ԿՈՆՖՈՒՑԻՈՍԸ՝ ԱՄԲՈՂՋԱԿԱՆ ԹԱՐԳՄԱՆՈՒԹՅԱՄԲ

ՙՈ­գի-Նաի­րի՚ գե­ղար­վես­տի կենտ­րո­նը թարգ­մա­նա­կան հրա­տա­րակ­չա­կան ծրագ­րով (ՙԳեղ.arm՚ հան­դե­սի մա­տե­նա­շա­րով) շա­րու­նա­կում է անդ­րա­դառ­նալ չի­նա­կան մշա­կույ­թին։ Այս ան­գամ մեր ըն­թեր­ցող­նե­րը հնա­րա­վո­րու­թյուն են ստա­ցել կար­դալ Կոն­ֆու­ցիո­սին` նրա բնա­գիր խոս­քի և օ­րի­նա­կե­լի փո­խադ­րու­թյան հա­յե­րեն վե­րար­տադ­րու­թյամբ։ ՙԶրույց­ներ՚-ը թարգ­մա­նել է Պա­վել Ճա­ղա­րյա­նը։ Մեծ ի­մաս­տա­սե­րի զրույց­նե­րը դա­րե­րի ըն­թաց­քում ար­ժա­նա­ցել են բազ­մա­թիվ մեկ­նա­բա­նու­թյուն­նե­րի, իսկ չին հայտ­նի լեզ­վա­բան, բա­նա­սեր Յան Բո­ձյուն, ով մեծ ա­վանդ ու­նի բա­նա­հա­վա­քու­թյան աս­պա­րե­զում, ար­դի կոն­ֆու­ցիա­գի­տու­թյան հե­ղի­նա­կա­վոր ա­նուն­նե­րից է, իսկ այս գիր­քը թերևս ա­մե­նան­շա­նա­կա­լի­նե­րից է նմա­նօ­րի­նակ ու­սում­նա­սի­րու­թյուն­նե­րից։

Գր­քի թարգ­մա­նի­չը նա­խա­բա­նում պար­զա­բա­նում է Կոն­ֆու­ցիո­սի և նրա զրույց­նե­րի հա­ջո­ղու­թյան գաղտ­նի­քը. ի­մաս­տու­թյու­նը դյու­րըմ­բռ­նե­լի է, ա­ռօ­րեա­կան, սա­կայն ողջ պար­զու­թյան մեջ անհ­նար է չն­կա­տել նրա գա­ղա­փար­նե­րի անկ­րկ­նե­լի վիթ­խա­րիու­թյու­նը։ ՙԶրույց­ներ՚-ը հս­կա­յա­կան ազ­դե­ցու­թյուն են ու­նե­ցել Չի­նաս­տա­նում՝ ձևա­վո­րե­լով ազ­գա­յին հո­գե­բա­նու­թյուն։
Դեռևս մ.թ.ա երկ­րորդ դա­րում կայս­րը սահ­մա­նեց պե­տա­կան քն­նու­թյուն­նե­րի հա­մա­կարգ, և դի­մորդ­նե­րը՝ ա­պա­գա քա­ղա­քա­կան և ռազ­մա­կան գոր­ծիչ­նե­րը, պետք է ան­գիր ի­մա­նա­յին կոն­ֆու­ցիա­կան­նե­րի աշ­խա­տու­թյուն­նե­րը, իսկ մ.թ.ա 59թ. մեկ ու­րիշ կայսր կա­ռա­վար­ման ա­պա­րա­տի բա­րե­փո­խում­նե­րի շր­ջա­նա­կում տե­րու­նա­կան պաշ­տո­նյա­նե­րի հա­մար պար­տա­դիր դարձ­րեց ՙԶրույց­ներ՚-ի խո­րը ու­սում­նա­սի­րու­թյու­նը։ Դա կա­րիե­րա­յի ա­ճի լուրջ նա­խա­հիմքն էր։ Կոն­ֆու­ցիա­կան գա­ղա­փար­նե­րի շնոր­հիվ հնա­րա­վոր դար­ձավ ողջ երկ­րում կար­գա­վո­րել սո­ցիա­լա­կան փոխ­հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րը՝ տի­րա­կա­լի և հպա­տակ­նե­րի, ծնող­նե­րի և զա­վակ­նե­րի, ա­մուս­նու և կնոջ, բա­րե­կամ­նե­րի միջև։ Զրույց­նե­րում ժո­ղո­վուր­դը զո­րեղ է, բայց ան­դեմ ու անձև, կույր ուժ է, որ ա­ռանց հմուտ կա­ռա­վար­չի ըն­դու­նակ է միայն անպ­տուղ ու կոր­ծա­նա­րար ըն­դվ­զում­նե­րի։ Ու­շագ­րավ է նաև բա­րո­յա­կան, ա­ռա­քի­նի ան­ձի կա­տա­րե­լա­տի­պի ներ­կա­յաց­վա­ծու­թյու­նը ՙԶրույց­ներ՚-ում։ Կա­ռա­վար­ման հա­մա­կար­գում ներգ­րավ­վող ա­պա­գա աս­տի­ճա­նա­վոր­նե­րի մաս­նա­գի­տա­կան ընտ­րու­թյան հիմ­քում պետք է ըն­կած լի­նի ձգ­տու­մը ուս­ման հան­դեպ և կա­տա­րե­լա­գոր­ծու­մը։ Եվ բաղ­ձա­լի պաշ­տո­նին կա­րող էին տի­րա­նալ միայն ար­ժա­նա­վոր­նե­րը։ Կոն­ֆու­ցիա­կան գա­ղա­փա­րի շուրջ ձևա­վոր­վում է ա­ռա­քի­նի, բարձր բա­րո­յա­կա­նու­թյուն ու­նե­ցող պաշ­տո­նյա­նե­րի պատ­րաս­տու­թյան լր­ջա­գույն հա­մա­կարգ։ Մեջ­բե­րենք մի քա­նի դրույթ. ՙԵ­թե պե­տու­թյան մեջ ա­նար­դա­րու­թյուն է տի­րում, ա­մո­թա­լի է հա­րուստ ու նշա­նա­վոր լի­նե­լը՚։ ՙԵրբ մե­ղա­վոր­նե­րը չեն պատժ­վում, ժո­ղո­վուր­դը վայ­րե­նա­նում է՚։ Ու­սու­ցիչն ա­սաց. ՙԱզ­նիվ մար­դը նա է, ով միա­վո­րում է բո­լո­րին և դա­վեր չի նյու­թում, իսկ նվաս­տը դա­վեր է նյու­թում` տա­րան­ջա­տե­լով բո­լո­րին՚։ Կոն­ֆու­ցիա­կա­նու­թյու­նը չի­նա­կան մշա­կույ­թի պահ­պա­նու­թյան, հա­սա­րա­կա­կան և տն­տե­սա­կան կյան­քի բար­գա­վաճ­ման գա­ղա­փա­րա­կան գրա­վա­կանն է։ Կոն­ֆու­ցիո­սը ե­ղել է Ու­սու­ցիչ, հա­սա­րակ մի մարդ՝ իր ա­ռա­քե­լու­թյուն­նե­րով, հույ­զե­րով, ապ­րում­նե­րով, ու­րա­խու­թյուն­նե­րով ու հիաս­թա­փու­թյուն­նե­րով, ինքն ի­րեն կա­տա­րե­լա­տի­պեց բա­վա­կա­նին հե­ռու հա­մա­րող մե­կը։
Կոն­ֆու­ցիո­սի ՙԶրույց­ներ՚-ը թարգ­մա­նե­լը մեծ պա­տաս­խա­նատ­վու­թյուն է, ո­րը թարգ­մա­նիչ Պա­վել Ճա­ղա­րյանն ա­րել է ջա­նա­սի­րա­բար և զգու­շո­րեն, ինչ­պես ինքն է խոս­տո­վա­նում, մարդ­կու­թյան մե­ծա­գույն Ու­սուց­չի ժա­ռան­գու­թյու­նը չա­ղա­վա­ղե­լու հա­մար։

ՙԱԱ՚