ԱՆՋԵՅ ԿԱՍՊՇԻԿ. ՙՀՈՒՍՈՎ ԵՄ, ՈՐ ՙԽԱՂԱՂՈՒԹՅԱՆ ՏԱԿԱՌԻՑ՚ ԿՈՆՅԱԿ ԿԽՄԵՄ՚
Լեհ դիվանագետ, դեսպան Անջեյ Կասպշիկն արդեն 23 տարի է` ԵԱՀԿ Գործող նախագահի անձնական ներկայացուցիչն է լեռնայինղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման հարցերով։
Չնայած նրան, որ դիվանագետն ամիսը մի քանի անգամ այցելում է Հայաստան, և նրա անունը պարբերաբար հայտնվում է լրատվամիջոցներում, նրա մասին քիչ բան է հայտնի։ Դեսպանը հազվադեպ է շփվում մամուլի հետ և հարցազրույց գրեթե չի տալիս։ Նա բացառություն է արել ՙՄեդիամաքսի՚ համար, պայմանով, որ հարցազրույցը չի անդրադառնալու բանակցային գործընթացի մանրամասներին։
-Պրն դեսպան, Դուք 1996 թվականից ի վեր զբաղվում եք ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորմամբ, բայց թե՜ Հայաստանում, թե՜ Ադրբեջանում Ձեր մասին քիչ բան է հայտնի։ Պատմեք, խնդրեմ, թե ինչո՞վ էիք զբաղվում մինչ այդ պաշտոնը ստանձնելը։
-Նույն մարդն էի, ինչ այսօր, բայց քիչ ավելի երիտասարդ (ծիծաղում է.-հեղ.), իսկ եթե ավելի լուրջ` ժամանակին Վարշավայում հեղինակավոր տնտեսագիտական ինստիտուտ էի ավարտել։ Ծնվել եմ Վարշավայում, ծնողներս Լեհաստանի տարբեր կողմերից էին։ Բուհն ավարտելուց հետո աշխատում էի Լեհաստանի արտաքին առևտրային համակարգում։ Մի օր հոգնեցի փող հաշվելուց ու ապրանք վաճառելուց և որոշեցի, որ ժամանակն է ինչ¬որ բան փոխել կյանքում։ Որպես կամավոր մեկնեցի Հարավային Վիետնամ, որտեղ վերահսկողության և մոնիթորինգի միջազգային հանձնաժողովում մեկուկես տարի աշխատելուց հետո աշխատանքի անցա Լեհաստանի արտաքին գործերի նախարարությունում։ Եկավ ժամանակ, երբ մեր ԱԳՆ¬ն դիվանագետ էր փնտրում ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի գրասենյակի համար: Կային որոշակի պայմաններ, որոնց համապատասխանում էի։ Այդ տարի ԵԱՀԿ¬ում համանախագահող երկիրը Շվեյցարիան էր, նրանք էլ հաստատեցին թեկնածությունս։
- Կարո՞ղ էիք ակնկալել, որ Ձեր գործուղումը կերկարաձգվի 23 տարով:
- Ինձ ուղարկել էին 3 ամսով, բայց, ինչպես ասում են, ոչինչ ավելի մշտական չէ, որքան ժամանակավորը (ծիծաղում է.-հեղ.): Այս 23 տարիները շատ արագ անցան: Բայց հիմա կարող եմ ասել, որ բավականին լավ գիտեմ Կովկասը:
- Դուք միշտ ճանապարհին եք, դա հոգնեցուցի՞չ չէ:
- Դա իմ կյանքի ամենամեծ դժվարություններից է, ես անընդհատ պետք է շրջեմ երեք կետերով: Մեր աշխատանքի մի մասը հասարակությանը տեսանելի չէ: Չեմ ուզում բարդացնել, պարզապես պատկերացրեք, որ երբեմն մի քանի ժամվա ընթացքում պետք է հարյուրավոր կիլոմետրեր հաղթահարել: Նախկինում Բաքվից Թբիլիսի հնարավոր էր հասնել միայն մեքենայով, իսկ դա մոտ 600 կմ է: Թբիլիսիից Երևան էլ 300 կմ է: Նույնքան էլ` Երևանից Ստեփանակերտ: Դրան գումարեք աշխարհի տարբեր կետերում անցկացվող համանախագահների հանդիպումները, որոնց ես նույնպես մասնակցում եմ: Բացի այդ, պարտավոր եմ այդ ամենի մասին զեկուցել ԵԱՀԿ Գործող նախագահին, այն էլ` ոչ թե հեռախոսով, այլ անձամբ: Եղել են դեպքեր, երբ մեկ շաբաթվա ընթացքում ամեն առավոտ արթնանում էի մի նոր մայրաքաղաքում:
Փորձում եմ նաև անձամբ մասնակցել շփման գծում իրականացվող մշտադիտարկմանը, չնայած միշտ չէ, որ դա ստացվում է: Իմ գրասենյակում աշխատում է ընդամենը 6 մարդ, և մենք դիտարկմանը մասնակցում ենք երկու կողմից միաժամանակ: Ինձ համար շատ կարևոր է, որ անձամբ մասնակցեմ այս գործընթացին և սեփական աչքերով տեսնեմ իրավիճակը: Մոնիթորինգի ընթացքում պետք է սաղավարտ և 18-կիլոգրամանոց զրահաբաճկոն կրեմ ու քայլեմ խրամատներով:
- Իսկ ինչպե՞ս է Ձեր ընտանիքը վերաբերվում առաջնագիծ կատարած Ձեր այցերին:
-Կարծում եմ, ժամանակի ընթացքում ընտանիքս համակերպվել է դրան: Ես նրանց միշտ ասում եմ, որ մոնիթորինգի ընթացքում բոլոր կողմերն անվտանգության երաշխիքներ են տալիս, և դա նրանց հանգստացնում է: Նախկինում, իհարկե, եղել են դեպքեր, երբ փամփուշտների տակ էինք հայտնվում, բայց հիմա նման բան չի պատահում:
- Այս տարիների ընթացքում եղե՞լ են հուսահատության պահեր, երբ պատրաստ էիք հրաժարականի դիմում գրել:
-Այդպիսի բան չի եղել, բայց դժվար պահեր եղել են, պատճառն այն էր, որ շատ էի անհանգստանում: Երբ սահմանում լարվածության կար, զոհեր կային … Բայց հուսահատություն չկար, քանի որ միշտ զգում էի բոլոր կողմերի աջակցությունը, և դա օգնում էր ինձ հաղթահարել բոլոր դժվարությունները: Ես գիտեի, որ կարող եմ նորմալ զրուցել կողմերից յուրաքանչյուրի հետ, և մենք միասին կգտնենք խնդրի լուծումը:
Ինձ համար ամենամեծ պարգևն այս աշխատանքում այն է, երբ տեսնում եմ, որ ինչ-որ լավ բան եմ արել: Երբ իմանում եմ, որ կարողացա հանդարտեցնել իրավիճակն այնտեղ, որտեղ մարդ է զոհվել, ինձ համար դա ձեռքբերում է: Մենք կողմերին օգնում ենք նաև մարդասիրական հարցերում:
Բոլոր մարդասիրական հարցերն սկսվում են հենց իմ գրասենյակից, և հետո միայն դրանցով սկսում է զբաղվել Կարմիր խաչի միջազգային կոմիտեն: Մենք ներկա ենք լինում զոհվածների մարմինների հանձնման և գերիների փոխանակման ժամանակ: Իմ գրասենյակն ակտիվ մասնակցություն է ունենում հանդիպումների կազմակերպմանը: Ես մշտապես ուղիղ կապի մեջ եմ արտաքին գործերի նախարարների հետ:
-Ամենադժվար բանը Ձեր աշխատանքում` զուտ մարդկային առումով:
- Այն, որ երկու ժողովուրդներ, որոնք ապրում են կողք-կողքի, չեն կարող միմյանց հետ շփվել: Սա շատ ցավոտ է ինձ համար, քանի որ կարծում եմ, որ այդ շփումներն օգտակար կլինեին:
- Հավատո՞ւմ եք, որ ղարաբաղյան հակամարտությունը լուծում կգտնի Ձեր պաշտոնավարման ընթացքում:
- Չգիտեմ` երբ կլինի դա: Հակամարտությունը շատ բարդ է, իսկ ես իրատես եմ: Պարզապես փորձում եմ ներդնել իմ օգնության փոքր բաժինը` այդ պահը մոտեցնելու համար: Բայց լիահույս եմ, որ կհասցնեմ կոնյակ խմել այն հայտնի ՙխաղաղության տակառից՚, որը պահվում է Երևանի կոնյակի գործարանում (ծիծաղում է.-հեղ.):
- Այս տարիների ընթացքում հանդիպել եք Հայաստանի, Ղարաբաղի և Ադրբեջանի բոլոր ղեկավարների հետ: Ի՞նչ եք կարծում, կա՞ ինչ-որ բան, որ միավորում է նրանց:
- Ես չեմ կարող գնահատական տալ ղեկավարներին: Բայց կարող եմ ասել հետևյալը` ես շատ սերտ շփվել ու շփվում եմ նրանց բոլորի հետ, և բոլորն էլ բանակցությունները շարունակելու և խաղաղության հասնելու մեծ ցանկություն ունեն:
-Ինչո՞վ եք զբաղվում ազատ ժամանակ:
-Ամբողջ ազատ ժամանակս նվիրում եմ ընտանիքիս` կնոջս, որդուս, դստերս և թոռնուհուս հետ շփմանը: Երբ թոռներ ես ունենում, վերանայում ես կյանքի հանդեպ վերաբերմունքդ:
Սիրում եմ ձկնորսությունը: Եվ կարևոր չէ` որքան ձուկ կորսամ, կարևորը բուն գործընթացն է:
- Արդեն մտածե՞լ եք` ինչով եք զբաղվելու թոշակի անցնելուց հետո:
- Դրա մասին մտածելու ժամանակ դեռ չեմ ունեցել: Բայց, կարծում եմ, երբ դա տեղի ունենա, պարապ չեմ մնա: Լեհաստանի լեռներում ընտանեկան տուն ունեմ` մեծ այգով, որը կցանկանայի կարգի բերել:
- Մենք հնարավորություն կունենա՞նք մի օր կարդալ ղարաբաղյան կարգավորման գործընթացի հետ կապված Ձեր հուշերը:
-Ամեն ինչ կախված է նրանից, թե ինչպես կշարունակվի գործընթացը և ինչով կավարտվի այն: Դիվանագետը պարտավոր է հաշվի առնել հակամարտության մեջ ներգրավված կողմերի շահերը: Երբ ամեն ինչ խաղաղ ավարտ ունենա, հնարավոր է, ապագայում կկարողանամ բանակցություններից ինչ-որ ուշագրավ դրվագներ ներկայացնել:
Հարցազրույցը վարեց
Դավիթ Ալավերդյանը
mediamax.am
(Տպագրվում է մասնակի կրճատումներով)