնել:
