ՄԻԱՆՄԱՆ ՈՒՂԵՐՁՆԵՐ՝ ՀԱԿԱԴԻՐ ԲԵՎԵՌՆԵՐԻՑ

ԱՄՆ-ում անց­կաց­ված նա­խա­գա­հա­կան ընտ­րար­շա­վի վեր­ջին փու­լում, երբ ակ­ներև էր դե­մոկ­րատ թեկ­նա­ծու Ջո­զեֆ Բայ­դե­նի մո­տա­լուտ հաղ­թա­նա­կը, տե­սա­կետ էր շր­ջա­նառ­վում այն մա­սին, որ Թուր­քիա­յի ղե­կա­վա­րու­թյունն ա­մե­րի­կյան նոր վար­չա­կազ­մի հետ խն­դիր­ներ է ու­նե­նա­լու։ Կան­խա­տե­սու­մը հիմ­նա­վոր­ված էր՝ ան­կախ այն բա­նից, թե մինչև որ­տեղ կա­րող է հաս­նել ռազ­մա­կան նույն դա­շին­քին ան­դա­մակ­ցող եր­կու եր­կր­նե­րի հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րում առ­կա լար­վա­ծու­թյու­նը։ Բայ­դե­նի եր­դմ­նա­կա­լու­թյա­նը զու­գա­հեռ՝ նաև Վա­շինգ­տոն-Ան­կա­րա դի­վա­նա­գի­տա­կան փոխհ­րաձ­գու­թյան մեկ­նար­կը տր­վեց։

Թուր­քիա­յի զին­ված ու­ժե­րի գլ­խա­վոր շտա­բի հե­տա­խու­զու­թյան վար­չու­թյան նախ­կին ղե­կա­վար, գե­նե­րալ-լեյ­տե­նանտ Իս­մա­յիլ Հաք­քը Փե­քինն ար­դեն իր ան­հան­գս­տու­թյունն է ար­տա­հայ­տում ԱՄՆ պետ­քար­տու­ղա­րի թեկ­նա­ծու Էն­թո­նի Բլին­քե­նի՝ Ան­կա­րա­յին ուղղ­ված հայ­տա­րա­րու­թյուն­նե­րի կա­պակ­ցու­թյամբ։ Բայ­դե­նի վար­չա­կազ­մը, դեռ չան­ցած իր պար­տա­կա­նու­թյուն­նե­րին, ար­դեն սպառ­նում է Թուր­քիա­յին, ա­սել է Փե­քի­նը։ Ա­մե­րի­կյան ազ­դակ­նե­րին ի պա­տաս­խան՝ Ան­կա­րան հայ­տա­րա­րում է երկ­րում ռազ­մա­կան ծախ­սերն ա­վե­լաց­նե­լու մի­տում­նե­րի մա­սին, այն դեպ­քում, երբ Թուր­քիան ապ­րում է տն­տե­սա­կան ճգ­նա­ժա­մի և ազ­գա­յին ար­ժույ­թի ար­ժեզ­րկ­ման ժա­մա­նա­կաշր­ջան։ Նա­խա­գահ Ռե­ջեփ Թա­յիփ Էր­դո­ղա­նը ներ­կա­յաց­նում է ան­ցած հինգ տա­րի­նե­րին ռազ­մա­կան ծրագ­րե­րի ֆի­նան­սա­վոր­ման վե­րա­բե­րյալ տվյալ­ներ։ Ֆի­նան­սա­վո­րումն ա­ճել է 11 ան­գամ։ Նույն ժա­մա­նա­կա­հատ­վա­ծում իշ­խա­նու­թյուն­նե­րի հա­վա­նու­թյանն է ար­ժա­նա­ցել մոտ 350 նոր ծրա­գիր, բյու­ջեն կազ­մել է 5,5 մի­լիարդ դո­լար, բայց ֆի­նան­սա­վո­րու­մը 11 ան­գամ մե­ծաց­վել և հասց­վել է 60 մի­լիարդ դո­լա­րի։
Թուր­քիան արտ­գործ­նա­խա­րա­րի մա­կար­դա­կով ակ­նար­կում է Եվ­րո­պա­կան միու­թյանն ան­դա­մակ­ցե­լու մա­սին։ Մևլութ Չա­վու­շօղ­լուն Եվ­րա­հանձ­նա­ժո­ղո­վի նա­խա­գա­հի հետ հան­դի­պու­մից հե­տո տե­ղե­կաց­րել է, որ ինքն ա­ռանձ­նա­հա­տուկ կարևո­րու­թյուն է տա­լիս Եվ­րա­միու­թյու­նից ու­նե­ցած ակն­կա­լիք­նե­րին։ Դրանք կյան­քի կո­չելն Ան­կա­րա­յի հա­մար մար­տա­վա­րա­կան խն­դիր է։ Թուր­քա­կան կող­մի ցան­կու­թյուն­նե­րը, թերևս, կա­րե­լի է հաս­կա­նալ, բայց առն­վազն տա­րա­կու­սանք է հա­րու­ցում եվ­րո­պա­կան կող­մից ա­նար­ձա­գանք թողն­ված Չա­վու­շօղ­լուի հայ­տա­րա­րու­թյու­նը, ըստ ո­րի՝ Թուր­քիան պատ­րաստ է Եվ­րա­միու­թյան հետ հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյու­նը խո­րաց­նել նաև ա­հա­բեկ­չու­թյան դեմ հա­մա­տեղ պայ­քա­րում։ Այս­պես ար­տա­հայտ­վում է այն պե­տու­թյան ղե­կա­վա­րը, որն Ար­ցա­խի դեմ պա­տե­րազ­մում մի տա­րա­ծաշր­ջա­նից մյուսն է տե­ղա­փո­խել հա­զա­րա­վոր վարձ­կան-ա­հա­բե­կիչ­նե­րի՝ ինք­նո­րոշ­ման ի­րա­վուն­քը պաշտ­պա­նող ժո­ղովր­դին ֆի­զի­կա­պես ոչն­չաց­նե­լու հա­մար։

Ա­ռանց ու­շաց­ման ա­հա­բե­կիչ­նե­րի տե­ղը մատ­նա­ցույց ա­րեց Ռու­սաս­տա­նի Դաշ­նու­թյան պաշտ­պա­նու­թյան նա­խա­րա­րու­թյունն՝ իր տա­րա­ծած տե­ղե­կատ­վու­թյու­նում ըն­դգ­ծե­լով, որ Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղում խա­ղա­ղա­պահ ա­ռա­քե­լու­թյուն ի­րա­կա­նաց­նող ռուս զին­ծա­ռա­յող­նե­րը պար­բե­րա­բար հա­կաա­հա­բեկ­չա­կան վար­ժանք­ներ են ի­րա­կա­նաց­նում։ Սույն ի­րա­զեկ­մամբ ռու­սաս­տա­նյան կող­մը մի­ջազ­գա­յին հան­րու­թյանն ազ­դակ հղեց առ այն, որ պա­տե­րազ­մի ըն­թաց­քում տա­րա­ծաշր­ջան ներ­թա­փան­ցած իս­լա­մա­կան ա­հա­բե­կիչ­նե­րը շա­րու­նա­կում են սպառ­նալ Ար­ցա­խի բնակ­չու­թյան անվ­տան­գու­թյա­նը։ Այս­տեղ տե­ղա­կայ­ված ռու­սա­կան զո­րա­խում­բը հենց այն­պես, հե­տաք­րք­րու­թյան հա­մար չէ նման վար­ժանք­ներ կա­տա­րում, այն էլ՝ պար­բե­րա­բար։ Իս­լա­մա­կան ա­հա­բե­կիչ­նե­րի գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րը ո­րա­կա­վո­րել է ՀՀ-ում Միա­ցյալ Նա­հանգ­նե­րի դես­պան Լին Թրեյ­սին։ Հա­յաս­տա­նում ԱՄՆ դես­պա­նա­տան հան­րա­յին կա­պե­րի բա­ժինն օ­րերս հրա­պա­րա­կեց Թրեյ­սիի ՙԺո­ղովր­դա­վա­րու­թյունն ան­գին է՚ վեր­նագ­րով հոդ­վա­ծը, ո­րում նա պա­հան­ջում է դա­տա­պար­տել հա­կա­մար­տու­թյան գո­տում ար­ձա­նագր­ված վայ­րա­գու­թյան դեպ­քե­րը, նաև պա­տաս­խա­նատ­վու­թյան են­թար­կել մե­ղա­վոր­նե­րին։ ՙՉնա­յած մար­տե­րի դա­դա­րին՝ Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի կար­գա­վի­ճա­կի հար­ցի քա­ղա­քա­կան լու­ծու­մը կարևոր է տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին խա­ղա­ղու­թյան և կա­յու­նու­թյան ամ­րապ­նդ­ման հա­մար՚,-գրել է դես­պա­նը։
Թրեյ­սին իր հրա­պա­րա­կա­յին խոս­քում օգ­տա­գոր­ծեց ՙվայ­րա­գու­թյուն­ներ՚ բա­ռը, թերևս, ի ցույց դնե­լով թուրք-ադր­բե­ջա­նա­կան ագ­րե­սիա­յի ըն­թաց­քում Ար­ցա­խի ժո­ղովր­դի նկատ­մամբ ի­րա­կա­նաց­ված ան­մարդ­կա­յին ա­րարք­նե­րը։ Մյուս կարևոր շեշ­տադ­րու­մը ԼՂ կար­գա­վի­ճա­կին էր վե­րա­բե­րում. հիմ­նախ­նդ­րի խա­ղաղ կար­գա­վո­րու­մը հնա­րա­վոր է բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րի մի­ջո­ցով՝ ԵԱՀԿ Մինս­կի խմ­բի շր­ջա­նակ­նե­րում։ Ու­շադ­րու­թյան ար­ժա­նի է նաև Միա­ցյալ Նա­հանգ­նե­րի կող­մից Ադր­բե­ջա­նին հատ­կաց­վող ռազ­մա­կան օգ­նու­թյան հար­ցի քն­նար­կու­մը, որն ա­վե­լի հրա­տապ դար­ձավ նա­խա­գա­հա­կան ընտ­րու­թյուն­նե­րից հե­տո։ ԱՄՆ պետ­քար­տու­ղա­րի թեկ­նա­ծու Էն­թո­նի Բլին­քե­նին Սե­նա­տի ար­տա­քին հար­ցե­րով հանձ­նա­ժո­ղո­վի ղե­կա­վար Ռո­բերտ Մե­նեն­դե­սը գրա­վոր հար­ցում էր ա­րել՝ ինչ­պի­սի՞ն է ԼՂ հար­ցում ա­մե­րի­կյան նոր կա­ռա­վա­րու­թյան դիր­քո­րո­շու­մը։ Բլին­քե­նը հա­վաս­տիաց­րել է, որ Բայ­դե­նի վար­չա­կազ­մը մտա­դիր է վե­րա­նա­յել Ադր­բե­ջա­նին հատ­կաց­վող ա­մե­րի­կյան ա­ջակ­ցու­թյու­նը։ Դե­մոկ­րատ սե­նա­տո­րը նաև հարց­րել է, թե ինչ­պես է նոր վար­չա­կազմն օգ­նե­լու Հա­յաս­տա­նին և հա­յե­րին Ադր­բե­ջա­նի ու Թուր­քիա­յի ագ­րե­սիա­յից պաշտ­պան­վե­լու հար­ցում։ Պետ­քար­տու­ղա­րի թեկ­նա­ծուն ա­սել է, որ ինքն ան­համ­բեր սպա­սում է Կոնգ­րե­սի և պաշտ­պա­նու­թյան նա­խա­րա­րի հետ հա­մա­տեղ՝ Հա­յաս­տա­նի և տա­րա­ծաշր­ջա­նի անվ­տան­գու­թյան ա­պա­հով­մանն ուղղ­ված կա­րիք­նե­րի բա­վա­րար­ման հա­մար հա­մա­պա­տաս­խան օգ­նու­թյան մա­կար­դա­կի ո­րոշ­մա­նը։ Իսկ մինչ այդ, Կոնգ­րե­սում տե­ղի ու­նե­ցած լսում­նե­րի ժա­մա­նակ Բլին­քե­նը քն­նա­դա­տել է Թուր­քիա­յին՝ ա­սե­լով, որ Ան­կա­րա­յի պահ­ված­քը Վա­շինգ­տո­նի հա­մար լուրջ մար­տահ­րա­վեր է ստեղ­ծում։