ԻՆՉՊԵՍ Է ՌՈՔՖԵԼԼԵՐ ԸՆՏԱՆԻՔԸ ՀԱՅԵՐԻՆ ՕԳՆԵԼ ՑԵՂԱՍՊԱՆՈՒԹՅՈՒՆԻՑ ՓՐԿՎԵԼ
Աշխարհի ամենահարուստ ու ազդեցիկ ընտանիքներից մեկը` Ռոքֆելլերները, 19-րդ դարի վերջերին էական աջակցություն են ցուցաբերել Օսմանյան Թուրքիայի հայ ազգաբնակչության համար ֆինանսական օգնություն կազմակերպելու գործում:
Քչերին է հայտնի, որ նավթային մագնատ Ջոն Դևիդսոն Ռոքֆելլեր ավագը դեռևս Համիդյան ջարդերի (1894-1896թթ.) տարիներին էր սկսել քրիստոնյա հայերին օգնել` բրիտանացի մարդասեր, իրավապաշտպան լեդի Հենրի Սոմերսեթի խնդրանքով:
Հետագայում 1913թ. հիմնադրված Ռոքֆելլերի բարեգործական հիմնադրամը (The Rockefeller Foundation) մեծ աշխատանք կատարեց հայերին օգնություն տրամադրելու հարցում: Դեռևս մինչև Առաջին համաշխարհային պատերազմն սկսվելը և Հայոց ցեղասպանությունն ընտանիքի բարեգործական հիմնադրամը քրիստոնյա հայերի խնդիրներով զբաղվող տարբեր կոմիտեներ էր փոխանցել շուրջ 30 հազար դոլար:
Ցեղասպանության տարիներին Հիմնադրամն արևմտյան ուրիշ կազմակերպությունների հետ միասին միսիոներների ու առանձին կազմակերպությունների նախագծեր էր ֆինանսավորել հայկական բնակչությանը փրկելու ու 1915թ. սարսափելի իրադարձությունները վերապրածներին մարդասիրական օգնություն տրամադրելու համար:
ՙՌոքֆելլերների հիմնադրամի ներկայացուցիչներ Էլիոթ Վորդսվորթի և Ջերեմի Սմիթ Կրտսերի պատրաստած 1915-1916թթ. ընդարձակ զեկույցում խոսվում էր այն մասին, որ Թուրքիայի կառավարությունը թշնամական էր տրամադրված այլազգիների հանդեպ, ովքեր ուսումնասիրում են երկրի քաղաքացիների կացությունը: Երկրում խիստ գրաքննություն էր սահմանված, իսկ ղեկավարության հետ շփվելը բարդացել էր: Զեկուցողները խիստ զարմացած էին, երբ թուրք պետական ծառայողները փորձեցին համոզել Հիմնադրամի միջոցները թուրքական կառավարությանն ուղղել, այլ ոչ թե մահվան եզրին գտնվող քրիստոնյաներին՚,- իր ՙԱմերիկան և 1915թ. Հայոց ցեղասպանությունը՚ գրքում այսպես է գրում հայտնի գրող, Պուլիցերի մրցանակի դափնեկիր Փիթեր Բալաքյանը:
Արդեն 1915 թվականից հետո բազմաթիվ ամերիկացի քաղաքական գործիչներ, դիվանագետներ և հասարակական գործիչներ բազմիցս Հիմնադրամին են դիմել Ցեղասպանությունից փրկված հայերին տրամադրվող օգնությունը մեծացնելու խնդրանքով: Ռոքֆելլերների ընտանիքին նամակ է գրել նաև 1916թ. աշնանը Օսմանյան կայսրությունում ԱՄՆ դեսպանի պաշտոնում Հենրի Մորգենթաուերին փոխարինած Աբրահամ Իսահակ Էլքուսը` հայտնելով երկրի քրիստոնյա հայերի հետ կապված իրավիճակը:
Նույն տարում` Ջոն Ռոքֆելլեր կրտսերի, իր ժամանակի խոշորագույն մարդասերի որոշմամբ` Հիմնադրամը Հայ օգնության միությանը քրիստոնյաների կարիքների համար 290 հազար դոլար, իսկ մեկ տարի անց 610 հազար դոլար փոխանցեց:
Ջոն Ռոքֆելլեր Կրտսերը հայերին անձնական նվիրատվություն անելու համար 10 հազար դոլարի վճարագրեր էր ստորագրել:
Հիմադրամի և անձամբ Ռոքֆելլեր ընտանիքի ամենահայտնի ներկայացուցիչներից մեկի կողմից ցուցաբերված օգնությունը շատ առումներով ԱՄՆ ուրիշ կազմակերպությունների էլ դրդեց Ցեղասպանությունից փրկված հայերին աջակցություն ցուցաբերելու գաղափարի շուրջ միավորվել:
www.rusarminfo.ru