ՄԱՐ­ՏՈՒ­ՆՈՒ ՇՐ­ՋԱՆ. ՊԱ­ՏԵ­ՐԱԶ­ՄԻ ՀԵ­ՏԵ­ՎԱՆՔ­ՆԵ­ՐԸ ԹՈ­ԹԱ­ՓԵ­ԼՈՒ ԵՎ Ա­ՐԱՐ­ՄԱՆ ԸՆ­ԹԱՑՔ

-Պա­րոն Ա­վա­նե­սյան, ար­դեն մեկ տա­րուց ա­վե­լի է /2021թ. փետր­վա­րի 13-ից/, ինչ ղե­կա­վա­րում եք շր­ջա­նը։ Ձեզ բա­ժին հա­սավ ղե­կա­վար­ման բո­լոր ա­ռում­նե­րով բա­վա­կա­նին բարդ ու դժ­վար ժա­մա­նա­կա­հատ­ված՝ պա­տե­րազ­մի ծանր հետևանք­նե­րով։ Սկ­սենք մեր զրույ­ցը հետևանք­նե­րից։

-2020թ. սեպ­տեմ­բե­րի 27-ին Ադր­բե­ջա­նի կող­մից սան­ձա­զերծ­ված պա­տե­րազ­մա­կան գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րի հետևան­քով շր­ջա­նի Ջի­վա­նի, Շե­խեր, Զար­դա­նա­շեն, Սարգ­սա­շեն, Վազ­գե­նա­շեն հա­մայ­նք­նե­րը, Թա­ղա­վարդ հա­մայն­քի մի մա­սը և Ներ­քին Ճար­տար տե­ղա­մա­սը մնա­ցել են հա­կա­ռա­կոր­դի հս­կո­ղու­թյան տակ: Այդ բնա­կա­վայ­րե­րից տե­ղա­հան­վել է 501 ըն­տա­նիք` 2180 բնակ­չով։
Ռազ­մա­կան գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րի հետևան­քով շր­ջա­նում տար­բեր աս­տի­ճա­նի վնաս­վել են ա­վե­լի քան 1300 բնա­կե­լի տուն, 8 դպ­րոց, 4 ման­կա­պար­տեզ, 16 վար­չա­կան շենք։ Լրի­վու­թյամբ ա­վեր­վել է 44 բնա­կե­լի տուն, ո­րոնք են­թա­կա չեն վե­րա­կան­գն­ման։
Հա­կա­ռա­կոր­դի տի­րա­պե­տու­թյան տակ է մնա­ցել գյու­ղատն­տե­սա­կան նշա­նա­կու­թյան 9599,7 հեկ­տար հո­ղա­տա­րածք, ո­րից՝ վա­րե­լա­հող ՝ 5880,83հա, բազ­մա­մյա տն­կի­ներ՝ 435,37հա, խոտ­հարք՝ 66,5հա, ա­րոտ՝ 3204 հա, այլ հո­ղա­տեսք ՝ 13հա։
Շր­ջա­նի գյուղ­տեխ­նի­կա­յի և գյու­ղատն­տե­սա­կան սար­քա­վո­րում­նե­րի ո­րո­շա­կի քա­նա­կու­թյուն /այդ թվում 146 կոմ­բայն ու տրակ­տոր /մնա­ցել է հա­կա­ռա­կոր­դի օ­կու­պաց­րած տա­րած­քում։
Բա­վա­կա­նին լուրջ վնաս է հասց­վել նաև ա­նաս­նա­պա­հու­թյա­նը։
Չեմ խո­սում են­թա­կա­ռուց­վածք­նե­րի մա­սին. է­լեկտ­րա­կա­նու­թյուն չկար, շատ հա­մայ­նք­ներ զրկ­ված էին խմե­լու ջրից, գա­զից, կա­պից։
Ընդ­հա­նուր պատ­կերն ան­հա­մե­մատ ծանր էր ու պա­հանջ­վում էր շատ լուրջ, ծա­վա­լուն աշ­խա­տանք։
Նշեմ նաև, որ բնա­կու­թյան նպա­տա­կով մեր շր­ջան սկ­սե­ցին գալ տե­ղա­հան­ված ըն­տա­նիք­ներ։ Այս ա­մե­նին գու­մա­րած՝ բնակ­չու­թյան բա­րո­յա­հո­գե­բա­նա­կան վի­ճա­կը։

-Ինչ­պե՞ս հաղ­թա­հա­րե­ցիք, ին­չի՞ց սկ­սե­ցիք։

-Միաս­նա­կան, հա­մա­տեղ աշ­խա­տան­քով։ Միան­գա­մից աշ­խա­տե­ցինք տար­բեր ուղ­ղու­թյուն­նե­րով՝ զու­գա­հեռ։ Յու­րա­քան­չյուր ուղ­ղու­թյուն իր ա­ռաջ­նա­հեր­թու­թյունն ու կարևո­րու­թյունն ու­ներ։ Բա­ցի մեր շր­ջա­նի օ­կու­պաց­ված բնա­կա­վայ­րե­րից տե­ղա­հան­ված բնա­կիչ­նե­րից՝ սկ­սե­ցինք նաև ըն­դու­նել տե­ղա­հան­ված­նե­րի այլ շր­ջան­նե­րից։
Մա­յի­սին լրի­վու­թյամբ վե­րա­կան­գն­ված էր Մար­տու­նու շր­ջա­նի է­լեկտ­րա­մա­տա­կա­րա­րու­մը, գա­զը, հա­մայ­նք­նե­րի խմե­լու ջու­րը, կա­պը՝ ո­րո­շա­կի խն­դիր­նե­րով, ի­հար­կե։
Դպ­րոց­նե­րում, 2641 ա­շա­կեր­տի ընդգրկմամբ, 2020 թվա­կա­նի դեկ­տեմ­բե­րից են վե­րա­կան­գն­վել դա­սապ­րո­ցես­նե­րը, իսկ ամ­բող­ջու­թյամբ՝ 2021 թվա­կա­նի հուն­վա­րին։ Ներ­կա­յում սո­վո­րող­նե­րի թի­վը 3111 է։ Շր­ջա­նում գոր­ծում է 30 հան­րակր­թա­կան դպ­րոց­՝ 6 մաս­նա­ճյու­ղե­րով։
Մեծ տեմ­պե­րով կա­տար­վել ու այ­սօր էլ շա­րու­նակ­վում են բնա­կե­լի տնե­րի և տար­բեր նշա­նա­կու­թյան շենք-շի­նու­թյուն­նե­րի վե­րա­կան­գն­ման, կա­պի­տալ վե­րա­նո­րոգ­ման, ճա­նա­պարհ­նե­րի բա­րե­կարգ­ման ու աս­ֆալ­տա­պատ­ման և այլ շի­նաշ­խա­տանք­ներ։
Հա­վա­քագր­վել, ըն­թաց­քա­վոր­վել և տար­բեր գե­րա­տես­չու­թյուն­ներ են ու­ղարկ­վել պա­տե­րազ­մի հետևան­քով Մար­տու­նու շր­ջա­նից զոհ­ված­նե­րի, ան­հայտ կո­րած­նե­րի և վի­րա­վոր­նե­րի, վնաս­ված կամ լրի­վու­թյամբ ա­վեր­ված բնա­կե­լի տնե­րի, ա­զատ բնակ­ֆոն­դի, տե­ղա­հան­ված բնա­կիչ­նե­րի, ինչ­պես նաև հա­կա­ռա­կոր­դի հս­կո­ղու­թյան տակ ան­ցած կամ վնաս­ված շար­ժա­կան և ան­շարժ գույ­քի մա­սին տե­ղե­կու­թյուն­ներ։
Մեծ աշ­խա­տանք է տար­վել տե­ղա­հան­ված և ա­նօթևան մնա­ցած մեր քա­ղա­քա­ցի­նե­րի խն­դիր­նե­րի լուծ­մանն ուղղ­ված։
Շր­ջա­նի հա­մայ­նք­նե­րում առ­կա է ա­զատ 271 տուն: Կա­պի­տալ նո­րոգ­ման ար­դյուն­քում հնա­րա­վոր կլի­նի դրանք բնա­կե­լի դարձ­նել։ Ար­դեն նո­րոգ­վել է՝ 21, նո­րոգ­ման փու­լում է 17 տուն, բնա­կեց­ված է 20-ը։
Շր­ջա­նում հաշ­վառ­ված է 357 տե­ղա­հան­ված ըն­տա­նիք, այդ թվում՝ 147-ը Մար­տու­նու շր­ջա­նից, 210 ըն­տա­նիք՝ այլ շր­ջան­նե­րից։ Նրանք ա­պա­հով­ված են ժա­մա­նա­կա­վոր կա­ցա­րան­նե­րով ու կեն­ցա­ղա­յին գույ­քով։

Պա­տե­րազ­մի հետևանք­նե­րի վե­րա­կան­գն­ման աշ­խա­տանք­ներ են կա­տար­վել Մար­տու­նի, Գի­շի, Խնու­շի­նակ, Ճար­տար, Սոս, Մաճ­կա­լա­շեն, Քերթ, Կար­միր շու­կա, Թա­ղա­վարդ, Հեր­հեր, Ծո­վա­տեղ, Մսմ­նա, Կա­վա­հան, Սպի­տա­կա­շեն, Բեր­դա­շեն, Վա­րան­դա, Նն­գի հա­մայ­նք­նե­րում։ Շի­նաշ­խա­տանք­նե­րի ի­րա­կա­նաց­ման գոր­ծում ներգ­րավ­ված է 54 շի­նա­րա­րա­կան կազ­մա­կեր­պու­թյուն, եր­կու բա­րե­գոր­ծա­կան հիմ­նադ­րամ­ և ԿԽՄԿ-ն։ Վե­րա­կան­գն­ման աշ­խա­տանք­ներ են կա­տար­վել՝ 32 բնա­կե­լի, 39 վար­չա­կան ու հա­սա­րա­կա­կան շեն­քե­րում, այդ թվում՝ դպ­րոց, ման­կա­պար­տեզ և ա­վե­լի քան 850 բնա­կե­լի ա­ռանձ­նատ­նե­րում։ Զու­գա­հեռ վե­րա­նո­րոգ­ման աշ­խա­տանք­ներ են կա­տար­վում 44-օ­րյա պա­տե­րազ­մի զո­հե­րի ըն­տա­նիք­նե­րի 95 բնա­կե­լի տնե­րում։ Շրջ­վար­չա­կազ­մի կող­մից, հա­մա­պա­տաս­խան ծրագ­րով, մինչև մեկ մի­լիոն դրա­մի տար­բեր տե­սա­կի շի­նա­նյու­թեր են տրա­մադր­վել 67 շա­հա­ռուի, այդ թվում՝ նոր տուն կա­ռու­ցող ե­րի­տա­սարդ ըն­տա­նիք­նե­րի։ Պա­տե­րազ­մի հետևան­քով վնաս­ված տնե­րի վե­րա­կան­գն­ման հա­մար էլ շի­նա­յու­թեր են տրա­մադր­վել ա­վե­լի քան 350 շա­հա­ռուի։ Մար­տու­նի քա­ղա­քում և Կար­միր շու­կա գյու­ղում շա­րու­նակ­վում է բազ­մաբ­նա­կա­րան շեն­քե­րի շի­նա­րա­րու­թյու­նը։ Բա­ցի այդ, Կար­միր շու­կա­յում նաև նոր թա­ղա­մաս է կա­ռուց­վում։ Ա­վար­տին հա­րյու­րա­վոր ըն­տա­նիք­ներ կա­պա­հով­վեն նոր բնա­կա­րան­նե­րով և ա­ռանձ­նատ­նե­րով։

-Գյու­ղատն­տե­սա­կան ի՞նչ աշ­խա­տանք­ներ են ի­րա­կա­նաց­վել շր­ջա­նում։

-Այ­սօր մեր գեր­խն­դիրն է հնա­րա­վո­րինս նպաս­տել պա­րե­նա­յին խնդ­րի լուծ­մա­նը, երկ­րի պա­րե­նա­յին անվ­տան­գու­թյան ա­պա­հով­մա­նը, այ­սինքն՝ տե­ղում ար­տադ­րանք ստեղ­ծել ու ա­պա­հո­վել բնակ­չու­թյան պա­հանջ­նե­րը։ Այս­տեղ նե­րառ­ված են և՛ դաշ­տա­վա­րու­թյու­նը, և՛ այ­գե­գոր­ծու­թյու­նը, ջեր­մո­ցա­յին մշա­կու­թյու­նը, և՛ ա­նաս­նա­պա­հու­թյու­նը։ 2022թ. բեր­քի տակ շր­ջա­նում կա­տար­վել է 6539։1հա աշ­նա­նա­ցան մշա­կա­բույ­սե­րի ցանքս, ո­րից 3281,9 հա ցո­րեն, 2710,9 հա գա­րի և 546,3 հա տրի­տի­կա­լե, գար­նա­նա­ցան՝ 67 հա։ Գար­նա­նա­ցա­նի աշ­խա­տանք­նե­րը շա­րու­նակ­վում են։ Հաշ­վի առ­նե­լով գյուղն­շա­նա­կու­թյան հո­ղե­րի զգա­լի կո­րուս­տը՝ ա­վե­լի շատ է ու­շադ­րու­թյուն դարձ­վում նոր ջեր­մո­ցա­յին տն­տե­սու­թյուն­նե­րի հիմ­նադր­մա­նը։ Ներ­կա­յում ու­նենք 133 մեծ և փոքր ջեր­մո­ցա­յին տն­տե­սու­թյուն, որ­տեղ հիմ­նա­կա­նում բան­ջա­րա­բոս­տա­նա­յին մշա­կու­թյամբ են զբաղ­վում։ Ա­նաս­նա­պա­հու­թյան ուղ­ղու­թյամբ ևս հա­մակց­ված ու հետևո­ղա­կան աշ­խա­տանք է տար­վում, ին­չին նպաս­տում են պե­տա­կան և հո­վա­նա­վոր­չա­կան ծրագ­րե­րը։ Այս տար­վա մար­տի 31-ի դրու­թյամբ շր­ջա­նում առ­կա են 6239 գլուխ խո­շոր եղ­ջե­րա­վոր և 14 հա­զար 249 գլուխ մանր եղ­ջե­րա­վոր ա­նա­սուն­ներ, խոզ՝ 5228 գլուխ, թռ­չուն՝ 130 հա­զար 456 թև։ Վեր­ջին ժա­մա­նա­կա­հատ­վա­ծում աճ է գրանց­վել մանր եղ­ջե­րա­վոր ա­նա­սուն­նե­րի գլ­խա­քա­նա­կում։

-Պա­րոն Ա­վա­նե­սյան, ո՞­րը կա­ռանձ­նաց­նեիք խն­դիր­նե­րից՝ որ­պես ա­ռաջ­նա­յին ու ա­մե­նա­կարևոր։

-Յու­րա­քան­չյուր ուղ­ղու­թյուն իր ո­րո­շիչ դերն ու­նի, բայց կու­զե­նա­յի հատ­կան­շել անվ­տան­գու­թյու­նը։ Գաղտ­նիք չէ, որ մեր բնա­կա­վայ­րե­րի հիմ­նա­կան մա­սը գտն­վում է հա­կա­ռա­կոր­դի նշա­նա­ռու­թյան տակ։ Բեր­դա­շե­նի և Կար­միր շու­կա­յի են­թաշր­ջան­նե­րի բո­լոր բնա­կա­վայ­րե­րը սահ­մա­նա­յին են։ Այս­տեղ ոչ միայն բուն բնա­կա­վայ­րերն, այլև մշակ­վող տա­րածք­ներն են գտն­վում նշա­նա­ռու­թյան տակ։ Մենք ու­նենք մի շարք դեպ­քեր, երբ բնա­կա­վայ­րե­րի, ինչ­պես նաև այ­գի­նե­րում ու վա­րե­լա­հո­ղե­րում աշ­խա­տող մեր քա­ղա­քա­ցի­նե­րի ուղ­ղու­թյամբ հա­կա­ռա­կոր­դը կրակ է բա­ցել։ Սա լուրջ խն­դիր է ա­ռա­ջաց­նում, չնա­յած դրան, ռուս խա­ղա­ղա­պահ ու­ժե­րի ա­ջակ­ցու­թյամբ նաև շա­րու­նակ­վում են աշ­խա­տանք­նե­րը և հնա­րա­վոր ա­մեն ինչ ար­վում է, որ­պես­զի դրանք ժա­մա­նա­կին ի­րա­կա­նաց­վեն։ Ես հույս ու­նեմ, որ խա­ղաղ կար­գա­վո­րում կտր­վի խնդ­րին ու մեր բնա­կիչ­նե­րը կկա­րո­ղա­նան անվ­տանգ ապ­րել ու աշ­խա­տել։ Այդ­պի­սով հիմք կս­տեղծ­վի բնա­կիչ­նե­րի թվի ա­վե­լաց­ման, բո­լոր ո­լորտ­նե­րի հա­մա­լիր զար­գաց­ման հա­մար։

Հար­ցազ­րույ­ցը՝ Կա­րի­նե ԴԱ­ԴԱ­ՄՅԱ­ՆԻ