ՍՐԲԱԶԱՆ ՀԱՅՐԵՆԻՔԻ ԳԻՏԱԿՑՈՒՄԸ ՄԵՐ ՄԵՋ
Նվարդ ՍՈՂՈՄՈՆՅԱՆ,
Լուսանկարները՝ Ռուսլան Սարգսյանի
Արցախի Հանրապետության հռչակման 30-րդ տարեդարձի կապակցությամբ սեպտեմբերի 2-ին Ստեփանակերտի մշակույթի և երիտասարդության պալատի մեծ դահլիճում տեղի ունեցավ երգչախմբային համերգ ՙԵրգող Արցախ՚ մշակութային ծրագրի շրջանակում։ Շուշիի ժամանակավոր կորստով լիբանանահայ երաժիշտ, խմբավար Զաքար Քեշիշյանի՝ Արցախի մշակութային կյանքին ծառայելու վայրն ու ձևաչափը փոխվեց։ Ստեփանակերտ այցելելու մի քանի շաբաթվա ընթացքում իր շուրջը համախմբելով ՙՎարանդա՚ երգչախմբի, ինչպես նաև շուշեցի, հադրութցի, ստեփանակերտցի և այլ շրջանների մանուկներ ու պատանիներ, կազմեց հետաքրքիր համերգային ծրագիր, որն ունկնդիրն ընդունեց, ինչպես միշտ, ջերմությամբ։ Երեկոյի մեջ, բնականաբար, ոչ թե տոնականություն կար, այլ զսպված ցավ՝ կորուստների, հավատ և հույս՝ վերադարձի։
Երգացանկի ընտրությունը (ՙԵկեք երգենք՚, ՙԲարի օր՚, ՙԺառանգներն ենք Արցախի՚, ՙՏղերքը, որ չկան՚, ՙԲարձրիկ Շուշի՚, ՙՀայու հոգին՚ և այլն) պատահական չէր. այն պայքարի կոչ էր, վաղվա հանդեպ վստահության լույս։ ՙԵրբ որ մեր հավաքական ոգին, մեր հավաքական իմաստնությունը վերագտնենք, կվերադարձնենք ոչ միայն Շուշին, Հադրութը, այլև պատմական Հայաստանի կորցրած հատվածները՚,-ասաց Զաքար Քեշիշյանը։
Համերգն ավարտվեց Արցախի Հիմնով և ՙԵրազ իմ երկիր հայրենի՚ երգով, որը կատարվեց Վերածննդի հրապարակում։
Օրվա խորհուրդը …Պարտության դառը համը…Ապագայի Ձեր տեսլականը,-հարցերի շուրջ էր մեր զրույցը.
Լուսինե ՂԱՐԱԽԱՆՅԱՆ, ԱՀ ԿԳՄՍ նախարար, հոգեբանական գիտությունների թեկնածու.
-Մենք շատ ծանր և անսովոր պայմաններում ենք դիմավորում մեր պետականության 30-րդ տարին։ Իմ խորին համոզմամբ` մենք նորից վերադառնալու ենք… ինքներս մեզ։ Այն, ինչ հիմա բռնազավթված է, սոսկ քաղաքական պայմանազատումներ են, այն մեր պատմական հայրենիքն է, ուր ապրել ենք երեք հազարամյակ։ Ինձ մշտապես հուզել են պետություն, պետականություն ունենալու և կորցնելու փաստերը։ Պետականության կորուստից հոգեկերտվածքում շատ բացասական փոփոխություններ են կատարվում՝ անզորության զգացումից, համազգային թուլությունից, գայթակղություններից ու որոնումներից մինչև … վտանգված ինքնություն։ Իսկ պետականությունը հոգևոր ու գաղափարական ինքնակազմակերպվածություն է, այն հոգատար վերաբերմունք է պետական ինչքի նկատմամբ, այն պետականության սիմվոլիկան փայփայել է, այն նահատակների հետ ժամադրվել է, և այդ ժամադրումները չպետք է լինեն այսրոպեական, որպեսզի կարողանանք շարունակել նրանց գործը, որի համար զոհվել են։ Նրանք մեզ կտակել են…ճանապարհային քարտեզ, որով պիտի գնանք։
Աշխարհի երկու հարյուր երկրներ ունեն իրենց պետականությունը։ Գուցե սխալվում եմ, բայց աշխարհում ամենաթանկ գնով՝ տասնյակ հազարավոր մատաղ կյանքերի գնով ձեռք բերված պետականությունը մերն է։ 2020-ը մեր պատմության համար … մի չար դրվագ է։ Ես չեմ հաշտվում, և ոչ մեկը չպիտի հաշտվի, համակերպվի կատարվածի հետ։ Սրբազան հայրենիքի գիտակցումը մեր մեջ, մեր արյան մեջ, մեր հոգու մեջ, վրեժի ցասումը մեր մեջ՝ պետք է ուժեղանանք, որպեսզի կարողանանք վերադարձնել կորուստները։ Որպեսզի մեր պետականությունը դառնա ամբողջական։
Պետականությունը պատասխանատվության զգացում է, և շատ կարևոր է, որ յուրաքանչյուրը ուժեղ պահի իր բնագիծը, իր դիրքը՝ կրթության, մշակույթի, գիտության և բոլոր բնագավառներում, որպեսզի դա դառնա սկզբունք, ապրելակերպ, էություն, դիրք, որոշում, վարքային ռազմավարություն։ Միայն հանրային և ազգային գիտակցությամբ կարող ենք պահել մեր պետականությունը, և աշխարհի ազգերի մեջ երևալ որպես ուրույն դիմագիծ և ինքնակազմակերպվածություն ունեցող ազգ։
Փառահեղ էին մեր երկու հայոց պետականությունները՝ 30 տարի առաջ։ Այսօր կանք և ես հավատում եմ Արցախի Հանրապետության միջազգային ճանաչմանը։ Թուրք-ադրբեջանական տանդեմը փորձում է ոչնչացնել շատ դժվար գնով ձեռք բերված մեր պետականությունը, ոչնչացնել ժողովրդական արժեքները։ Բայց ես հավատում եմ արդարության հաղթանակին, հավատում եմ ավելի բարձր ուժերի՝ Արարչին, Տիեզերքին, Բնությանը։
Սոկրատ ԽԱՆՅԱՆ, բանասիրական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր.
-Ներկան գնահատելու համար պետք է անդրադառնալ անցյալին, վերագնահատել անցած ճանապարհը, ընդգծել և՜ պարտությունները, և՜ հաղթանակները, ու ներկայի՝ այսօրվա համապատկերի վրա, կանխատեսել հաղթանակների կարևորությունը և ապագան։ Մենք պետք է մեզնից վանենք պարտվողական տրամադրությունները, որովհետև մեր ժողովրդի պատմությունը լիքն է եղել դաժան պատերազմներով, նաև հաղթանակներով, ինչպես նաև՝ նահանջներով։ Այսօր ոչ թե պարտվել, այլ նահանջել ենք։ Հաղթանակը գալու է, վկան` այսօրվա մեր համերգը։ Արցախցի 90 երեխա բեմի վրա մի տեսեք ինչ կազմակերպվածությամբ են հանդես գալիս։ Երգը լսող, երգը գնահատող ժողովուրդը չի պարտվում։ Ինչպես Պարույր Սևակը կասեր՝ մեր ճանապարհը սկսել ենք երգով, հասել ենք երգ երգոցին և երգելով գնալու ենք դեպի հաղթանակ։
Միքայել ՀԱՋՅԱՆ, լրագրող, հրապարակախոս.
-Սեպտեմբերի 2-ի խորհուրդը շատ խորն է, ազգային և համազգային նշանակություն ունեցող երևույթ։ Նորագույն պատմության շրջանում, երբ նախկին Խորհրդային Միությունում սկսվեցին անկախության գործընթացները, ազգային-ազատագրական շարժման արդյունքում, 30 տարի առաջ ունեցանք երկու հայկական պետություն՝ Հայաստանի և Արցախի։ Մենք աշխարհին ցուցադրեցինք անկախ և ազատ ապրելու մեր կամքը, մեր վճռականությունը, և այսօր էլ մենք ցույց տվեցինք, որ մեր իրավունքի տերն ենք։ Մենք իրավունք ունենք ազատ ու անկախ ապրելու մեր հողում։ Թերություններ, բացթողումներ, իհարկե, ունեցանք, որի բացասական հետևանքներն այսօր քաղում ենք։
Պատմության ընթացքում Արցախը մշտապես պայքարել է, և յուրաքանչյուր անգամ ունեցել է նահատակներ։ Այս անգամ ևս։ 1988-ից սկսած զոհեր են տվել, որոնք մեր սրբերն են։ Նրանք գնացել են…հաղթելու, բայց զոհվել են, և այսօր Արցախը, չնայած կրած կորուստներին, ապրում-դիմակայում է։
Մենք չպիտի հաշտվենք պարտություն հասկացության հետ։ Մենք տանուլ ենք տվել մարտը, բայց՝ ոչ պատերազմը։ Պատերազմը շարունակվում է, և մենք ճանապարհ ունենք գնալու և գնալու ենք։ Մենք պայքարելու ենք Արցախում ապրելու մեր իրավունքի համար։
Ես լավատեսությունս չեմ կորցրել։ Մենք վերադարձնելու ենք մեր տարածքային կորուստները, որոնք մեր հայրենքի մասն են։ Բանակցային գործընթացը շարունակվում է։ Մեծ խաղացողների շահերը բախվում են այս տարածաշրջանում։ Պատմական Հայաստանի Հայոց Արևելից կողմը պետք է վերականգնվի, ավելին՝ ամբողջանա։ Դա պատմական անհրաժեշտություն է և Աստծո կամքը։ Ես մարգարե չեմ, բայց ես դա տեսնում եմ մոտ ժամանակներում։ Ճիշտ է, այս պահի դրությամբ Արցախ-Հայաստան-Սփյուռք եռամիասնությունը ինչ-որ օղակում թուլացել է, բայց բոլորս պիտի գիտակցենք, որ Հայաստանի ճակատագիրը որոշվում է… Արցախում։
