ԵՐԱԺՇՏՈՒԹՅՈՒՆԸ ԹԵՄԱԿԱՆ ԴՊՐՈՑՈՒՄ
Աբրահամ ԿԻՍԻԲԵԿՅԱՆ
(Սկիզբը՝ ՙԱԱ՚« թիվ 35« 37)
(Հատվածներ Աբրահամ Կիսիբեկյանի ՙՀուշեր՚ գրքից)
Թեմական դպրոց… Անզուգական դպրոց…Մանկական հոգու, զգացմունքների, բարոյականության խոշորագույն վարպետ-դաստիարակիչ…
Նպատակիցս դուրս է ընդհանրապես տալ երաժշտության նշանակության ու նրա դերի մասին մանկական դաստիարակման գործում, սակայն ցանկանում եմ ցույց տալ, թե Թեմական դպրոցում ինչ չափով էր կիրառվում երաժշտությունը։ Իհարկե, նա զուրկ լինելով նյութական միջոցներից, չէր կարող կիրառել այն ամենը, ինչը վերաբերում է երաժշտության բնագավառին։ Օրինակ, ի՞նչ կարելի է պահանջել, երբ նրա միակ երաժշտական գործիքը մի հին, խղճուկ ֆիլհարմոնիա էր։ Սակայն էն ժամանակվա մեր մանուկ սերնդի բերանում զնգում էր երգը, իսկ մեզնից յուրաքանչյուրը լավ էր հասկանում նրա բարերար ներգործուն դերը դաստիարակման գործում։
Եթե համեմատելու լինենք ներկայի Բաքվի հայկական դպրոցները Թեմական դպրոցի հետ, մենք կտեսնենք, որ ներկայումս Բաքվի այդ դպրոցներում սովորող հայ երեխաները հայկական երգերից միանգամայն զուրկ են, և տարրական ու միջնակարգ դպրոցներում համարյա գոյություն չունեն երգեցողության դասեր, հետևապես այդ երեխաները զրկված են հոգեկան ամենախոշոր բանից։ Պատահական երևույթ չէ, երբ հարսանիքներին ու զանազան տոնակատարություններին մեր երեխաները, մեծերը, փոխնակ մեր ժողովրդական գոհար երգերը երգելու, երգում են ադրբեջանական և ռուսական երգեր։ Ադրբեջանական և ռուսական երգեր իմանալը դա մեծ առաջադիմական քայլ է, սակայն մայրենի, մանկան հոգուն հարազատ երգը չիմանալը՝ խոշորագույն հանցանք է, հանցանք, որը պետք է վերացնել։
Ինչի՞ նման է երեխան առանց երգի. երեխայից անջատել երգը, նշանակում է երեխային զրկել հոգեկան ամենախոշոր գանձից… Իմ կարծիքով՝ դժբախտ է այն երեխան, որը զրկված է մայրենի քաղցր ու դյութիչ երգերից։
Ես Թեմական դպրոցում ունեցել եմ մի շարք նշանավոր երաժշտության ուսուցիչներ, որոնց այս տարիքում վերհիշելը ինձ միայն հրճվանք է պատճառում։
Իմ մանկության առաջին՝ աշակերտական օրերի ուսուցիչը մնում է ինձ համար մի սիրելի և անմոռանալի դեմք՝ ֆլեյտայի ելևէջներով՝ պարոն Հապետը։ Սպիրիդոն Մելիքյան, Ստեփան Դեմուրյան, Ռուբեն Մանասյան. դրանք իմ հոգում խորն են նստած…
Թեմական դպրոցում միշտ երգը զնգող է եղել. մանուկներիս համար երգեցողության առարկան բոլոր առարկաներից քաղցր է եղել։ Շաբաթական 2 ժամ ունեցել ենք երգ, և մենք միշտ սրտատրոփ սպասել ենք այդ բաղձալի ժամին։
Ստեփան Դեմուրյանը, երկար տարիներ աշխատելով Թեմական դպրոցում, խոշոր աշխատանք է կատարել այդ ուղությամբ։ Նա միշտ կազմակերպել է քառաձայն խումբ՝ 70-80 հոգուց՝ երկու սեռից կազմված։ Քառաձայն խումբը միշտ հանդես էր գալիս նշանավոր տոներին, հանդեսներին ու երեկույթներին։
Դժբախտաբար մեր այժմյան դպրոցներում աչքաթող է արած այդ առարկան։
ՂԱՐԱԲԱՂԻ ԹԵՄԱԿԱՆ ԴՊՐՈՑԻ
75-ԱՄՅԱ ՀՈԲԵԼՅԱՆԸ
1913թ. ամառը տեղի ունեցավ Թեմական դպրոցի 75-ամյա հոբելյանը։ Հոբելյանական հանդեսը տեղի ունեցավ առաջնորդարանի լայնածավալ, ստվերախիտ, ծառազարդ բակում։ Հանդեսին մասնակցում էր հոծ բազմություն։ Մոսկվայից հրավիրվել էր հայտնի կոմպոզիտոր Եղ. Բաղդասարյանը։ Մասնակցում էին ղարաբաղցիներ՝ Էջմիածնի սինոդի անդամ Բաբկեն վարդապետը և Ղարաբաղի թեմի առաջնորդ Զավեն վարդապետը։ Իսահակ Տեր-Ղազարյանի ջանքերով հրատարակվեց մի փոքրիկ գրքույկ, որտեղ տրված էր 75 տարվա ընթացքում ավարտած բոլոր աշակերտների և ուսուցչական խմբերի անդամների անուն-ազգանունները։
Առաքել Բաբախանյանը (Լեոն) նույնպես ներկա էր, որը Ղարաբաղի կոնսիստորիայի արխիվն օգտագործելով՝ գրում էր դպրոցի 75-ամյա պատմությունը։ Մեր երկրի բոլոր ծայրերից եկել էին պատգամավորներ՝ մասնակցելու հոբելյանական հանդեսին։
Դպրոցն ապահովվեց նյութականապես։