ԻՆՏԵՆՍԻՎ ԳՅՈՒՂԱՏՆՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆԸ՝ ՈԼՈՐՏԻ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ՄԻԱԿ ՈՒՂԻ

 Հարցազրույց ծրագրի ղեկավարի հետ

Ար­ցա­խում նա­խա­տես­վող ՙԳի­տե­լի­քա­հեն գյու­ղա­ցիա­կան տն­տե­սու­թյու­նը ին­տեն­սիվ գյու­ղատն­տե­սու­թյան ա­պա­գան է՚ ծրագ­րի ա­ռանձ­նա­հատ­կու­թյուն­նե­րի վե­րա­բե­րյալ ՙԱ­զատ Ար­ցախ՚-ի հար­ցե­րին պա­տաս­խա­նել է ՙԿր­թու­թյուն՝ հա­նուն ա­պա­գա­յի՚ հա­սա­րա­կա­կան կազ­մա­կեր­պու­թյան նա­խա­գահ Ի­րի­նա Գաբ­րիե­լյա­նը։

-Ի՞նչ է ի­րե­նից ներ­կա­յաց­նում ՙԳի­տե­լի­քա­հեն գյու­ղա­ցիա­կան տն­տե­սու­թյու­նը ին­տեն­սիվ գյու­ղատն­տե­սու­թյան ա­պա­գան է՚ ծրա­գի­րը։
-ՙԳի­տե­լի­քա­հեն գյու­ղա­ցիա­կան տն­տե­սու­թյու­նը ին­տեն­սիվ գյու­ղատն­տե­սու­թյան ա­պա­գան է՚ կր­թա­կան ոչ ֆոր­մալ ծրա­գիր է, որն նա­խա­տես­վում է ի­րա­կա­նաց­նել Ար­ցա­խի 8 գյու­ղում։ Ծրա­գի­րը գյու­ղատն­տե­սու­թյան եր­կու ճյու­ղե­րի՝ բու­սա­բու­ծու­թյան և ա­նաս­նա­պա­հու­թյան վե­րա­բե­րյալ դա­սըն­թաց­նե­րի շարք էգ ա­ռա­ջի­նը՝ ՙՋեր­մո­ցա­յին մշա­կա­բույ­սե­րի ար­տադ­րու­թյուն և կա­ռա­վա­րում՚, ո­րը կազ­մա­կերպ­վե­լու է Ար­ցա­խի 3 հա­մայն­քում.՝ եր­կու­սում՝ 3-օ­րյա, իսկ մե­կում՝ 10-օ­րյա ժամ­կետ­նե­րով։ Մյու­սը ճյու­ղը ՙՃա­գա­րա­բու­ծա­կան մթեր­քի ար­տադ­րու­թյուն և կա­ռա­վա­րում՚-ն է, որն ի­րե­նից ներ­կա­յաց­նում է եր­կօ­րյա դա­սըն­թաց­նե­րի շարք՝ Ար­ցա­խի 5 հա­մայն­քում։
Ամ­բողջ ծրա­գի­րը հա­մար­վում է ագ­րոկր­թա­կան դա­սըն­թաց­նե­րի հա­մա­լիր՝ հա­գե­ցած տե­սա­կան ու գործ­նա­կան ա­ռա­ջադ­րանք­նե­րով։
-Ով­քե՞ր կա­րող են դի­մել ծրագ­րին մաս­նակ­ցե­լու հա­մար։
-Ծրագ­րին կա­րող են դի­մել ըն­տր­ված և հա­րա­կից հա­մայ­նք­նե­րի բո­լոր այն բնա­կիչ­նե­րը, ով­քեր հե­տաքր­քր­ված են գյու­ղար­տադ­րու­թյամբ, ինչ­պես նաև ցան­կա­ցած ոք, ով կա­րող է գալ և մաս­նակ­ցել տվյալ հա­մայն­քում կազ­մեկ­րպ­վող դա­սըն­թաց­նե­րին։։
-Ի՞նչ ա­ռա­վե­լու­թյուն­ներ ու­նի այն։
- Ծրա­գիրն ի­րա­կա­նաց­վե­լու է հենց հա­մայ­նք­նե­րում՝ այդ­պի­սով աշ­խու­ժաց­նե­լով գյու­ղա­կան մի­ջա­վայ­րը, գյու­ղում ներդ­նե­լով կր­թու­թյան հան­դեպ նոր մշա­կույթ։ Դա­սըն­թա­ցա­վար­նե­րը հրա­վիր­վե­լու են ՀՀ մաս­նա­գի­տաց­ված և փոր­ձա­ռու կազ­մա­կեր­պու­թյուն­նե­րից, ո­րոնք տվյալ ո­լորտ­նե­րի աշ­խա­տա­կից­ներ են, տի­րա­պե­տում են անհ­րա­ժեշտ գի­տե­լիք­նե­րի և ու­նեն փորձ՝ դրանք հան­րու­թյան լայն շր­ջա­նակ­նե­րի ներ­կա­յաց­նե­լու գոր­ծում։ Փոր­ձա­գետ­նե­րը տե­սա­կան ու գործ­նա­կան աշ­խա­տանք­նե­րի մի­ջո­ցով նպաս­տե­լու են մարդ­կանց գի­տե­լիք­նե­րի խո­րաց­մա­նը՝ գյու­ղատն­տե­սու­թյան վե­րը նշ­ված ո­լորտ­նե­րում։
- Ի՞նչ կտա ծրա­գի­րը մաս­նա­կից­նե­րին։
-Ծրագ­րի հիմ­նա­կան նպա­տա­կը հա­մայ­նք­նե­րի բնակ­չու­թյան գյու­ղատն­տե­սա­կան գի­տե­լիք­նե­րի և կա­րո­ղու­թյուն­նե­րի զար­գա­ցումն է։ Տե­սա­կան գի­տե­լիք­նե­րը թույլ կտան ա­պա­հո­վել դրանց կի­րա­ռումն աշ­խա­տան­քում։ Ար­դյուն­քում ջեր­մոց­ներ ու­նե­ցող­նե­րը հնա­րա­վո­րու­թյուն կու­նե­նան ճիշտ տեխ­նո­լո­գիա­նե­րի կի­րառ­մամբ ստա­նալ ա­վե­լի ո­րա­կյալ ու շատ ար­տադ­րանք, ու­նե­նալ կա­յուն ե­կամ­տի աղ­բյուր, պլա­նա­վո­րել հին տեխ­նո­լո­գիա­նե­րը նո­րե­րով փո­խա­րի­նե­լը։ Ջեր­մատ­ներ հիմ­նադ­րե­լու ցան­կու­թյուն ու­նե­ցող­նե­րը՝ ստա­նա­լով նոր գի­տե­լիք­ներ, տե­ղե­կա­նա­լով նոր տեխ­նո­լո­գիա­նե­րի մա­սին, հնա­րա­վո­րու­թյուն կս­տա­նան ճիշտ պլա­նա­վո­րել և գործ­նա­կան քայ­լեր սկ­սել։ Այն հա­մայ­նք­նե­րում, որ­տեղ հնա­րա­վոր չէ զբաղ­վել ա­նաս­նա­պա­հու­թյամբ, բնա­կիչ­նե­րին դա­սըն­թաց­նե­րի մի­ջո­ցով կներ­կա­յաց­վի ճա­գա­րա­բու­ծու­թյու­նը՝ որ­պես ագ­րո­բիզ­նես և հա­մա­պա­տաս­խան մթեր­քի ար­տադ­րու­թյան ու կա­ռա­վար­ման մա­սին գի­տե­լիք­ներ։
Փոր­ձա­գետ­նե­րը մաս­նա­կից­նե­րին կօգ­նեն նաև գործ­նա­կա­նում կի­րա­ռել ստա­ցած գի­տե­լիք­նե­րը։ Ա­պա­գա­յում մաս­նա­կից­նե­րը հնա­րա­վո­րու­թյուն կու­նե­նան սե­փա­կան տն­տե­սու­թյու­նը հիմ­նել՝ ար­դյուն­քում ու­նե­նա­լով կորս­ված զբաղ­մուն­քի այ­լընտ­րան­քա­յին ե­կամ­տի աղ­բյուր, ին­չը կն­պաս­տի զբաղ­վա­ծու­թյան խնդ­րի լուծ­մա­նը։ Բա­ցի այդ ծրագ­րի մի­ջո­ցով նաև փոք­րիկ տն­տե­սա­կան աշ­խու­ժու­թյուն է ա­ռա­ջա­նա­լու։ Նոր մո­տե­ցում­նե­րով հնա­րա­վոր կլի­նի նպաս­տել Ար­ցա­խի գյու­ղա­կան բնա­կա­վայ­րե­րի սո­ցիալ-տն­տե­սա­կան վի­ճա­կի բա­րե­լավ­մա­նը։
-Ար­դյո՞ք ծրա­գի­րը նպաս­տե­լու է Ար­ցա­խում գյու­ղատն­տե­սու­թյան զար­գաց­մա­նը։ Ե­թե ա­յո՝ ի՞նչ­պես։
-Ներ­կա ի­րա­վի­ճա­կում, Ար­ցա­խի գյու­ղատն­տե­սու­թյան առ­կա ռե­սուրս­նե­րով զար­գաց­ման միակ ու­ղին ին­տեն­սիվ գյու­ղատն­տե­սու­թյունն է, ո­րի կարևոր հիմ­քը՝ գի­տե­լի­քը, հմ­տու­թյունն ու տեխ­նո­լո­գիա­ներն են։ Այս տե­սա­կե­տից ծրա­գիր՝ մարդ­կանց գի­տե­լիք­նե­րի ու կա­րո­ղու­թյուն­նե­րի աս­տի­ճա­նի բարձ­րաց­մամբ՝ օգ­նե­լու է ին­տեն­սիվ գյու­ղատն­տե­սու­թյան զար­գաց­մա­նը։
- Ի՞նչ ա­ռաջ­նա­հեր­թու­թյամբ են ըն­տր­վել ծրագ­րում ընդգրկված գյու­ղատն­տե­սա­կան ճյու­ղե­րը և ի՞նչ ա­ռա­վե­լու­թյուն­ներ ու­նեն դրանք հատ­կա­պես Ար­ցա­խի պա­րա­գա­յում։
-Ար­ցա­խում պա­տե­րազ­մից հե­տո գյու­ղատն­տե­սա­կան նախ­կին պո­տեն­ցիա­լը գրե­թե սպառ­վել է։ Մինչև պա­տե­րազ­մը չնա­յած մեծ ռե­սուրս­նե­րին (վա­րե­լա­հո­ղեր, ա­րո­տա­վայ­րեր, ո­ռոգ­ման ջրեր), գյու­ղատն­տե­սու­թյամբ զբաղ­վել են էքս­տեն­սիվ ե­ղա­նա­կով՝ ծախ­սել են քիչ ֆի­նան­սա­կան և այլ ռե­սուրս­ներ, ստա­ցել՝ քիչ ար­տադ­րանք։ Բա­ցի այդ, մա­կե­րե­սա­յին էին նաև գյու­ղատն­տե­սու­թյան վե­րա­բե­րյալ գի­տե­լիք­նե­րը։ Ներ­կա ի­րա­կա­նու­թյու­նը թե­լադ­րում է այլ ի­րո­ղու­թյուն­ներ ու պա­հանջ­ներ։
Հաշ­վի առ­նե­լով սուղ պո­տեն­ցիա­լի հան­գա­ման­քը՝ գյու­ղատն­տե­սու­թյան բու­սա­բու­ծու­թյան ճյու­ղում անհ­րա­ժեշ­տու­թյուն է ա­ռա­ջա­նում անց­նել փակ գրուն­տում բարձ­րար­ժեք մշա­կա­բույ­սե­րի ա­ճեց­մա­նը, ջեր­մո­ցա­յին տն­տե­սու­թյուն­նե­րից բու­սա­բու­ծա­կան ար­տադ­րանք ստա­նալ։ Ջեր­մո­ցա­յին տն­տե­սու­թյուն­նե­րի մի­ջո­ցով գյու­ղա­ցի­ներն ամ­բողջ տար­վա ըն­թաց­քում հնա­րա­վո­րու­թյուն կու­նե­նան ա­պա­հով­վել ար­տադ­րան­քով և կա­յուն ե­կամ­տով։ Նկա­տի ու­նե­նա­լով ա­րո­տա­վայ­րե­րի և վա­րե­լա­հո­ղե­րի բա­ցա­կա­յու­թյու­նը՝ ա­նաս­նա­պա­հու­թյան ճյու­ղում նույն­պես անհ­րա­ժեշ­տու­թյուն է ա­ռա­ջա­նում անց­նել այ­լընտ­րան­քա­յին տար­բե­րակ­նե­րի։ Որ­պես այդ­պի­սի այ­լընտ­րանք կա­րող է հան­դի­սա­նալ ճա­գա­րա­բու­ծու­թյու­նը։ Այն կա­րե­լի է կազ­մա­կեր­պել փոքր տա­րածք­նե­րում ու շի­նու­թյուն­նե­րում, ծախ­սել քիչ ռե­սուրս­ներ ու կարճ ժա­մա­նա­կում ստա­նալ ար­տադ­րանք։ Այս եր­կու ճյու­ղե­րի ար­դյու­նա­վետ ի­րա­կա­նա­ցու­մը անհ­նար է ա­ռանց կր­թու­թյան ու կա­յուն գի­տե­լիք­նե­րի։