ԱՌԱՋՆԱՅԻՆ Է ՏԵՂԱՀԱՆՎԱԾՆԵՐԻ ՀԱՄԱՐ ԱՌԱՆՁԻՆ ԲՆԱԿԱՎԱՅՐԵՐԻ ԿԱՌՈՒՑՈՒՄԸ
Պատերազմի արդյունքում բռնի տեղահանության ենթարկված արցախցի հազարավոր ընտանիքների համար մշտական հիմունքներով վերաբնակեցման ծրագրերը ԱՀ կառավարության կողմից հստակեցվել ու լիովին ընթացքի մեջ են: Այս հարցում ՀՀ և Արցախի հանրապետության շահագրգիռ կառույցները համակարծիք են. պետության միջոցներով կառուցվող կամ ձեռքբերվող բնակարաններում և առանձնատներում հաստատվելու ցանկություն ունեցողներին այդ հնարավորությունը հիմնականում Արցախում է տրվում, քանի որ այստեղ հայկական բնակչության պահպանման հարցը գերակա է ու անվիճելի: Դեռ 2021թ. հուլիսին Արցախի կառավարությունը որոշում էր ընդունել Ադրբեջանի զինված ուժերի կողմից գրաված տարածքների բնակիչների, ինչպես նաև զոհվածների, անհայտ կորածների և 1-ին խմբի հաշմանդամների ընտանիքների բնակարանային ապահովման մասին: Քաղաքներում նախատեսվում էր կառուցել 1200 բազմահարկ շենք, գյուղերում՝ մոտ 2300 սեփական տուն։ Ընտանիքների միջև բաշխումն իրականացվում է մեկ անձի համար 16 քմ հաշվարկով: Ծրագիրն իրականացվում է Արցախի բյուջեի և ՀՀ դոտացիաների միջոցներով։ Ըստ պաշտոնական տվյալների` ՀՀ-ում ընդհանուր առմամբ շարունակում է մնալ շուրջ 5300 արցախցի ընտանիք: Օրերս ԱՀ բնակարանային հարցերի կոմիտեի նախագահ Արմեն Մանգասարյանը մեզ հետ ունեցած զրույցում առաձնացրեց ևս մեկ հիմնահարց, որը, անգամ բնակարանաշինության բարձր տեմպերի, տեղահանվածների հետ տարվող բացատրական աշխատանքների արդյունքում դժվարությամբ է հաղթահարվում: Գաղտնիք չէ, որ տեղահանվածների մեծ մասը դժկամությամբ է համաձայնում հաստատվել գյուղական բնակավայրերում։ ՙՊետական և բարեգործական միջոցներով կառուցած, վերանորոգած ու կահավորած բնակելի տները, անկախ բնակավայրի` մայրաքաղաքից հեռավորությունից, բոլորն էլ նախանձելի վիճակում են հանձնվում այդ ընտանիքներին: Օրերս ՙՓարոս՚ հիմնադրամի օգնությամբ Մաղավուզում նման ութ տուն հանձնվեց շահագործման: Ցավոք, ինչ գնով ուզում է լինի, Ստեփանակերտում հաստատվելը մնում է մեր` շատ տնազուրկի կարգավիճակ ունեցող ընտանիքների հիմնական ցանկությունը, իսկ երբ այդ ցանկությունը չի ողջունվում, ծագում են բողոքներ, դժգոհություններ և այլն՚: Ըստ կառույցի ղեկավարի` անգամ համեմատաբար մոտ գտնվող Ասկերանի շրջանի գյուղերում այժմ էլ կան շատ ազատ տներ, որոնցում բնակվել ցանկացողներ շատ քիչ են: Կոմիտեի աշխատակիցները աշխատանքներ են տանում տեղահանված ընտանիքների հետ` թեկուզ ժամանակավոր նման տներում նրանց տեղավորելու ուղղությամբ` մինչև նախատեսված տեղում կավարտվեն թաղամասի կամ բնակավայրի կառուցման աշխատանքները: Մեր դիտարկմանը, որ տեղահանվածներն ունեն նոր բնակավայրում հարմարվելու, եկվորի կարգավիճակի, տարբերվող խոսվածքի հետ կապված դժվարություններ, որոնք հաճախ համայնքապետերը հաշվի չեն առնում, իսկ մայրաքաղաքում այդ ամենը չի նկատվում, Ա. Մանգասարյանը համաձայնեց վերապահումով: Կառավարությունը ծրագիրը հաստատել է այնպես, որ նման խնդիրները բացառվեն. Հադրութի, Շուշիի և Ասկերանի գյուղերից տեղահանվածների համար կառուցվում են առանձին բնակավայրեր: Ըստ կառույցի ղեկավարի` գյուղերից միայն Հադրութի շրջանի Մեծ Թաղերի բնակչությունն է տեղավորվելու բազմաբնակարան շենքերում, որոնք կառուցվում են Իվանյանում: Հադրութի բարբառը, առանձնահատուկ մշակույթն ու, ընդհանրապես, շրջանի համայնքները չկորցնելու նպատակով Աջափնյակում կառուցվում է առանձին թաղամաս շրջկենտրոնի բնակչության համար, ինչը չի արվում շուշեցիների համար: Վերջինները բնակարանով կապահովվեն մայրաքաղաքում: Հադրութի գրեթե բոլոր համայնքների համար արդեն իսկ թաղամասեր են կառուցվում: Ազոխ և Դրախտիկ գյուղերը կառուցվում են Նորագյուղի մերձակայքում, Թաղասեռ, Վարդաշատ, Կարմարկուճ գյուղերը` Հովսեփավանում, Տող համայնքի համար առանձին թաղամաս է կառուցվում Խնածախի մոտ: «Այս քաղաքականությունն է որդեգրել մեր կառավարությունը, ինչը ենթարկվել է փոփոխությունների և ճշգրտման` ի շահ տեղահանված ընտանիքների: Թե պետական և թե բարեգործական միջոցներով հանրապետության տարբեր բնակավայրերում նորակառույց և կամ տիրազուրկ ճանաչված տները կառուցվում են, վերանորոգվում, կահավորվում պետության և համագործակից բարեգործական կազմակերպությունների աջակցությամբ: Հաշվի է առնված նաև բնակչության զբաղվածության ապահովման հարցը. կառուցվում են անասնագոմեր, տրամադրվում ընտանի կենդանիներ, որպեսզի այդ բնակավայրում հիմնական բնակություն հաստատվելն ավելի նպատակային լինի տեղահանված, բնակարան, հողատարածք կորցրած ընտանիքների համար»,-մանրամասնեց նա։ Աստղաշենում գրեթե ավարտին է հասցվում նոր թաղամասի շինարարությունը` կազմված 211 բնակելի տնից, որը նախատեսված է Սղնախ, Ջրաղացներ, Մոշխմհատ և Մադաթաշեն բռնազավթված համայնքներից տեղահանված բնակիչների համար: Ակնաղբյուրը կառուցվում է Քռասնի համայնքում, Ավետարանոցն էլ` Այգեստանին կից հատվածում: Ըստ մեր զրուցակցի` երկու, երեք, չորս և հինգ սենյականոց առանձնատներից յուրաքանչյուրին տնտեսական գործունեություն իրականացնելու նպատակով նախատեսված է հատկացնել 1200-1500ք/մ մակերես ունեցող տնամերձ հողատարածքներ։ Նոր բնակավայրերի և բնակելի թաղամասերի տարածքներում կիրականացվեն կանաչապատման աշխատանքներ, կհիմնվեն պտղատու այգիներ և ջերմոցային տնտեսություններ, ինչը թույլ է տալու առավել հիմնարար լուծում տալ բնակիչների զբաղվածության հարցին։ Ա. Մանգասարյանը համոզմունք հայտնեց, որ այս համապարփակ աշխատանքների արդյունքում արդեն անգամ այն ընտանիքները, որոնք հաստատվել են ՀՀ-ում և ամեն առիթով հայտարարում են, որ չեն ուզում վերադառնալ Արցախ, կփոխեն իրենց դիրքորոշումը և ավելի նպատակահարմար կգտնեն հաստատվել իրենց համագյուղացիների կողքին:
Նունե ՀԱՅՐԱՊԵՏՅԱՆ