«ՓԱՅ­ՏԸ, ՈՐ ԵՐ­ԿՈՒ ԾԱՅՐ ՈՒ­ՆԻ»

Ա­վագ սե­րուն­դը հա­ճախ է դժ­գո­հում՝  «Այ­սօր­վա ե­րի­տա­սար­դու­թյու­նը բո­լո­րո­վին ու­րիշ է, մենք այդ­պի­սին չէինք.  նրանք սո­վոր են հար­մա­րա­վե­տու­թյան, գռե­հիկ են, քա­մահ­րում են հե­ղի­նա­կու­թյուն­նե­րին, չեն հար­գում մե­ծե­րին, վի­ճում են, հու­նից հա­նում ու­սու­ցիչ­նե­րին...»։ Ան­գամ փոքր ե­րե­խա­նե­րը  չեն լսում մե­ծե­րին։ Նրանք չեն հա­վա­տում, որ ե­թե վա­զեն ու ոտ­քի տակ չնա­յեն՝ կընկ­նեն ու կվ­նաս­վեն,  ա­մեն ինչ փոր­ձում են ինք­նու­րույն ա­նել և թույլ  չեն տա­լիս, որ ուղ­ղոր­դես ի­րենց։ Նույ­նը կա­րե­լի է ա­սել և քիչ ա­վե­լի մե­ծե­րի մա­սին։ Իսկ դե­ռա­հաս­նե՞­րը։ Նրանք, ընդ­հան­րա­պես, չեն ու­զում որևէ  խոր­հուրդ լսել ծնող­նե­րից, ա­վագ­նե­րից։ 

Դեռ ման­կուց մեզ սո­վո­րեց­նում էին՝ մե­ծե­րին պետք է լսել։ Իսկ մե­ծե­րը մի՞շտ են ճիշտ։ Շա­տե­րը կշ­տա­պեն պա­տաս­խա­նել՝ «ի­հար­կե, նրանք վատ խոր­հուրդ չեն տա»։ Չեմ վի­ճում, սա­կայն...
Ե­կավ և օ­գոս­տո­սը՝ ամ­ռան վեր­ջին ա­մի­սը։ Հան­րակր­թա­կան դպ­րո­ցի շր­ջա­նա­վարտ­ներն ար­դեն հանձ­նել են քն­նու­թյուն­նե­րը և պատ­րաստ­վում են սեպ­տեմ­բե­րին։ Նրան­ցից յու­րա­քան­չյու­րը մտո­վի պատ­կե­րաց­նում է՝ ինչ­պես է ա­ռա­ջին ան­գամ ոտք դնե­լու բու­հի կամ ու­սում­նա­րա­նի շե­մին։ Ար­դյո՞ք բո­լոր շր­ջա­նա­վարտ­ներն են գոհ ընտ­րած մաս­նա­գի­տու­թյու­նից, ու­զում եմ ա­սել՝ այդ ընտ­րու­թյունն ինք­նու­րո՞ւյն են կա­տա­րել, հո­գու կան­չո՞վ, թե՞ ծնող­նե­րի խոր­հր­դով (ճնշ­մամբ)։ Մի քա­նի պա­տա­նի­նե­րի հետ շփ­վե­լով՝ ե­կա այն եզ­րա­կա­ցու­թյան, որ ոչ բո­լոր շր­ջա­նա­վարտ­ներն են դպ­րոցն ա­վար­տե­լուց հե­տո կողմ­նո­րոշ­վել մաս­նա­գի­տու­թյան հար­ցում։
Ե­րի­տա­սար­դի հա­մար դժ­վար է գտ­նել իր ճա­նա­պար­հը։ Կզար­մա­նաք, բայց բո­լո­րը չէ, որ ըն­դու­նակ են ճիշտ ընտ­րու­թյուն կա­տա­րել։ Պատ­ճա­ռը, կար­ծում եմ, ծնող­նե­րի չա­փա­զանց մեծ հո­գա­տա­րու­թյունն է։ Զրու­ցա­կից­նե­րիս մեծ մա­սը խոս­տո­վա­նեց, որ ա­պա­գա մաս­նա­գի­տու­թյան հար­ցում նրանք լուրջ դեր են խա­ղա­ցել։ Եվ դա բնա­կան է։ Չէ՞ որ հա­ճախ հենց ծնող­նե­րի ա­ջակ­ցու­թյան շնոր­հիվ է, որ նրանք հնա­րա­վո­րու­թյուն են ու­նե­նում այս կամ այն ու­սում­նա­կան հաս­տա­տու­թյուն ըն­դուն­վել. ծնող­նե­րը վճա­րում են կրկ­նու­սույց­նե­րին, ստեղ­ծում հար­մա­րա­վետ պայ­ման­ներ ուս­ման հա­մար։ Հենց նրանք են ե­րե­խա­յին օգ­նում ո­րո­շում կա­յաց­նել՝ որ­տեղ հանձ­նել փաս­տաթղ­թե­րը։ Նրանք հա­մոզ­ված են, որ 16-17 տա­րե­կան ե­րի­տա­սար­դը միշտ չէ ըն­դու­նակ սթափ գնա­հա­տել՝ ո՞րն է լավ, ո՞­րը՝ վատ։
Գաղտ­նիք չէ, որ ծնող­նե­րը հա­ճախ մեծ սխալ են թույլ տա­լիս՝ ե­րե­խա­նե­րին խոր­հուրդ տա­լով ընտ­րել այն­պի­սի մաս­նա­գի­տու­թյուն, ո­րը նրանց հա­կում­նե­րին բո­լո­րո­վին չի հա­մա­պա­տաս­խա­նում, սա­կայն, կար­ծում են, որ պա­հանջ­ված է ու ե­կամ­տա­բեր։ Սո­վո­րա­բար նրանք հետևյալ փաս­տարկն են բե­րում՝ «... այդ աշ­խա­տան­քը բա­րե­կե­ցիկ ապ­րե­լու հնա­րա­վո­րու­թյուն կտա» և այլն։ Ար­դեն վա­ղուց Ար­ցա­խում ա­մե­նա­մեծ թվով դի­մորդ­ներ ենք ու­նե­նում բժշ­կա­կան հա­մալ­սա­րա­նի հա­մար։ Այս տա­րին նույն­պես բա­ցա­ռու­թյուն չէր։ Բայց ար­դյո՞ք բո­լորն են այս մաս­նա­գի­տու­թյունն ընտ­րում սր­տի թե­լադ­րան­քով, սի­րո՞ւմ են այդ գոր­ծը։ Բնա­կա­նա­բար՝ ոչ։ Շա­տե­րը չեն թաքց­նում, որ ընտ­րու­թյունն ա­րել են ծնող­նե­րի թե­լադ­րան­քով։ Իսկ ե­թե չես սի­րում աշ­խա­տանքդ, գործդ, եր­բեք չես դառ­նա լավ մաս­նա­գետ, ա­ռա­վել ևս՝ լավ բժիշկ։ Աղ­ջիկ­նե­րից մե­կը խոս­տո­վա­նեց, որ բժշ­կա­կան հա­մալ­սա­րան ըն­դուն­վել է մոր խնդ­րան­քով։ Վեր­ջինս ողջ կյան­քում ե­րա­զում էր աղջ­կան տես­նել ճեր­մակ խա­լա­թով։ Նրան այն­քան էլ չէր հե­տաք­րք­րում՝ ինչ­պի­սի մաս­նա­գետ կդառ­նա աղ­ջի­կը, միայն թե նրան տես­ներ ճեր­մակ խա­լա­թով ու ֆո­նեն­դոս­կո­պով։ ՙԱր­դեն 3-րդ կուր­սից սկ­սե­ցի գի­տակ­ցել, որ չեմ ու­զում բժիշկ դառ­նալ։ Այդ մաս­նա­գի­տու­թյան նկատ­մամբ տհա­ճու­թյան զգա­ցու­մը տա­րեց­տա­րի խո­րա­նում էր, և ուս­ման վեր­ջում հաս­կա­ցա, որ բժշ­կու­թյունն ի­մը չէ։ Ծնող­նե­րիս ա­սա­ցի, որ ու­սումս կա­վար­տեմ միայն նրանց չվի­րա­վո­րե­լու հա­մար, բայց ին­տեր­նա­տու­րա չեմ դի­մի... բայց… փաս­տաթղ­թերս հանձ­նե­ցի և ըն­դուն­վե­ցի ին­տեր­նա­տու­րա... Իսկ ման­կուց ե­րա­զում էի դառ­նալ դի­զայ­ներ, ին­չը ծնող­ներս լուրջ զբաղ­մունք չէին հա­մա­րում՚,- ան­կեղ­ծա­նում է զրու­ցա­կիցս։
Պա­տա­հում է նաև այն­պես, որ ծնող­նե­րը ե­րա­զում են ի­րենց ե­րե­խա­նե­րին տես­նել այն ո­լոր­տում, որ­տեղ ի­րենք են աշ­խա­տում։ Այդ դեպ­քում նրանք կկա­րո­ղա­նան աս­պա­րե­զը փո­խան­ցել ե­րե­խա­յին, օգ­նել նրան ուս­ման և գոր­ծի մեջ։ Եվ, իս­կա­պես, բժիշկ­նե­րի, գիտ­նա­կան­նե­րի, ու­սու­ցիչ­նե­րի, ի­րա­վա­բան­նե­րի, տն­տե­սա­գետ­նե­րի և այլ մաս­նա­գետ­նե­րի ոչ քիչ «սե­րունդ­ներ» ու­նենք, ո­րոնք ի­րենց գոր­ծի իս­կա­կան վար­պետ­ներ են։ Բայց, ար­դյո՞ք, զա­վա­կը ու­զում է դա։
«Հետևե՞լ ծնող­նե­րի խոր­հր­դին» հար­ցին հնա­րա­վոր չէ միան­շա­նակ պա­տաս­խա­նել։ Չէ՞ որ ե­րեկ­վա դպ­րո­ցա­կա­նը շատ հա­ճախ չգի­տի՝ ո՞ւր դի­մել, այս­պես ա­սած, մաս­նա­գի­տու­թյան հար­ցում կող­նո­րոշ­վել չի հասց­րել։ Նման ա­նո­րո­շու­թյան մեջ ծնո­ղի խոր­հուր­դը, թերևս, տե­ղին կլի­ներ։
Ճիշտ է, կան նաև ե­րի­տա­սարդ­ներ, ով­քեր հա­մա­րում են, որ ա­մե­նա­կարևո­րը ճիշտ ճա­նա­պարհ ընտ­րելն է։ Յու­րա­քան­չյու­րը պետք է իր առջև նպա­տակ դնի ու գնա այդ ուղ­ղու­թյամբ, իսկ նպա­տա­կին հաս­նե­լը, որ­պես կա­նոն, սկս­վում է ու­սում­նա­կան հաս­տա­տու­թյան ճիշտ ընտ­րու­թյու­նից։ Ուս­տի չպետք է հետևել ու­րի­շի խոր­հր­դին, այլ գնալ սե­փա­կան ե­րա­զան­քի հետևից։ «Այդ ժա­մա­նակ ան­պայ­ման կկա­յա­նաս որ­պես մաս­նա­գետ»,- վս­տա­հո­րեն ա­սում է պա­տա­նի­նե­րից մե­կը։
Ա­յո, ծնող­ներն ի­րա­վունք ու­նեն խոր­հուրդ տալ, սա­կայն ընտ­րու­թյու­նը պետք է թող­նել ե­րե­խա­յին, նրան ա­զա­տու­թյուն տալ, հնա­րա­վո­րու­թյուն տալ զգա­լու, որ ինքն ար­դեն հա­սուն է և իր քայ­լե­րի հա­մար պետք է պա­տաս­խա­նատ­վու­թյուն ստանձ­նի։ Ի վեր­ջո, նույն մե­ծե­րը, որ մի ժա­մա­նակ ե­րի­տա­սարդ էին, հետևո՞ւմ էին ա­վագ­նե­րի խոր­հր­դին։ Հա­մոզ­ված եմ, հիմ­նա­կա­նում՝ ոչ։ Չէ՞ որ ե­րի­տա­սար­դը միշտ կար­ծում է, որ ինքն ա­վե­լի խե­լա­ցի է, սե­փա­կան կար­ծիքն ըն­դու­նում է որ­պես վեր­ին ա­տյա­նի ճշ­մար­տու­թյուն։ Իսկ ա­վագ­նե­րին, ով­քեր կյան­քի ա­վե­լի մեծ փորձ ու­նեն, հա­մա­րում է հե­տա­դեմ... Հա­նուն ար­դա­րու­թյան նշենք, որ, հա­սակ առ­նե­լով, գրե­թե բո­լորն են ափ­սո­սան­քի պա­հեր ու­նե­ցել ա­վագ­նե­րի խոր­հուրդ­նե­րին չան­սա­լու հա­մար։
Ա­վագ և կրտ­սեր սերն­դի փոխ­հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի ճգ­նա­ժամն այ­սօր էլ ակն­հայտ է։ Ա­յո, ա­յո։ Հայ­րե­րի ու որ­դի­նե­րի տուր­գենեևյան հա­վեր­ժա­կան խն­դի­րը սերն­դե­սե­րունդ նո­րա­նոր ե­րանգ­ներ է ստա­նում։ Սա այն դեպքն է, երբ «փայ­տը եր­կու ծայր ու­նի»։

Է­վի­կա ԲԱ­ԲԱ­ՅԱՆ